6 / 2016 / vol. 5
Kosmetologia Estetyczna
590
artykuł naukowy
Kosmetologia Estetyczna
N
Szczególne bogactwo i różnorodność kanonicznych makijaży
przyniósł XX w., począwszy od lat 20. po I wojnie światowej,
kiedy ustąpiła powojenna trauma, a nowe zjawiska społeczno-
-polityczne i obyczajowe spowodowały wiele zmian. Kobiety
uwolniły się też spod jarzma wiktoriańskiej moralności, zyska-
ły wtedy wiele praw i wolności, w tym społeczną aprobatę do
rzeczy wcześniej nie do pomyślenia, jak np. odsłonięcia więk-
szej powierzchni ciała. Narodził się wtedy kult ciała i jego este-
tyzacji. Pojawiły się nowe techniki upiększania ciała, m.in. ma-
kijaż, który stosowano dla podniesienia walorów urody [37, 38].
Poglądy na to, jak podkreślać urodę za pomocą kosmetyków,
różniły się w zależności od epoki historycznej, były odmienne
u poszczególnych narodów, a także w różnych warstwach spo-
łecznych, zależne od aktualnych kierunków w sztuce czy, pod
koniec wieku, dyktatorówmody. Jeśli ufać zachowanym źródłom
czy zapisom albo badaniom empirycznym, w każdym kręgu
kulturowym makijaże wyglądały nieco inaczej. Istniały jednak
wmakijażach XX w. cechy uniwersalne przez pewien czas, które
uznawano za godne „kanonizacji”. Tworzyły one spójny wzorzec
chętnie naśladowany przez innych. Jak wspomniano wcześniej,
nie były one jednak trwałe, modyfikowano je wraz ze zmianą oto-
czenia społecznego – jeden kanon zastępował z czasem inny [5, 6].
Kanony w makijażu pełniły pewne funkcje. Większość bada-
czy uznaje, że miały walory głównie estetyczne. Jednak wielu
wskazuje na rozdźwięk pomiędzy estetycznym a społecznym
aspektem kanonów i podkreśla, że nie można zapominać o ich
ważnym, często ukrytym znaczeniu społecznym, a nawet po-
litycznym. Kanony w makijażu często były bowiem odzwier-
ciedleniem opresyjnych stosunków społeczno-politycznych,
dominacji patriarchalizmu, wrogiego stosunku do kobiet czy
mniejszości etnicznych oraz seksualnych [5].
Współczesne zainteresowanie poprawianiem urody poprzez
makijaż jest tak duże, że stało się również siłą napędową bran-
ży make-up, związanego z nią przemysłu kosmetycznego oraz
mediów, które mają ogromny wpływ na kreowanie standar-
dów w makijażu [5, 6]. Wszystko to skłania ludzi do poszukiwa-
nia coraz to nowych trendówwmakijażu oraz zainteresowania
charakterystycznymi dla XX w. zasadami upiększania twarzy.
Efektem tego są makijaże stylizowane, inaczej zwane makija-
żami retro [12-15].
|
|
CEL
Celem autorów było zidentyfikowanie typowych cech makija-
ży w poszczególnych dekadach XX w. i zebranie ich w postaci
syntetycznych charakterystyk (stworzenie opisów kanonicz-
nych makijaży) oraz przedstawienie efektów ich wykorzysta-
nia we współczesnych stylizacjach makijażowych.
|
|
MATERIAŁ I METODA
Wcelu wyodrębnienia charakterystycznych dla kanonicznych
makijaży w poszczególnych dekadach XX w. cech poddano
analizie wybrane źródła literaturowe oraz internetowe, doty-
czące historii makijażu w XX w. Na tej podstawie wykonano
i udokumentowano na fotografiach współczesne stylizacje
makijażowe inspirowane opracowanymi charakterystykami.
Wszystkie zamieszczone w pracy fotografie są autorstwa Wik-
torii Gajewskiej.
|
|
CHARAKTERYSTYKA DEKAD
I połowa XX w.
Pierwszą połowę XX w. charakteryzowały stonowane kolory
na powiekach. Zwykle były to czerń, biel, brązy i beże lub spo-
kojne kolory pastelowe. Na ustach dominowały różne odcienie
czerwieni i jej pochodnych. Makijaże były zazwyczaj dość kla-
syczne w swojej formie [16, 17]. Prężnie rozwijający się rynek
kosmetyków kolorowych proponował nowe rozwiązania, po-
szerzał gamy kolorystyczne, a marek kosmetycznych przyby-
wało. Duży wkład w rozwój wizażu mieli Polacy [18, 19]. Po-
mimo tego, dostępność kosmetyków była w tym czasie mocno
ograniczona, zwłaszcza, że w ten okres historyczny wpisały się
dwie wojny światowe [20].
I dekada – lata 1901-1910
Lata 1901-1910 nazywane są epoką edwardiańską. Nastąpiła
ona bezpośrednio po epoce wiktoriańskiej (1837-1901), kiedy to
panowała słynna rygorystyczna moralność, głosząca potrzebę
ukrywania lub wręcz tłamszenia uczuć i cielesności. Kobiety
obowiązywało wiele konwenansów społecznych, do których
musiały się dostosowywać. Choć panował w tamtym czasie
równieżmodel tzw. kobiety upadłej (
fallenwoman
), pozbawionej
poczucia moralności, która zatraciła się w zbytkach i zgorsze-
niu cielesnym, idealna kobieta wiktoriańska to model „anioła
w domu”, kobieta zaradna, pracowita, odpowiedzialna, będąca
strażniczką domowego ciepła i moralności [38]. Ze względu na
tradycyjny podział ról społecznych, kobiety w tamtym czasie
miały zakaz upiększania twarzy za pomocą makijażu [5, 38].
Z tego też powodu w epoce edwardiańskiej, która kulturowo
nawiązywała do poprzedniego okresu, nadmiar makijażu
w dalszym ciągu uważany był za niestosowny i wulgarny, stąd
kanon w makijażu w latach 1901-1910 praktycznie nie istniał,
można nawet uznać, że kanonem był brak makijażu [37, 38].
II dekada – lata 1911-1920
Sytuacja nieco zmieniła się w II dekadzie XX w., kiedy kobiety
stały się odważniejsze, zaczęły ścinać włosy, zakładać krótsze
spódnice, używać makijażu. Zachowanie to, które znacznie
nasiliło się w latach 20., określono nawet terminem „Flapper”
jako styl kobiety wyzwolonej spod wiktoriańskiego jarzma, tzw.
styl chłopczycy [37]. Jednak zgodnie z panującą w tym okresie
modą, makijaż miał być delikatny, niemal niezauważalny [17].
Jego zadaniem było subtelne podkreślenie kobiecej urody [22].
Wyjątek od tej reguły stanowiły osoby występujące na scenie.
Pierwsze firmy kosmetyczne pojawiły się już w XIX w., wciąż
jednak nie prowadziły masowej produkcji kosmetyków [23].
Kobiety niemające dostępu do markowych kosmetyków same
