5 / 2019 / vol. 8
Kosmetologia Estetyczna
578
N
ARTYKUŁ NAUKOWY
ZDROWIE
Analiza składu wybranych kosmetyków i ich działanie
Największą uwagę zazwyczaj przywiązuje się do substancji
aktywnych kosmetyku, jednak to baza stanowi podstawowy
składnik i warunkuje jego formę. Składniki podłoża, takie
jak: wazelina (
petrolatum
), gliceryna (
glycerin
), parafina ciekła
(
paraffinum liquidum
) są substancjami lub mieszaninami sub-
stancji, które mają za zadanie hamować utratę wody ze skó-
ry, nawilżać ją oraz redukować świąd. Dlatego bardzo często
dodawane są do receptur kosmetyków do pielęgnacji skóry
odwodnionej [27] oraz kosmetyków dla pacjentów onkologicz-
nych (tabela 1). Oleje roślinne stosowane jako baza kosmetyku,
mają działanie nawilżające, natłuszczające oraz ochronne, nie-
stety część z nich może mieć działanie drażniące, zwłaszcza
jeżeli nie są prawidłowo zabezpieczone przed procesami de-
gradacji oksydacyjnej [28].
Najpopularniejsze preparaty kosmetyczne przeznaczone dla
pacjentów w trakcie lub po leczeniu onkologicznym przedsta-
wiono w tabeli 1.
•
Mocznik
(
urea
)
to związek naturalnie występujący w orga-
nizmie, będący metabolitem białek i związków azotowych.
W skórze zlokalizowany jest wewnątrz korneocytów, jako
składowa naturalnego czynnika nawilżającego NMF (
Natu-
ral moisturizing factor
). Dzięki temu jest to bezpieczny skład-
nik kosmetyczny, który nie wywołuje alergii. Działanie
mocznika jest zależne od jego stężenia oraz bazy kosmety-
ku. W stężeniach 3-10% wykazuje działanie nawilżające po-
przez zmniejszenie przeznaskórkowej utraty wody TEWL
(
Transepidermal water loss
). W stężeniach 10-30% wykazuje
działanie keratolityczne, dzięki czemu skutecznie zmniejsza
szorstkość skóry. W preparatach typu olej w wodzie, dzia-
łanie mocznika trwa maksymalnie kilkadziesiąt minut od
zaaplikowania go na skórę, natomiast w przypadku prepa-
ratówwoda w oleju czas ten sięga nawet do kilku godzin
[32].
•
Alantoina
(
allantoin
) jest najbardziej popularną pochodną
mocznika stosowaną w kosmetologii. Istotny jest fakt, że jest
ona substancją bezpieczną, nie wywołuje działania drażnią-
cego ani toksycznego na organizm, przez co jest chętnie do-
dawana jako składnik preparatów używanych po terapiach
onkologicznych. Jej główne kierunki działania to nawilżenie
skóry poprzez zwiększanie zdolności wiązania wody przez
warstwę rogową, wspomaganie gojenia ran, a także przy-
spieszanie epitelizacji, co wpływa na usprawnienie procesów
regeneracyjnych w obrębie naskórka. Dodatkowo wykazu-
je działanie łagodzące, kojące oraz zmniejsza stan zapalny
i towarzyszące mu zaczerwienienie oraz obrzęk. Alantoina
wpływa również na połączenia międzykomórkowe, dlatego
wykorzystywana jest w preparatach służących złuszczeniu
nadmiernie rogowaciejących obszarów skóry [33].
•
Witamina E
(
tocopherol
)
i jej pochodne są częstymi skład-
nikami preparatów kosmetycznych przede wszystkim ze
względu na ich silne działanie antyoksydacyjne, co gwa-
rantuje ochronę przed utlenianiem kosmetyku. Naturalnie
dostarczana jest do warstwy rogowej skóry, ponieważ jest
przechowywana w keratynocytach oraz wydzielana przez
gruczoły łojowe. Skutecznie usuwa wolne rodniki, wpływa
na wzrost nawilżenia skóry oraz pozytywnie wpływa na
poprawę wyglądu blizn pooperacyjnych. Jest składnikiem
bezpiecznym, chętnie dodawana jest do preparatów po tera-
piach onkologicznych jak również przeznaczonych do pielę-
gnacji skóry dzieci [34].
•
Hialuronian sodu
(
sodium hyaluronate
) jest jedną z najczęściej
stosowanych substancji w preparatach o działaniu nawilża-
jącym oraz ochronnym. Naturalnie występuje w organizmie
człowieka, dlatego też jej stosowanie w kosmetykach jest
bezpieczne i zwykle nie powoduje alergii. Związek ten wy-
kazuje zdolność do tworzenia na skórze filmu, który zapew-
nia ochronę przed nadmierną utratą wody oraz działaniem
niekorzystnych czynników zewnętrznych [35]. Dodawany
do preparatów do pielęgnacji skóry pacjentów leczonych pro-
mieniowaniem jonizującym powoduje, że skórne objawy nie-
pożądane występują później i są znacznie mniej nasilone [36].
•
Koenzym Q
(
ubiquinone
) to kolejna substancja naturalnie
występująca w organizmie, która z powodzeniem stosowa-
na jest wkosmetykach pielęgnacyjnych. Jest związkiem foto-
i termostabilnym, dobrze tolerowanym i nietoksycznym dla
organizmu. Skutecznie usuwa wolne rodniki, zapobiega
uszkodzeniu komórek oraz wspomaga procesy regeneracji
w skórze. Ubihinon wykazuje także działanie nawilżające,
poprawia elastyczność i jędrność skóry oraz wpływa na roz-
jaśnienie przebarwień [37].
•
Pantenol
(
panthenol
) jest naturalnie występującą w skórze
i włosach prowitaminą kompleksu witamin z grupy B. Jest
składnikiem niezbędnym do prawidłowego funkcjonowania
nabłonka. Stosowany na skórę skutecznie wspomaga goje-
nie ran i oparzeń oraz przynosi ulgę w chorobach alergicz-
nych skóry. Jest bezpiecznym składnikiem kosmetycznym,
a ryzyko wystąpienia podrażnień po jego zastosowaniu jest
niewielkie. Pantenol odpowiada za ochronę skóry, zmniej-
sza poziom TEWL, co skutkuje zwiększeniem poziomu jej
nawilżenia, a także redukuje świąd [38].
•
Kwas foliowy
(
folic acid
) dodawany do preparatów kosme-
tycznych wykazuje działanie regeneracyjne oraz przeciw-
starzeniowe, a jegoniedobórworganizmiemoże powodować
powstawanie uszkodzeń w DNA. Stosowanie preparatów
z dodatkiem kwasu foliowego u pacjentów z rozwiniętym
popromiennym zapaleniem skóry skutecznie poprawia jej
kondycję, między innymi poprzez zmniejszenie zaczerwie-
nienia, znaczną poprawę jej nawilżenia oraz zwiększenie
wydzielania sebum [31, 39].
•
Oliwa z oliwek
(
olea europea fruit oil
) i
skwalen
(
squalene
)
to składniki odpowiedzialne za natłuszczenie, intensyw-
ne nawilżenie nadmiernie przesuszonej skóry oraz jej ela-
styczność. Zapobiegają nadmiernej utracie wody z naskórka
oraz odbudowują płaszcz hydrolipidowy skóry. Oliwa z oli-
wek dodatkowo wykazuje działanie przeciwutleniające ze
względu na wysoką zawartość witaminy E i beta-karotenu
