5 / 2019 / vol. 8
Kosmetologia Estetyczna
576
N
ARTYKUŁ NAUKOWY
ZDROWIE
Wielu chorych cierpi z powodu skutków ubocznych wyni-
kających z działania terapii nowotworowych. Osłabienie, zmę-
czenie czy defekty skórne powodują, że osoby te łatwiej popa-
dają w depresję, a jakość ich życia znacznie spada [5]. Ważne
jest zatem, aby wiedzieć w jaki sposób im pomóc, aby móc
przynieść ulgę dolegliwościom oraz zredukować niepożądane
skutki uboczne i powstałe zmiany estetycznie.
CEL PRACY
Celem pracy była analiza składu i uwzględnienie właściwości
dostępnych na rynku kosmetyków zalecanych pacjentom on-
kologicznym.
Omówiono składniki preparatów kosmetycznych dostęp-
nych na rynku, przeznaczonych do pielęgnacji i terapii skóry
pacjentów onkologicznych. W projekcie znalazły się preparaty,
które zawierały informacje o wskazaniu do stosowania ich po
radioterapii lub chemioterapii. Dokonano ich charakterystyki,
w oparciu o najczęściej opisywane działania niepożądane le-
czenia onkologicznego. Wskazano podstawowe kierunki dzia-
łania składników kosmetycznych, możliwości i ograniczenia.
Skutki uboczne radioterapii
Radioterapia to metoda miejscowego leczenia zmiany nowotwo-
rowej, której zadaniem jest zniszczenie komórek nowotworo-
wych przy pomocy promieniowania jonizującego. Wyróżnia się:
•
teleterapię, czyli napromienianie tkanek źródłem, które
znajduje się w pewnej odległości od guza i niszczy zarówno
tkanki nowotworowe jak również tkanki zdrowe;
•
brachyterapię, czyli napromieniowanie tkanek źródłem, któ-
re znajduje się w kontakcie ze zmianą nowotworową i ograni-
cza do minimum uszkodzenie tkanek zdrowych [6-8].
Działanie radioterapii polega na wywołaniu pęknięć nici DNA
pod wpływem promieniowania jonizującego, co prowadzi do
śmierci komórki. Promieniowanie to wywołuje niszczenie
znacznie większej ilości komórek guza niż komórek tkanek
zdrowych [7, 9]. Radioterapia może doprowadzić do całkowitego
wyeliminowania lub zmniejszenia wielkości guza, wydłużając
życie chorego. Stosuje się ją również przed zabiegiem chirur-
gicznym, zwłaszcza w przypadku raka jelita grubego [6], często
stosowana jest po zabiegu operacyjnym (np. po mastektomii).
Leczenie z zastosowaniem radioterapii wiąże się z szere-
giem działań niepożądanych występujących bezpośrednio po
terapii lub po pewnym czasie (nawet po kilku miesiącach) od
jej zakończenia [8, 10]. Oprócz objawów ogólnych, jak zmęcze-
nie i złe samopoczucie dołączają objawy miejscowe, do których
przede wszystkim zalicza się objawy skórne, w tym najważ-
niejsze – popromienne zapalenie skóry. W pierwszym etapie
pojawia się zaczerwienienie wraz z towarzyszącym złuszcza-
niem na sucho lub wilgotno, pacjenci zgłaszają świąd, piecze-
nie czy utratę włosów. Jako reakcja późna może występować
zanik skóry właściwej, zwłóknienia, teleangiektazje czy też
całkowita martwica [8, 9, 11].
Skórę pacjentów poddawanych radioterapii należy w pierw-
szej kolejności chronić przed podrażnieniami, urazami, a tak-
że promieniowaniem słonecznym. Zaleca się mycie obszarów
poddanych radioterapii letnią wodą z delikatnym mydłem
[9, 12]. Do pielęgnacji skóry po napromienianiu zalecane są
przede wszystkim preparaty nawilżające, natłuszczające oraz
łagodzące. W ich składzie powinny znaleźć się substancje ta-
kie jak: d-pantenol (
D-Panthenol
), który zapobiega przezskórnej
utracie wody oraz przyspiesza regenerację naskórka, kwas fo-
liowy (
folic acid
) odpowiadający za ochronę przed uszkodzenia-
mi DNA, aloes (
aloe vera
) i kwas hialuronowy (
hyaluronic acid
),
które wpływają na wzrost nawilżenia skóry i zmniejszenie
nasilenia reakcji popromiennej, a także alantoina (
alantoin
) czy
jony srebra (
argentum
), które zmniejszają odczyn popromienny
i przyspieszają gojenie się powstałych ran [8, 13, 14]. Ponadto
korzystne działanie w profilaktyce popromiennego zapalenia
skóry wykazuje stosowanie maści z nagietkiem lekarskim
(
Calendula officinalis extract
) [15].
W celu zapobiegania powstawaniu zwłóknień zaleca się
stosowanie witaminy E (
Tocopherol
) przez 6 miesięcy po zasto-
sowaniu terapii, natomiast w przypadku wystąpienia suchego
złuszczania najlepsze wydają się być preparaty natłuszczające
na bazie wazeliny lub oleju rycynowego [13].
Skutki uboczne chemioterapii
Chemioterapia jest metodą leczenia systemowego nowotwo-
rów, co oznacza, że oddziałuje na cały organizm czyli zarówno
na komórki chore jak i zdrowe. Leki podawane podczas che-
mioterapii mają przede wszystkim powodować śmierć komór-
ki ulegającej szybkim podziałom poprzez uszkodzenie DNA,
przez co nowotwór przestaje się powiększać [16]. W praktyce
stosuje się leki chemioterapeutyczne działające w różnych me-
chanizmach. Mogą hamować replikację DNA, tworzyć połą-
czenia w DNA lub powodować przerwanie jego nici, co skutku-
je apoptozą. W zależności od rodzaju cytostatyki oddziałują na
określoną fazę cyklu komórkowego lub są fazowo niezależne.
Najczęściej działają na fazę mitozy lub syntezy [17].
Wklinikach chemioterapii wyróżnia się następujące rodzaje
leczenia:
•
uzupełniające, jako prewencja przed nawrotem choroby po
chirurgicznym wycięciu,
•
indukcyjne, w celu zmniejszenia rozmiarów guza i później-
szej jego chirurgii,
•
skojarzone z radioterapią, mające za zadanie uzyskanie ko-
rzystniejszych efektów leczenia,
•
radykalne, czyli takie, które ma całkowicie wyleczyć chorego,
•
paliatywne, przedłużające życie i redukujące przykre obja-
wy choroby [1, 18].
Jak już wspomniano, chemioterapia nie działa wybiórczo na ko-
mórki nowotworowe, działa także na komórki zdrowe, a w szcze-
gólności te szybko dzielące się. Wiąże się z tym szereg działań nie-
pożądanych [16, 17]. Literatura tematu podaje, że objawy dzielą się
