< Previous STRESZCZENIE Chaber bławatek (Centaurea cyanus L.) to roślina jednorocz- na, występująca na całym świecie. Zajmuje głównie tereny uprawne. Często uznawana jest za chwast, jednak ma szero- kie właściwości fitoterapeutyczne, a także kosmetologiczne. W pracy przedstawiono procedurę wykonania ekstraktu i hydrolatu z chabra bławatka. Celem była ocena właściwo- ści nawilżających ekstraktów pozyskanych z chabra bławat- ka. Niewiele spośród dostępnych źródeł zawiera informacje na temat potencjału nawilżającego tej rośliny. Chaber bławatek jest kolejnym przykładem rośliny po- wszechnie występującej w Polsce, której właściwości mogą być wykorzystane przez przemysł kosmetyczny. Preparaty za- wierające wyciąg z tej rośliny mogą korzystnie wpływać na kondycję skóry, a także wspomóc terapię chorób skórnych. Słowa kluczowe: ekstrakt, hydrolat, chaber bławatek, korneometr, fitoterapia ABSTRACT The cornflower (Centaurea cyanus L.) is a global annual plant, witch primarily inhabits cultivated areas. Although commonly regarded as a weed, it possesses many phytotherapeutic and cosmetological properties. The article provides a method for producing cornflower extract and hydrolate. This study aimed to assess the hydrating properties of extracts derived from cornflower. Only a limited number of sources offer information regarding the moisturis- ing features of this plant. Cornflower is another example of a plant frequently encoun- tered in Poland, and due to its unique properties, it can be ef- fectively utilised by the cosmetic sector. Preparations contain- ing a botanical extract from this plant may benefit the skin’s condition and support the treatment of multiple skin diseases. Keywords: extract, hydrolate, cornflower, corneometer, phytotherapy Magdalena Klukoszowska, Marta Palacz-Wróbel Śląska Wyższa Szkoła Medyczna w Katowicach, ul. Mickiewicza 29, 40-085 Katowice +48 32 207 27 00 Sposób cytowania / Cite Klukoszowska M, Palacz-Wróbel M. Moisturizing properties of cornflower (Centaurea cyanus L.) extract. Case report. Aesth Cosmetol Med. 2024;13(4):153-160. https://doi.org/10.52336/acm.2024.021 Właściwości nawilżające ekstraktu z chabra bławatka (Centaurea cyanus L.). Opis przypadku Moisturizing properties of cornflower (Centaurea cyanus L.) extract. Case report WPROWADZENIE Chaber bławatek to roślina jednoroczna, miododajna, kwitną- ca od mają do września. Należy do rodziny astrowatych (Astera- ceae), może osiągać nawet 1,5 metra wysokości. Łodyga chabra ma kolor jasnozielony, jest delikatnie owłosiona, rozgałęziona, podłużnie bruzdowana, a jej średnica mierzy do 3 milimetrów. Kwiaty brzeżne są większe od wewnętrznych, lejkowate, o nie- bieskim zabarwieniu. Otaczają one kwiaty środkowe, które są fioletowe, obupłciowe oraz rurkowate. Oba rodzaje zebrane są w jeden kwiatostan nazywany koszyczkiem [1-3]. Chaber bławatek jest w Polsce uznawany za pospolity chwast polny. Rośnie na łąkach i polach uprawnych, głównie zbóż, takich jak: kukurydza, rzepak, żyto, pszenica. Może roz- wijać się na każdym rodzaju gleby, ponieważ ma bardzo małe wymagania środowiskowe [3]. This is an article distributed under the terms of the Creative Commons Attribution 4.0 Unported (CC BY 4.0) https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/ Opis przypadku / Case study 4 / 2024 Kosmetologia Estetyczna 49 Artykuł ukazał się w „Aesthetic Cosmetology and Medicine” NOjczyzną chabra bławatka jest Europa oraz Bliski Wschód, obecnie występuje w uprawach na całym świecie. W Stanach Zjednoczonych uznawany jest za roślinę ogrodową [3, 4]. Centaurea cyanus L. flos (kwiat chabra bławatka) zawiera niebieski barwnik cyjaninę, który odpowiada za barwę kwia- tów. Ponadto w składzie płatków wyróżnić można glikozydy antocyjanowe i flawonoidy, jak również śluzy, garbniki, kuma- ryny (umbeliferon, skopoletyna) i alkaloidy. Zawiera również potas, mangan i magnez oraz aminokwasy i cukry, takie jak: sacharoza, glukoza, fruktoza [4]. Kwiat chabra bławatka jest też bogatym źródłem kwasów aromatycznych. Są to między innymi: kwas salicylowy, ferulowy, benzoesowy, kumarowy, a także kwasy cis i trans – kawowe, kwasy hydroksyfenylooc- towe, kwas prokatechowy oraz chlorogenowy [5-7]. CEL PRACY Celem pracy byłą ocena właściwości nawilżających mieszan- ki pozyskanej z połączenia ekstraktu wodno-glicerynowego i hydrolatu z chabra bławatka. MATERIAŁY I METODY Rośliny użyte do pozyskania surowców zostały zebrane na terenach czystych ekologicznie, objętych uprawą organicz- ną w województwie podlaskim, powiat siemiatycki, w pobliżu Podlaskiego Ogrodu Botanicznego. Każda zebrana ręcznie roślina objęta była oceną cech morfologicznych oraz organoleptycznych, celem wyklucze- nia ewentualnych błędów podczas zbioru. Następnie rośliny były suszone do zawartości wilgoci poniżej 5% w suszarniach z obiegiem powietrza. METODYKA WYKONANIA PREPARATÓW Procedura otrzymywania hydrolatu z kwiatów chabra bławatka Hydrolat to surowiec otrzymywany w procesie destylacji z parą wodną kwiatów chabra bławatka. Do jego produkcji użyto 0,405 kg świeżych kwiatów chabra bławatka, które umieszczo- no w kolbie okrągłodennej. Następnie dodano 2,1 kg wody. Ca- łość przeniesiono do aparatu Derynga, gdzie prowadzono pro- ces destylacji. Zlewano stopniowo hydrolat bez powstającego olejku eterycznego. Po zakończeniu procesu dokonano pomia- ru pH roztworu, które wyniosło 4,53. Po dodaniu konserwantu i kwasu cytrynowego wartość pH wzrosła do 4,87. Sprawdzono gęstość hydrolatu i zanotowano wynik 1,001 g/cm3. Ekstrakt z chabra bławatka Do produkcji ekstraktu użyto 0,675 kg świeżej rośliny, do któ- rej dodano 0,7 kg gliceryny oraz 0,7 kg wody. Całość poddano maceracji przez 24 godziny w temperaturze pokojowej. Na- stępnie macerat umieszczono w ekstraktorze ultradźwię- kowym. Proces trwał 1 godzinę w temperaturze 60°C. Zde- kantowano roztwór, zważono uzyskany ekstrakt, odsączo- no i odwirowano. Ekstrakt przelano do sterylnego pojemnika i poddano godzinnej pasteryzacji w około 100°C. Przed kon- serwacją zanotowano wartość pH równą 4,65. Natomiast po dodaniu konserwantów i kwasu cytrynowego, pH wzrosło do 4,92. Gęstość ekstraktu wynosiła 1,138 g/cm3. Kolejno dokonano oceny właściwości fizyko-chemicznych otrzymanego ekstraktu i hydrolatu. Wyniki przedstawiono w tabeli 1. Analizując dane przedstawione w tabeli 1 można zauważyć, że pH hydrolatu i ekstraktu miały porównywalne pH. Znacz- ne zmiany zaobserwowano w gęstości. Badania mikrobiologiczne W obu przypadkach, zarówno w hydrolacie, jak i ekstrakcie z chabra nie wykryto: Escherichia coli, Pseudomonas aerugi- nosa, Staphylococcus aureus, Candida albicans. Ponadto w badaniu oceniającym liczbę drożdży i ple- śni, w obu produktach zaobserwowano wartość poniżej <10 w 1 g/1 ml, podczas gdy limit tych patogenów to ≤1000 w 1 g/1 ml produktu. Natomiast, ogólna liczba drobnoustro- Tabela1 Właściwości fizyko-chemiczne ekstraktu i hydrolatu otrzymanych z chabra bławatka FormaRozpuszczalnik Masa rozpuszczalnika [kg] Masa surowca [kg] pH Gęstość [g/cm3] Finalna ilość ekstraktów [kg] Hydrolatwoda2,10,4054,871,0010,716 Ekstraktwoda /gliceryna0,7/0,70,6754,921,1380,738 Źródło:Opracowanie własne Tabela2 Przedstawienie właściwości mikrobiologicznych ekstraktu i hydrolatu z chabra bławatka Forma OLD w 1 g/1 ml, limit: ≤1000 Drożdże i pleśnie w 1 g/1 ml, limit: ≤1000 E. coli limit: nieobecne w 1 g/1 ml Ps .aeruginosa limit: nieobecne w 1 g/1 ml St. aureus limit: nieobecne w 1 g/1 ml C.albicans limit: nieobecne w 1 g/1 ml Hydrolat20<10nieobecnenieobecnenieobecnenieobecne Ekstrakt80<10nieobecnenieobecnenieobecnenieobecne Źródło:Opracowanie własne 4 / 2024 Kosmetologia Estetyczna 50 Artykuł ukazał się w „Aesthetic Cosmetology and Medicine” Njów w hydrolacie to 20 w 1 g/1 ml, a w przypadku ekstraktu – 80. Norma przypisana dla tego wskaźnika, to również ≤1000 w 1 g/1 ml preparatu. Wartości te widoczne są w tabeli 2. Na fotografii 1 przedstawiono z lewej strony ekstrakt, a z prawej strony hydrolat z chabra bławatka. Metody badania nawilżenia skóry Badanie poziomu nawilżenia skóry można wykonać przy po- mocy tewametru bądź korneometru. Korneometr działa na zasadzie przepływu impulsu elektrycznego. Im szybciej prąd przepłynie przez warstwę rogową naskórka, tym lepiej jest ona nawodniona. Z kolei tewametr, za pomocą czujników, bada ilość pary wodnej wytwarzanej przez warstwę rogową naskórka. Można dzięki temu ocenić szybkość transepider- malnej ucieczki wody z tkanki. W niniejszej pracy do badań wykorzystano korneometr [8-15]. Pomiary wykonane zostały na skórze dekoltu za pomo- cą korneometru, czyli łatwego w obsłudze urządzenia, któ- re daje obiektywne wyniki, służące do dokonania popraw- nej oceny działania produktu kosmetycznego oraz diagnozy stanu skóry osoby badanej. W celu oceny nawilżenia warstwy rogowej naskórka, trzykrotnie przykładana jest głowica kor- neometru, która wysyła impuls elektryczny badający nawod- nienie tkanki. Urządzenie podaje wynik w postaci średniej arytmetycznej trzech pomiarów. Podczas wykonywania ba- dań, ważne jest zachowanie optymalnych warunków otocze- nia: wilgotność otaczającego powietrza na poziomie 40-60% oraz temperatura około 20°C. Im wyższe są te parametry, tym większe jest nawilżenie. Ponadto na wyniki badań mogą wpływać poszczególne zachowania osoby badanej, takie jak picie alkoholu, palenie tytoniu czy też przyjmowanie leków, nakładanie na badany obszar innych produktów kosmetycz- nych. Również podczas samych pomiarów, zbyt duży nacisk na elektrodę przykładaną do naskórka jest niewskazany, po- nieważ może to powodować wskazanie błędnych wyników. Na fotografii 2 przedstawiono obszar badany, czyli naskó- rek dekoltu. Na zdjęciach znajduje się efekt przed i po) za- stosowaniu hydrolatu oraz ekstraktu wodno-glicerynowego z chabra bławatka. Osoba badana nie pali papierosów, spożywa alkohol oka- zjonalnie. Pomiary wykonywane były na skórze dekoltu, w optymalnych warunkach środowiskowych. Badana stoso- wała preparaty raz dziennie, po kąpieli. Nakładała hydrolat i ekstrakt, jedno po drugim, w niewielkim odstępie czasu. Na- stępnie wmasowywała i wklepywała delikatnie produkt przez minutę. WYNIKI Wyniki badań podane są w jednostce CU (corneometer unit). 1 CU oznacza 0,02 mg wody na 1 cm2 warstwy rogowej naskór- ka. Wyniki przedstawione są w zakresie od 0 do 130, przy czym im ta wartość jest wyższa, tym lepiej nawodniony jest naskó- rek. W tabeli 3 znajduje się skala, według której interpretuje się wyniki badania nawilżenia warstwy rogowej naskórka. Fot.1 Ekstrakt i hydrolat z chabra bławatka w probówkach Źródło:Opracowanie własne Fot.2 Obszar badany. Naskórek dekoltu, a) przed, b) po nałożeniu preparatów Źródło:Opracowanie własne a) b) 4 / 2024 Kosmetologia Estetyczna 51 Artykuł ukazał się w „Aesthetic Cosmetology and Medicine” NPomiar wstępny, wykonany u badanej przed rozpoczęciem stosowania preparatów, przeprowadzono w czasie T0 i wyka- zał średnią wartość nawilżenia na poziomie 39 CU. Oznacza to lekkie odwodnienie warstwy rogowej. Badanie wykona- ne 9 lipca, po 10 dniach, wskazało średnią wartość pomiarów równą 54,3 CU, co wskazuje na wzrost nawilżenia warstwy ro- gowej naskórka w porównaniu z pomiarem wstępnym. Dnia 20 lipca poziom nawilżenia badanej wyniósł średnio 61,3 CU, natomiast ostatni pomiar wykonany 30 lipca wska- zał wartość 74,7 CU, co oznacza dobry poziom nawilżenia na- skórka. W tabeli 4 przedstawione zostały szczegółowe wyniki badań z uwzględnieniem dat ich wykonania. Różnice w wynikach, które pojawiają się podczas pomia- ru przeprowadzanego tego samego dnia, jeden po drugim, mogą wynikać z nierównej siły docisku głowicy lub niewiel- kiego przesunięcia miejsca jej przyłożenia. Porównując wyniki przedstawione w obu tabelach, moż- na zauważyć, że naskórek badanej przed rozpoczęciem sto- sowania był w stanie bardzo suchym. Natomiast po miesiącu stosowania preparatów wzrósł do stopnia skóry odpowiednio nawilżonej. Zmiany nawilżenia przebiegały systematycznie. Po każdym okresie, który trwał około 10 dni, naskórek był coraz lepiej na- wodniony. Probantka nakładała preparaty systematycznie, każ- dego dnia. Wartości uzyskane za pomocą korneometru, wska- zywały wartość obiektywną. Wzrost nawilżenia widoczny był już po pierwszych 10 dniach i wzrastał przez cały czas stosowa- nia produktów z chabra bławatka. Po dłuższym czasie użytko- wania probantka także za pomocą zmysłów była w stanie za- uważyć zmianę w nawodnieniu. Na rysunku 1 przedstawiony został wykres, który pokazuje zmienność wartości nawilżenia naskórka probantki po miesiącu od rozpoczęcia stosowania. Wyniki po 10 dniach Nastąpiła poprawa nawilżenia naskórka, określona bada- niem korneometrycznym po 10 dniach od pomiaru wstęp- nego. Nawilżenie wynosiło 54,3 CU. Pomiar ten wykonany był na czystej skórze, na którą nie został nałożony żaden produkt. Różnica nawodnienia w stosunku do pierwszego pomiaru wynosiła 15,3 CU. Oznacza to wzrost nawilżenia warstwy ro- gowej o 39%. Probantka zauważyła, że skóra jest mniej szorst- ka i przyjemna w dotyku. Wyniki po 21 dniach Po kolejnych 11 dniach, poziom nawilżenia warstwy rogo- wej wzrósł o kolejne 7 CU, do poziomu 61,3 CU. Łącznie po Tabela3 Skala wartości korneometru w ocenie nawilżenia naskórka Strefa pomiaru SkóraTwarz, szyja, plecyRamiona, nogi, łokcie, dłonie Bardzo sucha<50<35 Sucha50-6035-50 Odpowiednio nawilżona >60>50 Źródło:Opracowanie własne na podstawie [15-19] Tabela4 Szczegółowe wartości wskazania korneometru z 4 pomiarów Numer pomiaru DataWynik 1Wynik 2Wynik 3 Średnia arytmetyczna 029.0648373239,0 109.0742665554,3 220.0755587161,3 330.0773737874,7 Źródło:Opracowanie własne Rys.1 Zmiany w nawilżeniu naskórka po zastosowaniu preparatów z chabra bławatka [CU] Źródło:Opracowanie własne [CU] 4 / 2024 Kosmetologia Estetyczna 52 Artykuł ukazał się w „Aesthetic Cosmetology and Medicine” N21 dniach wzrost nawodnienia wzrósł o 22,3 CU, czyli o 57% od pomiaru wstępnego. Wrażenia sensoryczne badanej obejmowały delikatną poprawę w strukturze i gładkości na- skórka. Wyniki po miesiącu Po miesiącu od pierwszej aplikacji, korneometr wskazał na- wodnienie naskórka na poziomie 74,7 CU, czyli o kolejne 13,4 CU więcej od poprzedniego pomiaru. Różnica procentowa w stosunku do badania wstępnego wynosi łącznie 91,5% po miesiącu użytkowania hydrolatu oraz ekstraktu z chabra bła- watka. Całkowita liczba CU, o którą wzrosło nawilżenie na- skórka na dekolcie probantki, to 35,4 CU, co oznacza bardzo wysoki wzrost nawilżenia. Wyniki procentowego wzrostu nawilżenia pod wpływem stosowania hydrolatu oraz ekstraktu z chabra bławatka Cen- taurea cyanus L. zostały przedstawione na rysunku 2. Badania przeprowadzone przez Lockowandt i wsp. [2] stano- wią również cenne źródło informacji na temat chabra bławat- ka i jego właściwości. Zawierają istotne dane, które przyczynia- ją się do lepszego zrozumienia kosmetycznych właściwości tej rośliny. W tych badaniach analizowano skład rośliny z podzia- łem na części morfologiczne. Według analiz chromatograficz- nych, zawartość tokoferoli była znacznie wyższa w kwiatach aniżeli w dolnej części rośliny. Składniki te mają działanie re- generujące, odżywcze, uelastyczniające. Poprawiają nawilże- nie i gładkość, zmniejszają podrażnienia powstałe po opa- laniu. Ponadto tokoferole mają zdolność wbudowywania się w cement międzykomórkowy, co powoduje, że jego struktu- ra zagęszcza się, a procesy starzenia zostają opóźnione. Górna część rośliny zawiera też większe ilości kwasów organicznych, takich jak kwas bursztynowy oraz cytrynowy. Kwas bursztynowy działa złuszczająco, ale nie jest przy tym drażniący dla skóry. Polecany jest dla osób z cerą trądzikową, ze względu na jego potencjał hamujący stany zapalne. Mocno wygładza naskórek, wymiata wolne rodniki tlenowe oraz sty- muluje procesy naprawcze, co powoduje, że może być rów- nież stosowany w przypadku cery dojrzałej. Kwas cytrynowy działa rozjaśniająco, pomaga pozbyć się przebarwień. Przedłuża trwałość produktów kosmetycznych, jest składnikiem kontrolującym pH. Ma także właściwości przeciwbakteryjne oraz uszczelniające naczynia włosowate. Natomiast w częściach niejadalnych chabra bławatka, zano- towano wyższą skuteczność przeciwdrobnoustrojową w sto- sunku do bakterii Gram-dodatnich [2]. DYSKUSJA Chaber bławatek to roślina o szerokim zastosowaniu w ko- smetologii i fitoterapii. Kosmetyki wzbogacone o produkty z chabra można wykorzystać do pielęgnacji właściwie każde- go rodzaju skóry. Dzięki bardzo niskiemu potencjałowi aler- gicznemu ekstrakty z chabra dodawane są do preparatów przeznaczonych do higieny wrażliwych miejsc intymnych. Ze względu na niski potencjał drażniący ekstrakt z chabra bławatka jest wykorzystywany w produktach dla niemowląt. Producenci stosują go w kosmetykach, takich jak żele do my- cia ciała oraz szampony do włosów. Preparaty te mogą być stosowane już od pierwszego dnia życia dziecka. Ekstrakt z chabra bławatka jest najczęściej dodawany do kosmetyków w ilości wynoszącej kilka procent jego zawar- tości. Dzięki dodatkowi gliceryny, ma większą gęstość niż hy- drolat. Z kolei antocyjany i flawonoidy wchodzące w skład ekstraktu z chabra mają silne właściwości antyoksydacyjne, wzmacniające naczynia włosowate oraz przeciwzapalne. Hy- drolat powstający w procesie destylacji z parą wodną kwiatów chabra bławatka nie ma w składzie żadnych dodatków, poza delikatnymi konserwantami zaakceptowanymi przez ECO- CERT, które przedłużają trwałość preparatu. Jego zawartość Rys.2 Procentowy wzrost nawilżenia naskórka, mierzony po miesiącu od momentu rozpoczęcia badań Źródło:Opracowanie własne [%] 4 / 2024 Kosmetologia Estetyczna 53 Artykuł ukazał się w „Aesthetic Cosmetology and Medicine” Nw produktach kosmetycznych waha się w przedziale 5-100%. Jego pH jest lekko kwaśne, przez co może być stosowany bez- pośrednio na skórę w roli toniku, który przywraca odpowied- nie pH naskórka. Dzięki zawartości manganu, potasu, wita- miny C oraz garbników przynosi ulgę skórze podrażnionej, wrażliwej [11]. Zarówno ekstrakt, jak i hydrolat są układami wodnymi, przez co mogą łatwo ulec kontaminacji przez różnego rodza- ju drobnoustroje chorobotwórcze. Jednak zawartość glicery- ny w ekstrakcie znacznie obniża aktywność wody, przez co działa pośrednio jako konserwant [11]. Badania przeprowadzone zostały na jednym obszarze, sto- sowano najpierw hydrolat, a następnie ekstrakt. Miało to na celu wzmocnienie działania preparatów. Według tradycyjnej medycyny szkockiej, a także badań już wykonanych na pro- duktach z chabra, wiadomo, że hydrolat wykazuje właściwo- ści tonizujące. Po myciu tradycyjnymi produktami naskó- rek ma zaburzone fizjologiczne pH, które zwykle utrzymuje się na poziomie około 5,5. Natomiast woda uzdatniona, któ- rą spłukuje się produkty myjące ma pH na poziomie około 7, czyli neutralne. W takim przypadku, po myciu należy zasto- sować produkt tonizujący, aby przywrócić odpowiednie pH. Pomaga to odpowiednio przygotować naskórek na przyję- cie składników aktywnych zawartych w preparatach pielę- gnacyjnych, w tym przypadku w ekstrakcie z chabra bławat- ka. Naskórek o zaburzonym pH w obrębie warstwy rogowej nie ma zapewnionej odpowiedniej ochrony przeciwdrobno- ustrojowej. Nieprawidłowe pH wpływa także negatywnie na wydajność procesów regeneracyjnych, a naskórek jest bar- dziej podatny na bodźce zewnętrzne, takie jak temperatura, wiatr, nasłonecznienie. Destylacja, dzięki której otrzymywany jest hydrolat, jest jednym ze sposobów pozyskiwania związ- ków aktywnych zawartych w surowcu. Autorzy sugerują, że rodzaj rozpuszczalnika zastosowanego przy ekstrakcji wpły- wa na aktywność antyoksydacyjną oraz przeciwdrobnoustro- jową Centaurea cyanus. Przy czym ekstrakty etanolowe w po- równaniu do ekstraktów eterowych (eter metylo tert-buty- lowy) wykazywały znacznie mniejszą aktywność. Według literatury, woda jako rozpuszczalnik polarny, ma właściwo- ści wzmacniające działanie związków chemicznych znajdują- cych się w chabrze bławatku. Hydrolat z chabra zawiera fla- wonoidy, antyoksydanty oraz garbniki o plejotropowym dzia- łaniu na skórę [2, 12-14]. Probantka wykonała testy na naskórku dekoltu. Jej skó- ra w tym obszarze była lekko odwodniona, delikatnie szorst- ka. Po zastosowaniu ekstraktu i hydrolatu z chabra, nawilże- nie skóry znacznie wzrosło w ciągu miesiąca od rozpoczęcia stosowania tych produktów. Na rynku istnieje gama kosme- tyków z zawartością chabra bławatka w postaci hydrolatu bądź ekstraktu. Marka Natura Siberica wykorzystuje hydro- lat z chabra bławatka, między innymi w kosmetykach dla nie- mowląt, takich jak mleczko nawilżające do ciała, ale również dla dorosłych, na przykład w kremie pielęgnacyjnym do twa- rzy. Produkt ten ma za zadanie odżywić i nawilżyć skórę. Pomiary nawilżenia wykonywane były korneometrem, czy- li popularnym w kosmetologii urządzeniem, które działa na zasadzie przepływu impulsu przez naskórek. Probantka oce- niła surowce pod kątem organoleptycznym, sensorycznym, a także hedonistycznym. Przez to, że ekstrakt był w jej odczu- ciu lepki, nakładała nieco mniej mieszanki niż na początku, ponieważ zostawała na skórze delikatna, niezbyt przyjemna warstwa. Natomiast po zastosowaniu mniejszej ilości pro- duktu problem uległ złagodzeniu, a odczucia były znacznie lepsze. Zmniejszenie ilości nakładanego produktu nie wpły- nęło negatywnie na wyniki badania nawilżenia [15-17]. Nawilżanie jest procesem złożonym, na który wpływa wie- le czynników. Dotyczy zarówno naskórka, jak i skóry właści- wej. Znaczące są tutaj dwa czynniki: naturalny czynnik na- wilżający: (NMF, natural moisturizing factor) mieszczący się w warstwie rogowej naskórka oraz bariera hydrolipidowa, znajdująca się na jej powierzchni. Stanowią one swoistą ba- rierę dla wody, ograniczając jej migrację ze skóry właściwej na powierzchnię naskórka, skąd w następstwie odparowuje. Jednocześnie ważny jest przepływ wody ze skóry właściwej do naskórka, ale też sprawność do ograniczenia jej uciecz- ki przez odparowanie. W tym celu właśnie, stosuje się sub- stancje hydrofilowe, mające zdolności wiązania wody, a także okluzyjne, zabezpieczające przed jej utratą [17]. W ekstrakcie z chabra bławatka zawarte są rozpuszczalni- ki, takie jak woda oraz gliceryna. Gliceryna to alkohol wielo- wodorotlenowy wykazujący właściwości hydrofilowe. Dzięki temu jest surowcem pozytywnie wpływającym na nawodnie- nie naskórka. Wyróżnia się właściwościami higroskopijnymi, czyli wiążącymi cząsteczki wody w naskórku oraz bardzo do- brym przenikaniem. Przez jej dodanie do ekstraktu efekt na- wilżenia jest dodatkowo wzmocniony. Gliceryna przyspiesza procesy degradacji desmosomów, przez co wpływa na prawi- dłowe złuszczanie stratum corneum [17]. Na wyniki badań korneometrycznych mogły wpływać tak- że stosowane środki powierzchniowo czynne. Probantka do oczyszczania stosowała jedynie delikatne substancje myjące. Unikała SLS (sodium lauryl sulfate) oraz SLES (sodium laureth sulfate), które mogą naruszać barierę hydrolipidową naskórka i prowadzić do jego przesuszenia. Substancje, które znajdowa- ły się w kosmetykach myjących używanych przez probantkę, to: ● poliglukozyd laurylowy (lauryl glucoside) – łagodna sub- stancja myjąca i pianotwórcza, delikatnie usuwa zanie- czyszczenia z powierzchni naskórka; ● glukozyd decylowy (decyl glucoside) – bezpieczny środek myjący, bardzo delikatny dla skóry; ● mieszanina soli sodowych glicynianów kwasów tłuszczo- wych oleju kokosowego (sodium cocoamphoacetate) – sub- stancja o prawie znikomym działaniu alergicznym, delikat- nie oczyszczająca; 4 / 2024 Kosmetologia Estetyczna 54 Artykuł ukazał się w „Aesthetic Cosmetology and Medicine” N● sól sodowa kwasów tłuszczowych oleju kokosowego i kwa- su glutaminowego (sodium cocoyl glutamate) – łagodny anionowy środek powierzchniowo-czynny; ● betaina kokamidopropylenowa (cocamidopropyl betaine) – środek pianotwórczy, amfoteryczny, ma funkcje poprawia- jące konsystencję kosmetyku. Wszystkie te substancje wykazują niewielki potencjał draż- niący bądź też nie posiadają go wcale. Na stan nawilżenia naskórka wpływ mają nie tylko stoso- wane preparaty, ale również czynniki zewnętrzne. Do takich czynników należy między innymi ilość spożywanej wody. We- dług wytycznych WHO i Europejskiej Agencji ds. Bezpieczeń- stwa Żywności, kobiety powinny codziennie spożywać oko- ło 2 litrów płynów. W wyższych temperaturach konieczne jest zwiększenie tej ilości. Niedobór wody prowadzi do odwodnie- nia organizmu, co skutkuje niedostatecznym nawodnieniem oraz ukrwieniem tkanek, objawiającym się szorstkością i su- chością skóry. Nadmierna ekspozycja na słońce również wy- wołuje zmiany w strukturze skóry, powodując między innymi: ● powstawanie rumienia posłonecznego naskórka, zmniej- szenie jędrności i elastyczności. Pogarsza się także koloryt skóry i jej naturalny blask. Czynniki te wpływają na przy- spieszenie procesu starzenia się skóry. Według badanej, ilość spożywanych płynów była wysoka, jednak przez pro- wadzony styl życia i pracę, czasami ciężko było dostarczyć odpowiednią ilość wody. Mogło to wpływać na zmiany na- wilżenia i wyniki prowadzonych badań [19]; ● uszkodzenia wynikające z narażenia na promieniowanie UV; ● reakcje nadwrażliwości, z wystąpieniem świądu, zmian skórnych (np. krostki, grudki); ● podwyższenie ryzyka powstania nowotworów skóry; ● szybsze starzenie, degradacja włókien kolagenowych i ela- stynowych, co wpływa na zmniejszenie nawilżenia, zgru- bienie warstwy rogowej oraz jej szorstkość w dotyku, uwy- datnienie zmarszczek i powstanie nowych; ● zwiększenie liczby wolnych rodników tlenowych, powodu- jący stres oksydacyjny. Bardzo ważne jest, żeby unikać promieniowania ultrafio- letowego. Probantka wykonywała badania w okresie letnim (przełom czerwca i lipca), przez co jej naskórek był bardziej narażony na wpływ promieni UV. Starała się jednak nie od- słaniać badanego obszaru na bezpośredni wpływ światła sło- necznego. Nie mogła stosować ochrony przeciwsłonecznej w formie kosmetyków, ponieważ mogłoby to zaburzyć wyni- ki pomiarów [18]. Istnieją jeszcze inne ważne czynniki zewnątrzpochodne, ta- kie jak: stres, nałogi czy stosowane używki, dieta, wysiłek fizycz- ny, choroby oraz przyjmowane leki. Badana nie pali tytoniu, spo- żywa okazjonalnie alkohol. Ponadto rzadko sięga po kawę oraz niezdrowe jedzenie. Stara się stosować zasady zbilansowanej diety, dostarcza składniki odżywcze w postaci warzyw czy owo- ców, spożywa zdrowe tłuszcze roślinne, bogate w NNKT. Pro- bantka jednak miewała problemy na tle stresowym, związane z pracą oraz życiem społecznym. Jeśli chodzi o wysiłek fizyczny, kobieta dużo spacerowała, okazjonalnie jeździła na rowerze lub stosowała inny rodzaj aktywności fizycznej. Na poziom nawilżenia ma także wpływ cykl menstruacyj- ny i hormony. Podczas wykonywanych badań, znacznie więk- szy wzrost nawodnienia odnotowano po owulacji, aniżeli w pierwszej połowie cyklu. Hormony biorą udział w regulacji wydzielania łoju czy też wyglądzie skóry u kobiet. Faza lute- alna, w której wyniki były lepsze, cechuje się wyższym stęże- niem progesteronu. Wobec tego następuje wzmożona pro- dukcja sebum, a na skórze mogą pojawiać się zmiany grud- kowe czy też zaskórniki. Mniejszy wzrost nawilżenia został zaobserwowany w początkowej fazie cyklu. Naskórek w tym czasie jest naturalnie bardziej przesuszony i wrażliwy, ze względu na niski poziom estrogenów i progesteronu. Estroge- ny stymulują fibroblasty do produkcji kolagenu oraz glukoza- minoglikanów, do których należy między innymi kwas hialu- ronowy. Niedobór hormonów płciowych powoduje, że naskó- rek nie jest dostatecznie nawodniony oraz natłuszczony [19]. WNIOSKI 1. Badane preparaty to ekstrakt wodno-glicerynowy oraz hy- drolat z chabra bławatka. Zebrane zostały w Podlaskim Ogrodzie Botanicznym na terenie objętym organicznymi uprawami ekologicznymi. Są to produkty wolne od zanie- czyszczeń oraz drobnoustrojów chorobotwórczych. 2. Produkty aplikowane na naskórek dekoltu w ciągu mie- siąca spowodowały wzrost nawilżenia warstwy rogowej o 91,5%. Nastąpiła redukcja suchości oraz odczuwalne wy- gładzenie powierzchni naskórka osoby badanej. 3. Preparaty wykonane z chabra nie spowodowały podraż- nień ani objawów alergii, takich jak świąd, zaczerwienienie czy wysyp zmian skórnych (krostek, grudek). 4. Potencjał nawilżający ekstraktu z chabra bławatka może być wzmocniony poprzez dodatek rozpuszczalnika jakim jest gliceryna. Jest to substancja o udowodnionym działa- niu higroskopijnym. 5. Stan skóry probantki może być zależny od wielu aspektów osobniczych, stylu życia kobiety oraz czynników zewnętrz- nych, takich jak temperatura czy nasłonecznienie. 6. Stopień nawilżenia jest zależny od cyklu menstruacyjne- go kobiety. Po owulacji zaobserwowano znacznie wyższe zmiany nawodnienia aniżeli w początkowej fazie cyklu. 7. Wpływ na stan nawodnienia naskórka mają także stosowa- ne do mycia detergenty. Probantka stosowała tylko łagodne środki, nie naruszające bariery hydrolipidowej. 8. Hydrolat z chabra bławatka jako substancja tonizująca re- guluje pH warstwy rogowej oraz świetnie przygotowuje na- skórek na przyjęcie kolejnych składników aktywnych. 4 / 2024 Kosmetologia Estetyczna 55 Artykuł ukazał się w „Aesthetic Cosmetology and Medicine” NLITERATURA / REFERENCES 1 . Chiru T, Calalb T, Nistreanu A. Morphological and anatomical studies of Cyani herba. Modern Phytomorphology. 2013;4:65-68. http://dx.doi.org/10.5281/zenodo.161185 2 . Lockowandta L, Pinelaa J, Roriza CL, at al. Chemical features and bio- activities of cornflower (Centaurea cyanus L.) capitula: The blue flo- wers and the unexplored non-edible part. Ind Crops and Products. 2019;128(2):496-503. 3 . Al-Snafi AE. The Pharmacological Importance of Centaurea cy- anus – a review. International Journal of Pharmacy Review & Research. 2015;5(4):379-384. 4 . Pirvu L, Dragomir C, Schiopu S, Colceru Mihul S. Vegetal extracts with ga- stroprotective activity. Part. I. Extracts obtained from Centaurea cyanus L. raw material. Romanian Biotechnological Letters. 2012;17(2):7169-7176. 5 . Guiamet PS, Gómez de Saravia SG, Arenas P, at al. Natural Products Iso- lated from Plants used in Biodeterioration Control. Pharmacologyonline. 2006;3:537-544. 6 . Garbacki N, Gloaguen V, Damas J, at al. Anti-inflammatory and immu- nological effects of Centaurea cyanus flower-heads. Journal of Ethno- pharmacology. 1999;68:235-241. 7 . Escher GB, Santos JS, Rosso ND, at al. Chemical study, antioxidant, an- ti-hypertensive, and cytotoxic/cytoprotective activities of Centau- rea cyanus L. petals aqueous extract. Food and Chemical Toxicology. 2018;118:439-453. 8 . Chiru T, Nistreanu A, CiobanuN, Ion U. Centaurea cyanus L. extracts – source of antioxidants. Biologie vegetală. 2016;12:140-141. 9 . Lim TK. Edible Medicinal And Non-Medicinal Plants. Vol. 7. Dordrecht: Springer; 2014. https://doi.org/10.1007/978-94-007-7395-0 10 . Malinowska P, Kiewlicz J. Flower extracts as cosmetics antioxidants. Co- smetic Products Development. 2017;223(1):223-235. 11 . Moruś M, Baran M, Rost-Roszkowska M, Skotnicka Graca U. Plant stem cells as innovation in cosmetics. Acta Poloniae Pharmaceutica - Drug Re- search. 2014;71(5):701-707. 12 . Płocica J, Tal-Figiel B, Figiel W. Badania reologiczne i sensoryczne stoso- wane do oceny preparatów kosmetycznych. Świat Przemysłu Kosmetycz- nego. 2014;1:69-73. 13 . Kmieć M. Znaczenie pomiarów parametrów czynnościowych skóry w ocenie funkcji bariery naskórkowej. Journal of Health Study and Medi- cine. 2016;5:23-50. 14 . Sharonova N, Nikitin E, Terenzhev D, at al. Comparative Assessment of the Phytochemical Composition and Biological Activity of Extracts of Flowering Plants of Centaurea cyanus L., Centaurea jacea L. and Centau- rea scabiosa L. Plants. 2021;10:1279. https://doi.org/10.3390/plants10071279 15 . Kędzia B, Wolski T. Farmakoterapia skóry. Część 3. Nawilżanie skóry i naturalne środki nawilżające. Postępy Fitoterapii. 2019;3;224-228. 16 . Arct J, Pytkowska K. Kosmetyki do pielęgnacji skóry suchej. Cosmetology Today. 2009;3:34-41. 17 . Stanisz B. Ochrona skóry przed negatywnymi skutkami promieniowa- nia UV. Farm Pol. 2009;65(5):363-368. 18 . Zegarska B, Woźniak M. Wpływ estrogenu na zmiany zachodzące w skó- rze. Przegl Menop. 2007;4:233-238. 19 . Clarys P, Clijsen R, Taeymans J, Barel AO. Hydration measurements of the stratum corneum: comparison between the capacitance method (digital version of the Corneometer CM 825®) and the impedance me- thod (Skicon‐200EX®). Skin Res Technol. 2012;18(3):316-323. https://doi.org/10.1111/j.1600-0846.2011.00573 otrzymano / received: 22.05.2024 poprawiono / corrected: 29.05.2024 zaakceptowano / accepted: 03.06.2024 4 / 2024 Kosmetologia Estetyczna 56 Artykuł ukazał się w „Aesthetic Cosmetology and Medicine” 10:32:184 / 2024 Kosmetologia Estetyczna 57 PREZENTACJA KOSMETOLOGIA ESTETYCZNA P Dorota Sołdacka dr n. med., absolwentka Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego, Katedry i Kliniki Dermatologii, Wenerologii i Alergologii. Biolog, kosmetolog, wykładowca akademicki, autorka oraz recenzentka międzynarodowych publikacji, wieloletni ekspert i szkoleniowiec branży beauty, właścicielka gabinetu „Kosmetologia dr Dorota Sołdacka” w Gdańsku Co przekonało Panią do tego, aby zacząć badania kliniczne nad terapią Retibooster? Zdecydowałam się na rozpoczęcie badań kli- nicznych ze względu na ogromny potencjał za- biegu, i jego wielokierunkowe zastosowanie. Umożliwia on współpracę między kosmetologa- mi a lekarzami, która jest kluczowa dla maksy- malizacji efektów terapii i zapewnienia klientom jak najlepszych efektów. Na czym polega wielokierunkowe działanie tera- pii Retibooster? Terapia retinolowa Retibooster charakteryzu- je się wielokierunkowym działaniem, jak: anti- -aging, redukcja przebarwień i zmian trądziko- wych, a także poprawa struktury i kondycji skóry, prowadząc do efektu „new born skin”. Retinol, jako jeden z najlepiej przebadanych składników w der- matologii i kosmetologii, w połączeniu z TGFß (przedmiot zgłoszenia patentowego Retix.C) in- tensywnie stymuluje odnowę komórkową, za- pewniając odmłodzenie i rewitalizację skóry. Dlaczego tak ważne jest przygotowanie skóry do terapii retinolowej? Przygotowanie skóry do terapii retinolowej, czyli proces retinizacji, polega na stopniowym wpro- wadzaniu retinolu, w celu przyzwyczajenia skóry do substancji aktywnej. Dzięki retinizacji, skóra lepiej toleruje intensywną terapię retinolową, co przekłada się na lepsze rezultaty i minimalizację podrażnień. Komu zaleciłaby Pani terapię Retibooster bez mi- kronakłuwania, a komu z wykorzystaniem tech- niki mezoterapii mikroigłowej? Terapia Retibooster bez mikronakłuwania jest zalecana dla osób z trądzikiem, u których skóra może być wrażliwa na intensywniejsze zabiegi. Dzięki delikatniejszej formie aplikacji, skóra jest w stanie skutecznie przyswoić retinol bez ryzyka podrażnień, co jest szczególnie ważne przy sta- nach zapalnych. Rozszerzenie terapii o technikę mezoterapii mikroigłowej jest idealne dla osób z bliznami oraz licznymi rozszerzonymi ujściami gruczo- łów łojowych. Mikronakłuwanie poprawia pe- netrację składników aktywnych, co skutkuje głębszą regeneracją, wygładzeniem skóry i in- tensywniejszą stymulacją. Jakie są główne wnioski z przeprowadzonych przez Panią trzech badań klinicznych dla terapii Retibooster? 1. Terapia znacząco poprawia elastyczność i jędrność skóry, redukując zmarszczki oraz drobne linie, co potwierdza jej silne działanie przeciwstarzeniowe. 2. Skuteczność w zmniejszaniu i redukcji prze- barwień. 3. Dzięki synergii retinolu i czynnika wzrostu TGFß, obserwowano wyraźną poprawę struk- tury skóry, jej gładkość oraz ogólną kondycję, co prowadzi do efektu „nowej skóry”. Pacjenci zgłaszali zwiększoną satysfakcję z wyglądu i zdrowia swojej skóry po zakończeniu terapii. Co Panią najbardziej zaskoczyło w badaniach kli- nicznych dla terapii Retibooster? Najbardziej zaskoczyło mnie wzmocnienie ba- riery naskórkowej oraz znaczące zmniejszenie odwodnienia skóry. Te efekty wskazują na to, że terapia nie tylko skutecznie działa przeciwsta- rzeniowo i poprawia kondycję skóry, ale rów- nież wspiera jej naturalne funkcje ochronne, co jest kluczowe dla długotrwałego zdrowia i wy- glądu skóry. WIELOKIERUNKOWA TERAPIA RETINOLOWA O SKUTECZNOŚCI POTWIERDZONEJ W BADANIACH KLINICZNYCHNext >