< Previoussię najczęściej w ciągu pierwszego tygodnia, a w czasie ko- lejnych 3-6 miesięcy może się powiększyć. Proces blizno- wacenia może trwać do 2 lat, a kończy się wypukłą, zacią- gającą blizną o różnej szerokości. Możliwe jest cofanie się zmiany; • blizna przerośnięta o dużej powierzchni jest płaszczyzno- wą blizną, wypukłą, czasami występuje świąd. Przykładem może być blizna po oparzeniu; • mały keloid to ograniczona, wypukła blizna o średnicy po- niżej 0,5 cm, charakteryzująca się świądem i wykraczająca poza pierwotny obszar rany; • duży keloid jest to duża, wypukła blizna, o średnicy powy- żej 0,5 cm, bolesna lub swędząca, wykraczająca poza zarys rany, może się powiększać w ciągu kolejnych lat [52]. Blizny potrądzikowe tworzą się w wyniku uszkodzenia skó- ry podczas procesu gojenia zmian zapalnych. Wyróżnia się dwa podstawowe typy blizn: blizny atroficzne, powstające wskutek ubytku kolagenu oraz blizny hipertroficzne, będące efektem jego nadmiaru. 80-90% procent osób z bliznami po- trądzikowymi ma blizny związane z utratą kolagenu, czyli bli- zny zanikowe w porównaniu do mniejszości, która wykazuje blizny przerosłe i keloidy [53]. Rodzaje blizn atroficznych Blizny atroficzne najczęściej pojawiają się jako następstwo ostrego procesu zapalnego, który prowadzi do zniszczenia kolagenu i zaniku skóry. Charakteryzują się zapadniętą struk- turą, leżącą poniżej poziomu otaczającej skóry. Znaczna ich część powstaje w wyniku zmian trądzikowych lub po przeby- tej ospie (rys. 1). Wyróżnia się trzy rodzaje blizn atroficznych. • Blizny typu ice-pick (kształt szpikulca) – są wąskie o głębo- kości sięgającej nawet do dolnej warstwy skóry właściwej graniczącej z tkanką podskórną. W tego rodzaju bliznach obserwuje się ostre krawędzie i zwężenie biegnące w głąb skóry, przekrój blizn jest w kształcie litery V. Blizny tego typu występują często i stanowią od 60 do 70% blizn atro- ficznych. • Blizny typu boxcar (kształt wagonu) – mają okrągły lub owalny kształt, są dość szerokie i płaskie, przekrój blizn jest w kształcie litery U lub kwadratu. Charakteryzują się do- brze zarysowanymi krawędziami oraz ostro odgraniczo- nym brzegiem. Blizny tego typu nie sąsiadują ze sobą, a ich głębokość waha się od 0,1 do 0,5 mm. Występują głównie na policzkach i w okolicy żuchwy, stanowiąc od 20 do 30% wszystkich blizn atroficznych. • Blizny typu rolling (walcowate) – szerokie (około 4-5 mm), płytkie, w przekroju przypominające literę M, z łagodnymi brzegami i delikatnymi krawędziami. Nadają skórze falisty wygląd, najczęściej pojawiają się na dużych, rozległych ob- szarach skóry, a ich przyczyną jest przewlekły stan zapalny. Mogą różnić się od siebie wielkością, ponadto często łączą się z innymi bliznami walcowatymi, tworząc skupiska. Bli- zny te stanowią od 15 do 20% blizn zanikowych. Gan i wsp. zaproponowali rozszerzenie klasyfikacji blizn potrądzikowych o blizny typu papular scars, będące bliznami o charakterze przerostowym, które również występują jako powikłanie po trądziku [55, 56]. Rodzaje blizn hipertroficznych Blizny przerosłe i keloidowe charakteryzują się nadmiernym odkładaniem kolagenu i jednocześnie zmniejszoną aktyw- nością kolagenazy. Blizny przerosłe są w kolorze różowym, wypukłe i twarde, z grubymi wiązkami kolagenu, które po- zostają w granicach pierwotnego miejsca urazu. Histologia blizn przerostowych jest podobna do histologii innych blizn skórnych. Natomiast keloidy tworzą się w postaci czerwo- nofioletowych guzków, które rozprzestrzeniają się poza gra- nice pierwotnej rany. Blizny przerostowe i keloidowe wystę- pują częściej u osób o wysokich fototypach, tj. 4-6 stopień w skali Fitzpatricka i powstają głównie na tułowiu [53, 57]. Rys. 1 Rodzaje blizn atroficznych. Źródło: Opracowanie własne na postawie [53, 54] 1 / 2025 Kosmetologia Estetyczna 48 Artykuł ukazał się w „Aesthetic Cosmetology and Medicine” WWPŁYW BLIZN NA PSYCHIKĘ I DOLEGLIWOŚCI BÓLOWE W dobie internetu wygląd zewnętrzny dla wielu osób jest ważnym aspektem w kontekście samoakceptacji jak rów- nież akceptacji innych. Młodzi ludzie często chcą wyglądać jak osoby z pierwszych stron czasopism lub portali społecz- nościowych. Żyją oni w przekonaniu o idealnym wyglądzie i skórze bez skazy, a jeśli dotyka ich jakikolwiek defekt urody czują się gorzej od innych rówieśników, a nawet są wyklucza- ni z grup społecznych i napiętnowani. Niewątpliwie wszelkie urazy w skutek nieszczęśliwych wypadków, a w konsekwen- cji powstanie różnego rodzaju blizn, mają największy nega- tywny wpływ na psychikę poszkodowanego. Jednakże blizny mogą również powstawać z innych przyczyn, takich jak pla- nowane zabiegi operacyjne, różnego rodzaju dermatozy, np. trądzik oraz inne choroby powodujące oszpecenie, co czę- sto prowadzi do cierpienia, depresji i innych schorzeń psy- chicznych. Stwierdzenie, że blizna na skórze często pozosta- wia ślad także na psychice, jest niewątpliwie trafne. W kon- tekście blizn nie tylko obserwuje się problemy psychiczne, ale również obserwuje się wpływ blizn powstałych wskutek ura- zu na stan napięcia w układzie mięśniowym i powięziowym. W takiej sytuacji dochodzi do unieruchomienia czy też zrostu w obszarze blizny i wokół niej, co prowadzi do wymuszonej pozycji ciała, a w konsekwencji do objawów bólowych, ogra- niczeń czynnościowych. Kolejnym objawem może być dys- funkcja okolicznego stawu lub narządu, bez lub z zaangażo- waniem układu udziału powięziowego, co może mieć wpływ na zmianę postawy ciała. W sytuacji, kiedy przyczyna niepra- widłowej postawy osoby wynikająca z obecności tkanki bli- znowatej nie zostanie odpowiednio zdiagnozowana, a na- stępnie usunięta, może dojść do uszkodzeń na płaszczyźnie strukturalnej, zwanych łańcuchem lezji. Postępowanie w ta- kich przypadkach, czyli leczenie chorób i zespołów bólowych, opiera się przede wszystkim na zrozumieniu funkcjonowa- nia układu powięziowego w kontekście zrostów oraz na po- dejmowaniu działań terapeutycznych obejmujących nie tylko obszar ciała w którym występują dolegliwości [58-60]. Dla- tego współpraca grupy specjalistów takich jak: kosmetolog, dermatolog, chirurg, chirurg naczyniowy, chirurg plastyczny, fizjoterapeuta, psycholog i psychiatra w terapii redukcji blizn jest nieoceniona. WNIOSKI Badania i obserwacje wskazują, że przewlekłe choroby skó- ry oraz ich skutki, takie jak blizny, znacząco wpływają na stan psychiczny wielu osób. Jednocześnie stan emocjonalny cho- rych odgrywa istotną rolę w przebiegu dermatoz, wpływając na okresy ich remisji i zaostrzeń. Tacy pacjenci wymagają te- rapii interdyscyplinarnej z udziałem dermatologa, psycho- loga, psychiatry oraz w zależności od jednostki chorobo- wej innych specjalistów np. endokrynologa, fizjoterapeuty czy kosmetologa. Włączenie do leczenia chorób skóry tera- pii niefarmakologicznych, takich jak metody relaksacyjne czy techniki behawioralno-poznawcze, może poprawić skutecz- ność leczenia biologicznego. Ważnym aspektem jest rów- nież edukacja społeczna na temat przewlekłych dermatoz ta- kich jak łuszczyca, atopowe zapalenie skóry, trądzik, łysienie plackowate, bielactwo pod kątem etiopatogenezy i przebie- gu choroby, informowanie o sposobach leczenia oraz o tym, że wymienionymi chorobami nie można się zarazić. Organi- zowane są różnorodne projekty społeczne, takie jak: „Nie je- stem Biedronką” dotyczący łuszczycy, „(not)reversible” autor- stwa artystki Joany Bury, która zaprosiła do sesji zdjęciowej kobiety z bielactwem, czy kampania „Zrozumieć AZS” pod pa- tronatem Polskiego Towarzystwa Chorób Atopowych, z foto- grafiami Jacka Poremby. Projekty te mają na celu przybliżenie problemów osób cierpiących na wspomniane dermatozy. Za- leżności między skórą a stanem psychicznym oraz ich wza- jemne oddziaływanie powinny być przedmiotem dalszych badań i obserwacji. LITERATURA / REFERENCES 1 . Szepietowski J, Pacan P, Peich A, Grzesiak M. Psychodermatologia. Wro- cław: Akademia Medyczna im. Piastów Śląskich; 2012. 2 . Kieć-Świerczyńska M, Dudek B, Kręcisz B, et al. Rola czynników psycholo- gicznych i zaburzeń psychicznych w chorobach skóry. Łódź: CYBRA Łódz- ka Regionalna Biblioteka Cyfrowa; 2006. 3 . Studzińska MM, Lewicka M, Sulima M, Pietrzak D. Występowanie depresji u kobiet chorych na łuszczycę w okresie okołomenopauzalnym a potrze- ba wsparcia – przegląd literatury. Psychiatr Psychol Klin. 2012;12:120-124. 4 . Cepuch G, Wojas K, Zych B, Matuszewska B. Assessment of emotional state of psoriasis patients and the degree of acceptance of the disease. Fam Med Prim Care Rev. 2014;16:85-87. 5 . Tyc-Zdrojewska E, Trznadel-Grodzka E, Kaszuba A. Wpływ przewle- kłych chorób skóry na jakość życia pacjentów. Clin Dermatology/Derma- tologia Klin. 2011;13(3):155-160. 6 . Kowalewska B, Krajewska-Kułak E, Wrońska I, et al. Samoocena jakości życia przez pacjentów z problemami skórnymi. Dermatologia Kliniczna. 2010;12(2):106-113. 7 . Zalewska-Janowska A. Psychodermatologia w praktyce – studium przy- padków ze zmianami skóry. Sztuka leczenia. 2011;1-2:69-70. 8 . Caputa M. Dlaczego skóra twarzy zdradza nasze emocje? Termoregula- cja mózgu. Kosmos. 1993;42:347-363. 9 . Swider-Al-Amawi M, Marchlewicz M, Kolasa A, et al. Neuroendocrine Function of Skin. Postep Biol Komorki. 2010;37:795-806. 10 . Landowski J. Neurobiologia reakcji stresowej. Neuropsychiatria i Neu- ropsychologia. 2007;2:26-36. 11 . McCarty R. The Fight-or-Flight Response: A Cornerstone of Stress Re- search. In: Fink G, ed. Stress: Concepts, Cognition, Emotion, and Behavior. San Diego: Academic Press; 2016:33-37. 12 . Cunanan AJ, DeWeese BH, Wagle JP, et al. The General Adaptation Syndrome: A Foundation for the Concept of Periodization. Sport Med. 2018;48:787-797. 13 . Selye H. The general adaptation syndrome and the diseases of adapta- tion. J Clin Endocrinol Metab. 1946;6:117-230. 14 . Musiała N, Hołyńska-Iwan I, Olszewska-Słonina D. Kortyzol – nadzór nad ustrojem w fizjologii i stresie. Diagn Lab. 2018;54:29-36. 15 . Polak D, Teległów A, Piotrowska A. Wpływ czynników psychologicznych na powstawanie i przebieg wybranych chorób skóry oraz znaczenie za- burzeń dermatologicznych w dobrostanie psychicznym. Aesth Cosmetol Med. 2020;9(5):455-460. 16 . Nagalski A, Kiersztan A. Fizjologia i molekularny mechanizm działania glikokortykoidów. Postepy Hig Med Dosw. 2010;64:133-145. 17 . Skulimowska K. Mutual infuence of somatic and psychical state of patients with somatic disease and neurotic disorder. Psychoterapia. 2011;158:41-59. 1 / 2025 Kosmetologia Estetyczna 49 Artykuł ukazał się w „Aesthetic Cosmetology and Medicine” W18 . Rozpędek W. Podłoże neurobiologiczne zespołu stresu pourazowego. Neuropsychiatria i Neuropsychologia/Neuropsychiatry and Neuropsy- chology. 2015;10:27-39. 19 . Gołyszny M. „Stare” i „nowe” neuropeptydy jako modulatory czynności osi stresu (podwzgórze-przysadka-nadnercza). Psychiatry. 2018;3:135-147. 20 . Torres SJ, Nowson CA. Relationship between stress, eating behavior, and obesity. Nutrition. 2007;23:887-894. 21 . Shenefelt PD. Psychodermatological disorders: recognition and treat- ment. Int J Dermatol. 2011;50:1309-1322. 22 . Makowska I, Gmitrowicz A. Psychodermatologia – Pogranicze dermato- logii, psychiatrii i psychologii. Psychiatr i Psychol Klin. 2014;14:100-105. 23 . Mojs E. Choroby skóry w ujęciu psychosomatycznym, Nowiny Lekarskie. 2010;79(6):483-486. 24 . Mavrogiorgou P, Juckel G. Dermatological diseases and their importan- ce for psychiatry. Nervenarzt. 2017;88:254-267. 25 . Gupta MA, Gupta AK. Psychiatric and psychological co-morbidity in pa- tients with dermatologic disorders: epidemiology and management. Am J Clin Dermatol. 2003;4:833-842. 26 . Gupta MA, Gupta AK. A practical approach to the assessment of psycho- social and psychiatric comorbidity in the dermatology patient. Clin Der- matol. 2013;31:57-61. 27 . Taylor R, Bewley A, Melidonis N. Psychodermatology. Psychiatry. 2006;5:81-84. 28 . Filaković P, Petek A, Koić O, et al. Comorbidity of depressive and dermato- logic disorders – Therapeutic aspects. Psychiatr Danub. 2009;21:401-410. 29 . García-Hernández MJ, Ruiz-Doblado S, Rodriguez-Pichardo A, Cama- cho F. Alopecia areata, stress and psychiatric disorders: a review. J Der- matol. 1999;26:625-632. 30 . Gordon-Elliott JS, Muskin PR. Managing the patient with psychiatric issues in dermatologic practice. Clin Dermatol. 2013;31:3-10. 31 . Behnam B, Taheri R, Ghorbani R, Allameh P. Psychological impairments in the patients with acne. Indian J Dermatol. 2013;58:26-29. 32 . Śpila B, Jazienicka I, Pucuła J. Analiza czynników psychogennych u cho- rych na schorzenia skóry. Dermatol Klin. 2004;6:137-141. 33 . Gupta MA, Guptat AK. The use of antidepressant drugs in dermatology. J Eur Acad Dermatol Venereol. 2001;15:512-518. 34 . Warnock JK, Morris DW. Adverse cutaneous reactions to mood stabili- zers. Am J Clin Dermatol. 2003;4:21-30. 35 . Locala JA. Aktualne koncepcje w psychodermatologii. Curr Psychiatry Rep. 2009;11:60-68. 36 . Bergler-Czop B. The aetiopathogenesis of acne vulgaris – what’s new? Int J Cosmet Sci. 2014;36:187-194. 37 . Eichenfield LF, Krakowski AC, Piggott C, et al. Evidence-based recom- mendations for the diagnosis and treatment of pediatric acne. Pedia- trics. 2013;131:Suppl:S163-186. 38 . Mills OJ, Thornsberry C, Cardin CW, et al. Bacterial resistance and thera- peutic outcome following three months of topical acne therapy with 2% erythromycin gel versus its vehicle. Acta Derm Venereol. 2002;82:260-265. 39 . Dreno B, Dekio I, Baldwin H, et al. Acne microbiome: From phyla to phy- lotypes. J Eur Acad Derm Venereol. 2024;38(4):657-664. 40 . Mastrofrancesco A, Ottaviani M, Cardinali G, et al. Pharmacological PPARγ modulation regulates sebogenesis and inflammation in SZ95 human sebocytes. Biochem Pharmacol. 2017;138:96-106. 41 . Kurokawa I, Nakase K. Recent advances in understanding and mana- ging acne. F1000Res. 2020;9(F1000 Faculty Rev):792. 42 . Cong T-X, Hao D, Wen X, et al. From pathogenesis of acne vulgaris to an- ti-acne agents. Arch Dermatol Res. 2019;311:337-349. 43 . Schmid-Wendtner M-H, Korting HC. The pH of the skin surface and its impact on the barrier function. Skin Pharmacol Physiol. 2006;19:296-302. 44 . Dreno B, Bordet C, Seite S, et al. Acne relapses: impact on quality of life and productivity. J Eur Acad Dermatol Venereol. 2019;33:937-943. 45 . Baranowska A, Krajweska-Kułak E, Jankowiak B, et al. Ocena jakości życia pacjentów z trądzikiem pospolitym z wykorzystaniem skal DLQI i CADI. Probl Hig Epidemiol. 2014;95(3):713-722. 46 . Gebauer K. Acne in adolescents. Aust Fam Physician. 2017;46:892-895. 47 . Gantwerker EA, Hom DB. Skin: histology and physiology of wound he- aling. Facial Plast Surg Clin North Am. 2011;19:441-453. 48 . Witmanowski H, Lewandowicz E, Zieliński T, et al. Hypertrophic scars and keloids Part I. Pathogenesis and pathomechanism. Advances in Der- matology and Allergology. 2008;25(3):107-115. 49 . Téot L. Structure de la peau et cicatrisation cutanée [Skin structure and cutaneous scarring]. Rev Infirm. 2002;80:20-23. 50 . Clementoni MT, Azzopardi E. Specific Attention Areas in Scar Manage- ment: Management of Atrophic Scars. In: Téot L, Mustoe TA, Middelkoop E, et al. Textbook on Scar Management: State of the Art Management and Emerging Technologies. Cham (CH): Springer; 2020:353-362. 51 . Shin TM, Bordeaux JS. The role of massage in scar management: a lite- rature review. Dermatol Surg. 2012;38:414-423. 52 . Mustoe TA, Cooter RD, Gold MH, et al. International clinical recommen- dations on scar management. Plast Reconstr Surg. 2002;110:560-571. 53 . Fabbrocini G, Annunziata MC, D’Arco V, et al. Acne scars: pathogenesis, classification and treatment. Dermatol Res Pract. 2010;2010:893080. 54 . Chilicka K, Rusztowicz M, Szyguła R, Nowicka D. Methods for the Impro- vement of Acne Scars Used in Dermatology and Cosmetology: A Review. J Clin Med. 2022;11(10):2744. 55 . Gan SD, Graber EM. Papular scars: an addition to the acne scar classifi- cation scheme. J Clin Aesthet Dermatol. 2015;8:19-20. 56 . Jacob CI, Dover JS, Kaminer MS. Acne scarring: a classification system and review of treatment options. J Am Acad Dermatol. 2001;45:109-117. 57 . Clark AK, Saric S, Sivamani RK. Acne Scars: How Do We Grade Them? Am J Clin Dermatol. 2018;19:139-144. 58 . González N, Goldberg DJ. Update on the Treatment of Scars. J Drugs Der- matol. 2019;18:550-555. 59 . Lee HJ, Jang YJ. Recent Understandings of Biology, Prophylaxis and Treatment Strategies for Hypertrophic Scars and Keloids. Int J Mol Sci. 2018;19(3):711. 60 . Ogawa R. The Most Current Algorithms for the Treatment and Preven- tion of Hypertrophic Scars and Keloids: A 2020 Update of the Algo- rithms Published 10 Years Ago. Plast Reconstr Surg. 2022;149:79e-94e. otrzymano / received: 12.09.2024 | poprawiono / corrected: 19.09.2024 | zaakceptowano / accepted: 04.10.2024 1 / 2025 Kosmetologia Estetyczna 50 Artykuł ukazał się w „Aesthetic Cosmetology and Medicine” W INNOWACYJNY PREPARAT MAESELLE AGELESS EXOSOME Maeselle Ageless Exosome to innowacyjny preparat, który łączy zaawansowane składniki wspiera- jące regenerację i biorewitalizację skóry. Egzosomy z hutujni sercowatej stymulują procesy napraw- cze na poziomie komórkowym, przyspieszając regenerację i rewitalizację tkanek. Komórki macie- rzyste z bawełny indyjskiej działają antyoksydacyjnie, chroniąc skórę przed stresem oksydacyjnym i wspomagając jej odbudowę. Aminokwasy odżywiają, wzmacniają i poprawiają jędrność skóry, zapewniając jej optymalne nawilżenie. Pantenol przyspiesza regenerację i łagodzi stany zapalne, wspierając zdrowy wygląd skóry. ôaeselle.coôpurlespolskapurles_polskawww.purles.pl Poznaj najnowszy zabieg na okolice oczu od marki Purlés – efekt zaawansowanych badań naukowych i odpowiedź na potrzeby profesjonalistów, którzy pragną oferować swoim klientom skuteczne i innowacyjne rozwiązania pielęgnacyjne. Nowości dostępne w sprzedaży od 1 kwietnia 2025 r. Exosome Eye Set – siła egzosomów dla spektakularnej odnowy skóry wokół oczu! dowiedz się więcej na www.purles.pl Nowość! Exosome Revital System1 / 2025 Kosmetologia Estetyczna 53 ARTYKUŁ PROMOCYJNY P Kosmetyki Nanili Professional charakteryzu- ją się optymalnymi i bezpiecznymi stężeniami składników aktywnych, wyselekcjonowanymi, aby uzyskać efekt synergii ich działania. Za- równo w gabinecie, jak i w pielęgnacji domowej szerokie spektrum działania poszczególnych produktów pozwala na całościowe podejście do problemu. W zabiegach stosowane są tak peelin- gi enzymatyczne, jak i chemiczne o zróżnicowa- nych składach oraz pH, a także wysokoaktywne sera, ampułki oraz maski. Istnieje również moż- liwość łączenia ich w jednej procedurze z takimi zabiegami, jak oksybrazja, oczyszczanie wodo- rowe, infuzja tlenowa czy jonoforeza. KOMPLEKSOWE ROZWIĄZANIA DLA KAŻDEJ SKÓRY Trądzik pospolity, trądzik hormonalny, trą- dzik u osób dorosłych, skóra tłusta to derma- tozy, w których istotny jest wybór celowanej terapii, dobranej do rodzaju zmian, stanu skóry i wieku. Każde z tych schorzeń może przebiegać w odmienny sposób, dlatego też kluczowe jest indywidulne i holistyczne podejście. Trądzik różowaty, w którym rodzaj zabiegu i pielęgnacji uzależniony jest od fazy choroby. Cera naczy- niowa, dla której niezwykle istotne jest wielo- kierunkowe działanie, pozwalające na osiąganie optymalnych efektów. Skóra przesuszona, nad- wrażliwa, alergiczna wymagająca skutecznego i aktywnego działania na problem, ale jedno- cześnie delikatnego dla niej samej, bez ryzyka podrażnień. Atopowe zapalenie skóry, egzema, uszkodzenia z przesuszenia – to jedne z najtrud- niejszych wyzwań, dla których najnowsza seria HELP THERAPY przynosi spektakularne efek- ty, łagodząc świąd, pieczenie, ściągnięcie, kojąc i działając naprawczo. SKUTECZNOŚĆ I WSPARCIE MERYTORYCZNE Nanili Professional to nie tylko skuteczne pre- paraty, to także szerokie wsparcie merytoryczne i szkoleniowe dla kosmetologów, obejmujące oce- nę stanu skóry, znajomość produktów i składni- ków, ze szczególnym naciskiem na ich właściwy dobór dla każdego klienta. Opiekunowie marki, mający wykształcenie kosmetyczne, dostępni na terenie całej Polski, wpierają swoich klientów w codziennej pracy. Eksperci marki prowadzą liczne szkolenia na wydarzeniach branżowych, a także w trakcie własnych eventów oraz publi- kując artykuły w pismach branżowych. PROGRAM GABINETÓW EKSPERCKICH Od kilku lat w Nanili Professional funkcjonuje „Program Gabinetów Eksperkich Pielęgnacji Cer Problematycznych”, pozwalający na zwiększanie kompetencji kosmetologów i promowanie ich wśród klientów indywidualnych. Program po- zwala na poszerzenie wiedzy w zakresie derma- toz, chemii kosmetycznej, a także specjalistycz- nego doboru terapii. Do ekspertów kierowane są także dodatkowe szkolenia, a ich gabinety ozna- czone są na stronie internetowej marki i promo- wane w mediach społecznościowych. Zapraszamy do współpracy, aby wspólnie do- starczać skuteczne rozwiązania dla najtrudniej- szych dermatoz. S kóry problematyczne to ogromne wyzwanie współczesnej kosmetologii i derôatolooii. Marka Nanili Professional powstała z myślą o pielęgnacji najbardziej wymagających skór, w których indywidualne podejście do terapii stanowi klucz do sukcesu. PIELĘGNACJA CER PROBLEMATYCZNYCH Agata Czałbowska ekspert marki Nanili Professional® ACMP Sp. z o.o. sp.k. ul. Wernyhory 38A 02-727 Warszawa +48 790 274 556 gabinety@nanili.pl nanili.plAMINOAGELESS BY TOSKANI – PRZEŁOM W ODMŁADZANIU SKÓRY Nowoczesna biorewitalizacja bez igieł! AminoAgeless to połączenie 25 aminokwasów i kultowego PDRN z pstrąga łososiowego, które in- tensywnie regeneruje skórę, stymuluje produkcję kolagenu i rozjaśnia przebarwienia. Dzięki technologii Pulse Booster® składniki wprowa- dzane są do skóry właściwej bez igieł, bólu, nadając jednocześnie na- tychmiastowy efekt liftingu. Zapomnij o zmęczonej cerze – postaw na naukę i innowacyjne rozwiązania! aestheticconcept.coô.pl ADVANCED THERAPY EGZOSOMALNA KONTROLA PIGMENTACJI SKÓRY Egzosomalna kontrola pigmentacji skóry ARKANA to autorskie połą- czenie egzosomów, czynników wzrostu oraz substancji depigmentu- jących stanowiące procedurę egzosomalnego neuropeelingu depig- mentującego. Zestaw zabiegowy EXO + TXA Melanin Stop Treat to dwa rodzaje serum. EXO Serum zawiera ExoComplex®-skoncentrowany kompleks egzosomów roślinnych oraz czynniki wzrostu zwiększają- ce potencjał regeneracyjny i odmładzający skórę. TXA Serum zawiera kwas traneksamowy, peptyd ß-White™ oraz niacynamid. Efekty ku- racji to redukcja przebarwień pozapalnych, hormonalnych, posłonecz- nych i naczyniowych. Zabieg rekomendowany jest także jako biologicz- ny booster terapii laserowych, IPL, peelingów chemicznych. sklep.arkana.pl1 / 2025 Kosmetologia Estetyczna 55 ARTYKUŁ EKSPERCKI E Katarzyna Nowacka kosmetolog, holistka, specjalistka psychosomatyki i somatopsychologii, członkini Stowarzyszenia „Przyjazna Kosmetyka” oraz Polskiej Akademii Dietetyki i Mikroodżywiania, stworzyła program z misją zdrowej urody CO OZNACZA TERMIN WWO? Wysoko wrażliwe osoby, określane również skrótem HSP (highly sensitive person/people), należą do grupy ludzi charakteryzujących się określonym zbiorem cech osobowych, wyróż- niających je na tle pozostałych. Pierwsze donie- sienia na ich temat pojawiły się w latach 90. XX w., kiedy to psychologowie i psychoterapeuci zebrali swoje obserwacje i doświadczenia dotyczące pa- cjentów nieodnajdujących się w relacjach mię- dzyludzkich. Podopieczni zgłaszali, że czują się odmienni, niezrozumiani przez otoczenie, moc- no przeżywają zaistniałe sytuacje, co utrudnia im funkcjonowanie w społeczeństwie. Powstało szereg badań i prac naukowych dotyczących HSP. Na czele najlepiej znających temat specjalistów stanęła Elaine N. Aron, której wraz z mężem i ze- społem podzielającym nowo powstałą tezę udało się zebrać w całość wszystkie charakterystycz- ne zachowania, reakcje i odczucia znamienne dla WWO. Dzięki ich pracy, udało się stworzyć narzędzie diagnostyczne, przy pomocy którego znaleziono drogę do prawidłowej interpretacji mechanizmów zarządzających samopoczuciem i reakcjami pacjentów. Udało się również nakre- ślić, co i w jaki sposób może prowokować odru- chy psychosomatyczne podopiecznych. Systeô DOES D – depth of processing, czyli głębia przetwarzania, O – overstymulation oznacza przestymulowanie, E – emotional reactivity, czyli reaktywność emo- cjonalna, S – sensing the subtle, tj. wyczuwanie subtelności. DOES obejmuje listę pytań, dzięki której może- my stwierdzić wysoką wrażliwość danej osoby. WWO nie jest jak dotąd uznane za zaburzenie czy dysfunkcję lub chorobę psychiczną w kon- tekście medycznym. Stanowi określony zbiór cech osobowych charakterystycznych dla pew- nej części populacji i według Elaine N. Aron jest to nadwrażliwość przetwarzania senso- rycznego. W żadnym razie nie należy jej mylić z dysfunkcją przetwarzania zmysłowego lub zaburzeniami integracji sensorycznej. Okazuje się, że pewne czynniki genetyczne, jak i środo- wiskowe predysponują do pojawienia się HSP. Autorka przywołuje badania przeprowadzone na grupie małp rezusów, obdarzonych cechą up-tight (spięcie). W ich przypadku odnotowa- no uwarunkowaną genetycznie niższą zawar- tość serotoniny w mózgu i jej słabszą aktywność biologiczną, ze względu na działający czynnik wywołujący stres. Z gatunków naczelnych tylko ludzie i rezusy wykazują takie właściwości. Co ciekawe, niski poziom serotoniny prowadzi do depresji, lecz z drugiej strony ten sam poziom warunkuje lepsze zapamiętywanie wyuczonych treści, większą decyzyjność czy ogólną spraw- ność umysłową. Badania na rezusach pokazały ich szybsze tempo rozwoju, lepszą odporność na stres i rozwój cech przywódczych, ale jedynie przy zachowaniu określonych warunków. Czyn- nikiem sprawczym okazała się matczyna opieka i właściwe wychowanie, bez tego nie miały moż- liwości rozwinięcia ww. cech. C zęść z nas reaouje na pewne sytuacje zupełnie inaczej niż pozostali. Bodźce z zewnątrz obieramy bardziej intensywnie, eôocjonalnie i dogłębnie interpretując zda- rzenia oraz relacje społeczne. Pewnie nieraz zdarzyło Ci się być świadkiem sytuacji, w któ- rej ktoś zareagował ‘nad wyraz’, w sposób nie- zrozumiały dla otoczenia, nieadekwatnie do reakcji pozostałych. Dlaczego tak się dzieje? Skąd bierze się nadmierna wrażliwość u czę- ści z nas? Osoby wysoko wrażliwe - kiedy „dzielisz włos na czworo”1 / 2025 Kosmetologia Estetyczna 56 ARTYKUŁ EKSPERCKI E Naukowcy w Chinach podczas badań dotyczących ok. 98 wariantów genetycznych regulujących wydzielanie dopa- miny – neuroprzekaźnika warunkującego przekaz informa- cji w różnych obszarach mózgu, odkryli, że aż 7 wariantów w przypadku 10 genów wykazało korelację z występowa- niem cech charakterystycznych dla HSP. Fakt ten potwierdza wpływ obu neuroprzekaźników oraz ich metabolitów na to, czy będziemy osobami wysoko wrażliwymi i w jaki stopniu. KIM JEST WWO? Wydawałoby się, że WWO to najczęściej introwertycy, lu- dzie zamknięci w sobie, z problemem wyrażania emocji na zewnątrz, a to wykazana zależność zaledwie w przypadku 15% wszystkich introwertyków. Wśród ekstrawertyków od- najdujemy grupę 30% osób z cechami HSP. Jakie to cechy? Przede wszystkim duża wrażliwość na bodźce zewnętrzne, ale różne i na odmiennym poziomie nasilenia dla danego człowieka. Należą do nich: dźwięk (hałas, głośna muzyka, krzyk, warkot silników, kosiarek i innych urządzeń), światło (światłowstręt, stroboskopy synchronizowane z głośną mu- zyką, ostre barwy neonów ulicznych, gra świateł), zapach (kojarzony czasem jako smród), tłok uliczny i chaos. Migreną może skończyć się pobyt w galerii handlowej, a już na pewno stanem napięcia i potrzebą odreagowania. Wysoka wrażli- wość emocjonalna predysponuje do silniejszych reakcji na sztukę, jej głębokiego przeżywania. Oczywiście większość z nas wzrusza się, gdy umiera ulubiony bohater lub gdy dzieje się coś złego. Osoby wysoko wrażliwe zdecydowanie bardziej utożsamiają się z losami postaci z filmów i książek, często fikcyjnymi, co wywołuje głębokie doznania, przeżywanie rozterek duchowych, bólu, żalu czy napięcia, analizowanie sytuacji. Taki stan może skutkować zaburzonym odbiorem rzeczywistości. To jedna ze stron oblicza HSP. Dwie strony medalu HSP cechuje bardzo duża kreatywność, przykładanie uwa- gi do szczegółów, ich zapamiętywanie, co może być na plus, ale i na minus w danej sytuacji, gdyż zbytnia drobiazgowość w dłuższej perspektywie skutkować będzie napięciem i frustracją. Pomysłowość, wyobraźnia to cechy potrzeb- ne w pracy zespołowej, doskonale wzbogacają działania sprzedażowe, marketingowe itp. Pamiętajmy jednak, żeby lista obowiązków przeznaczonych dla WWO nie była zbyt długa, w przeciwnym razie zamiast owocnej pracy może wywołać panikę, lęk i presję czasu – „…jest tego za dużo, nie zdążę, nie dam rady…”. Takie myślenie zamiast sprawnego wykonania zadania przyniesie przeciążenie i poczucie bra- ku sprawczości – „jestem nieudacznikiem”. Ludzie obdarzeni zespołem cech WWO prowadzą bogate życie wewnętrzne, nie każdego jednak zaproszą do niego. Z reguły są bardzo empatyczni, wykazują duże zrozumie- nie dla trudnej sytuacji innych, współczują, współprzeży- wają, utożsamiają się, służą pomocą. Niestety często biorą na swoje barki rozwiązywanie cudzych problemów, z pełną odpowiedniością za wynik, co bywa dla nich zbyt wyczer- pujące emocjonalnie. Taki przyjaciel to skarb, ale wszystko ma swoje dobre i złe strony. Przyjaźniąc się z WWO, należy wyznawać podobne wartości, spełniać określone oczeki- wania, a to czasem wysoko zawieszona poprzeczka. Bez- względna jest uczciwość i prawda w relacji, by nie zawieść swojego przyjaciela. HSP często cechuje perfekcjonizô i pracoholizô. W jed- nym i w drugim przypadku może to utrudniać życie sobie i innym. Ważnym aspektem dla tych ludzi jest poczucie stabilizacji, a zmiany w najbliższym otoczeniu domowym czy zawodowym powodują lęk podyktowany trudnościami adaptacyjnymi. Ponadto, pewne sytuacje społeczne nadin- terpretowane, ich wnikliwa, dogłębna analiza i przeżywanie, spotykają się często z brakiem zrozumienia pozostałych, co w konsekwencji wywołuje frustrację i poczucie izolacji. Pa- dają słowa: „z igły zrobił widły”, „wyolbrzymia” itp. Brak zro- zumienia prowadzi do życia w przewlekłym stresie, napięciu, przytłoczeniu i w konsekwencji do umniejszania własnej wartości i samoakceptacji. Jestem inny, dziwny, odstaję. Negatywne, najczęściej towarzyszące uczucia WWO to zmienność nastrojów, brak decyzyjności, fobie, lęk, napię- cie, frustracja, wycofanie i osaôotnienie. Z kolei pozytyw- ne wiążą się także z silnym ich odczuwaniem i przetwarza- niem sensorycznym. Zaistniałe okoliczności predysponują do zaburzeń psychosomatycznych i somatopsychicznych, nasilając ryzyko wystąpienia psychodermatoz, a także mogą zaostrzać objawy już istniejących. PSYCHODERMATOLOGIA Psychodermatologia to dość młoda dziedzina medycyny, która łączy ze sobą dermatologię, psychologię, psychia- trię, kosmetologię, endokrynologię, immunologię, układ neuroprzekaźników i wiele innych. Powstała z potrzeby podejścia interdyscyplinarnego do chorób skóry, gdyż ich etiopatogeneza bywa bardzo złożona i wymaga szerokiego, holistycznego podejścia. Samo leczenie objawów to zdecy- dowanie za mało, żeby pomóc pacjentowi. A wszystkiemu winny jest stres. Ten długotrwały, prze- wlekły, narastający, z którym nie potrafimy sobie poradzić. Tu warto przybliżyć dwa pojęcia: stresu kontrolowanego i niekontrolowanego. Powołując się na słowa prof. Jadwigi Jośko-Ochojskiej, specjalistki od stresu i traumy, neurofi- zjolożki, lekarki pierwszy z nich towarzyszy naszemu życiu od urodzenia i pozwala żyć normalnie, jeśli go kontroluje- my dzięki wspaniałym umiejętnościom adaptacyjnym na- szego organizmu. Ważne, by go opanować i umiejętnie nim kierować. Nie pozwolić, żeby stres zdeterminował nasz byt. Dlaczego? Ponieważ stres niekontrolowany niesie ze sobą daleko idące, poważne konsekwencje. Sprzyja rozwo- jowi takich chorób cywilizacyjnych, jak otyłość, cukrzyca, choroby sercowo-naczyniowe, nowotwory, nadciśnienie, 1 / 2025 Kosmetologia Estetyczna 57 ARTYKUŁ EKSPERCKI E nerwice, depresja itd. Kortyzol, którego w stresie niekon- trolowanym wydziela się 10-krotnie więcej, odciska swoje piętno również na skórze. Przede wszystkim inicjuje prze- wlekły stan zapalny, wzrost oksydacji, co skutkuje roz- wojem dermatoz. Zestresowany organizm uruchamia mechanizmy kompensacyjne w odpowiedzi na nadmiar mediatorów reaguje zapalnie, co wywołuje zaburzenia funkcji układu immunologicznego, endokrynnego, nerwo- wego i neuroprzekaźników oraz neuromodulatorów. Ostre i przewlekłe stresory o podłożu psychologicznym wywołują nadaktywację osi współczulnej nadnercza- -rdzeń oraz osi podwzgórze-przysadka-nadnercza (HPA, hypothalamic-pituitary-adrenal). Nadmiar mediatorów zapalenia, cytokin prozapalnych, komórek tucznych pro- wokuje wzrost wydzielania substancji wazoaktywnych i nocyceptywnych. Podnosi się poziom markerów stresu: prolaktyny, kortyzolu i substancji P. Powołując się na wyniki badań, można stwierdzić, że prolaktyna odgrywa kluczową rolę w przebiegu patologicz- nych procesów zachodzących w skórze w przypadku łusz- czycy, trądziku pospolitego, łojotoku, tocznia rumieniowa- tego i twardziny skóry, nasilając je. Drugi marker stresu – substancja P, pogłębia objawy AZS, łysienia plackowatego i łuszczycy. PSYCHOSOMATYKA I SOMATOPSYCHOLOGIA W KONTEKŚCIE SKÓRY Nie bez powodu uważa się, że skóra jest lustrem naszego wnętrza. Przewlekły stres wywołuje lub zaostrza już istnie- jące objawy, zarówno psychosomatyczne, jak i somatopsy- chiczne, związane z dermatozami. Mamy pełen wachlarz dolegliwości: wahania nastoju, nerwice, lek, depresja, niska samoocena, brak samoakceptacji. Idąc dalej, napotykamy zaburzenia odżywiania, trawienia, pokrzywki alergiczne i niekontrolowany świąd skóry na tle stresu, bóle migre- nowe, fobie, natręctwa, obłęd pasożytniczy, a także wtórne infekcje bakteryjne, wirusowe i grzybicze. Odpowiedź skóry na przewlekły stres i traumę to również wyprysk alergiczny, bielactwo nabyte, łysienie plackowate, nasilenie zmian trądzikowych w trądziku pospolitym i ró- żowatym, a także ognisk łuszczycowych. Atmosfera pro- zapalna sprzyja autoimmunizacji. Powołując się na cechy osobowe WWO, możemy spokojnie postawić tezę, że są to osoby bardziej narażone na zapadalność i rozwój chorób na podłożu psychosomatycznym i somatopsychicznym. Mogą też nierzadko ulegać autoagresji ze strony układu immu- nologicznego oraz zdecydowanie częściej towarzyszą im skłonności depresyjne. Bez wątpienia, przewlekły stres ko- reluje z rozwojem psychodermatoz, a WWO są zdecydowa- nie bardziej zestresowane i narażone na jego skutki. WWO u kosmetologa Być może kiedyś zdziwiło cię zachowanie podopiecznej na fotelu. Wydało się irracjonalne i dość nieoczekiwane. Coś poszło nie tak. Teraz już wiesz, że mogła być to WWO. W swojej blisko 30-letniej praktyce często pracuję z pod- opiecznymi HSP, z dużym sukcesem i zadowoleniem. Waż- nym elementem jest stworzenie dobrej, uczciwej, opartej na zaufaniu relacji, i optymalnych warunków planowanych wizyt, a to gwarantuje stałych, wiernych i wdzięcznych klientów. Zaczynamy od dobrze ułożonego beauty planu, szytego na miarę potrzeb skóry i psychiki. Z tego względu warto się podeprzeć współpracą z zespołem interdyscy- plinarnych specjalistów, takich jak: psycholog, psychote- rapeuta, psychiatra, endokrynolog, dermatolog, psycho- dietetyk czy trener personalny etc., ze względu na problem, z którym pracujesz. Już odpowiadam, dlaczego to takie ważne. Znając tak szeroką etiopatogenezę, należy wdrożyć podejście holistyczne i włączyć innych specjalistów, by za- oferować pomoc naszemu podopiecznemu na każdym polu. Tylko takie działanie warunkuje sukces. Poza zabiegami kosmetologicznymi, które wzmacniają płaszcz hydrolipidowy skóry, poprawiają keratynizację na- skórka – zawsze z szacunkiem do skóry, proponuję zabiegi równoważące psyche, m.in. refleksologię twarzy i stóp, ma- saże kamieniami, Lomi Lomi Nui, ceremonie olejami oraz warsztaty jogi, stretchingu i ćwiczenia technik oddecho- wych. Bardzo ważne są detale. Ustalam upodobania WWO w kierunku ulubionego lub znienawidzonego zapachu, mu- zyki, nasycenia światła, pory dnia odpowiedniej na wyko- nanie procedury zabiegowej, formy kontaktu (SMS, e-mail, osobisty) itp. Im lepszą atmosferę spotkania uda ci się stwo- rzyć, tym lepsze efekty osiągniesz. Warto podsunąć dobrą lekturę dotyczącą zagadnienia WWO, szczególnie dla osób, które nie od razu zdecydują się na kontakt z psychoterapeu- tą albo nie chcą podjąć próby terapii. Dzięki wiedzy zawartej w książkach czy artykułach, HSP ma okazję przekonać się, że nie jest dziwakiem, w odosobnieniu, i łatwiej jest jej zro- zumieć własne reakcje i postrzeganie świata. Poza tym, uła- twia to dostrzeżenie wielu zalet, jakie posiadają HSP. BIBLIOGRAFIA 1. Aron EN. The Highly Sensitive Person. Łódź: JK. Wydawnictwo Feeria; 2021. 2. Jośko-Ochojska J, Ochojski A. Rozmowy przy kawie o stresie, leku i traumie. Ryb- nik: Rozmowy; 2019. 3. Marek-Jozefowicz L, Czajkowski R, Borkowska A, et al. Oś mózgowo-skórna w łuszczycy – aspekty psychologiczne, psychiatryczne, hormonalne i dermatolo- giczne. Int. J. Mol. Sci. 2022;23:669. https://doi.org/10.3390/ijms23020669 4. Yanga H, Zheng J. Wpływ stresu na rozwój łuszczycy. Clinical and Experimental Dermatology. 2020;45(3):284-288. https://doi.org/10.1111/ced.14105 5. Torales J, Echeverria C, Barrios I. Mechanizmy psychodermatologiczne łusz- czycy. Dermatologic Therapy. 2020. https://doi.org/10.1111/dth.13827Next >