1 / 2019 / vol. 8
Kosmetologia Estetyczna
14
N
ARTYKUŁ NAUKOWY
BIOCHEMIA
zmiany skórne. Przyspieszony jest również proces starzenia.
Powyższe zagadnienia, jak również omówienie jednego z naj-
skuteczniejszych przeciwutleniaczy hamujących starzenie się
komórek, jakim jest witamina E, stanowi cel tego artykułu.
POWSTAWANIE WOLNYCH RODNIKÓWTLENOWYCH
Zagadnienia antyoksydantów (przeciwutleniaczy) i ich „wro-
gów” – wolnych rodników, rozpoczęto gruntownie badać do-
piero na początku XX wieku. Antyoksydanty uznawane są
powszechnie za „samo dobro”, natomiast wolne rodniki przed-
stawiane są jako „samo zło”. Teoria reakcji wolnych rodników
tlenowych na procesy przyspieszonego starzenia organizmu
i skóry została opracowana dopiero w roku 1954 poprzez dok-
tora Davida Hartmana. Jednak na bardziej skrupulatne bada-
nia na ten temat, nauka musiała poczekać kolejne 40 lat [4].
W biochemicznym procesie wewnątrzkomórkowym, jakim
jest mitochondrialny łańcuch oddechowy, wykorzystywane
jest około 95–98% dostarczonego przez krew tlenu. Ponieważ
łańcuch transportowy elektronów jest nieszczelny, zachodzi
proces, w którym, część cząsteczek tlenu (około 2–5%) może
ulec niecałkowitej redukcji. Wwyniku tego powstają reaktyw-
ne formy tlenu tzw. RFT (
reactive oxygen species
). Większość
z tych form stanowią wolne rodniki tlenowe, znakowane, jako
WRT (
free oxygen species
). Są one związkami nietrwałymi, lecz
bardzo reaktywnymi, które charakteryzują się obecnością
przynajmniej jednego niesparowanego elektronu na swojej
powłoce walencyjnej, powodując zjawisko oksydacji. Odkrycie
to, w pełni przyczyniło się do dalszego rozwoju hipotez sta-
wianych w toku podejmowanych badań przez wspomnianego
naukowca [5].
Proces oksydacji to proces łączenia się pierwiastków lub
związków chemicznych z tlenem, wywołujący w organizmie
stan braku równowagi pomiędzy działaniem reaktywnych
form tlenu a biologiczną zdolnością do szybkiej detoksykacji
reaktywnych produktów pośrednich lub naprawy wyrządzo-
nych szkód. Powodem aktywowania się wolnych rodników
w skórze może być również promieniowanie słoneczne, za-
nieczyszczenie środowiska i dym papierosowy. Tak powstaje
stres oksydacyjny, który uszkadza zarówno komórki skóry jak
i naskórka, przyczyniając się do ich degeneracji. Uszkodzeniu
mogą ulec białka (kolagen, elastyna), lipidy błon komórkowych
i DNA, powodując zaburzenia – od przedwczesnego starzenia
się do raka. To główna przyczyna procesu starzenia się skó-
ry poprzez stres oksydacyjny. Proces ten dokładnie opisano
dopiero w 1968 roku, kiedy to Irvin Fridovich i Joe McCord
wykazali, iż jon ponadtlenkowy jest wolnym rodnikiem wy-
stępującym bardzo często w reakcjach enzymatycznych ludz-
kiego organizmu. W kolejnym roku odkryli również enzym
neutralizujący jon ponadtlenkowy, który nazwali „dysmutazą
ponadtlenkową” SOD (
superoxide dismutase
). Jest to enzym
z grupy oksydoreduktaz katalizujący dysmutację anionorodni-
ka ponadtlenkowego. Stanowi on pierwszą linię obrony prze-
ciw wolnym rodnikom tlenowym w organizmie. Drugą linię
obrony tworzyć mogą antyoksydanty przerywające łańcucho-
we reakcje wolnorodnikowe. Należą do nich m.in. witamina E,
witamina C, witamina A, kwas moczowy, polifenole, bilirubi-
na i tlenek azotu [6].
Mając na uwadze działanie powyższych antyutleniaczy war-
to wspomnieć o ich pozytywnym znaczeniu w odniesieniu do
szkodliwego działania słonecznego promieniowania UV. Szcze-
gólnie promieniowanie UVA odgrywa ważną rolę w procesie
powstawania wolnych rodników i starzenia się. Testując sku-
teczność przeciwutleniaczy np. witamin C i E w zwalczaniu
uszkodzeń wywołanych przez promieniowanie ultrafioletowe
UV (
ultraviolet radiation
) typu A i B, stwierdzono, że najlepsze
rezultaty osiąga się stosując duet tych dwóch witamin [7]. Pro-
mieniowanie UVA stanowi 95% promieniowania ultrafiole-
towego i dociera do ziemi przez cały rok, nawet w pochmur-
ne dni. Natomiast promieniowanie UVB stanowi jedynie 5%
promieniowania ultrafioletowego i przenika tylko do warstwy
podstawnej naskórka. Odpowiada za brązowienie i opaleniznę
skóry, jak również może być przyczyną oparzeń słonecznych.
W przeciwieństwie do promieniowania UVB, promieniowanie
UVA wnika do komórek skóry właściwej powodując ich uszko-
dzenie. Prowadzi to do
fotostarzenia skóry, czyli do zmiany
ukierunkowania włókien elastyny i kolagenu. Efektem tego jest
zwiotczenie i utrata jędrności skóry, co w konsekwencji prowa-
dzi do pojawienia się zmarszczek, zaburzeń pigmentacji skóry
w postaci plam soczewicowatych i ostudy. Promieniowanie UV
może także przyczyniać się do rozwoju zmian przednowotwo-
rowych i nowotworów skóry [8, 9].
FUNKCJE WITAMINY E DLA ZDROWIA
W 1933 roku młody lekarz z Amerykańskiego Towarzystwa
Ginekologów i Położników, a później Członek Królewskiego
Kolegium Chirurgicznego w Kanadzie – Evan Shute i jego brat
Wilfrid Shute (kardiolog), zaobserwowali u swoich pacjentów,
że witamina E spełnia kluczową rolę w leczeniu chorób serca.
Stąd wprowadzili ją do standardów leczenia. Dr Evan Shute,
jako ginekolog stosował witaminę E do leczenia kobiet, które
zgodnie z przeprowadzonym wywiadem przeszły liczne po-
ronienia. Zauważył także pozytywne działanie tej witaminy
w regenerowaniu i gojeniu się skóry u pacjentów z zaawan-
sowaną plamicą (przekrwienie skóry) i akantocytozą (przerost
warstwy kolczystej skóry) [10].
Witamina E należy do grupy witamin rozpuszczalnych
w tłuszczach. Tworzy ją grupa związków zwanych tokofero-
lami, w ośmiu odmianach izometrycznych: alfa, beta, gamma,
delta, epsylon, zeta, eta i theta [10]. Za najsilniejszy z nich uzna-
je się formę alfa-tokoferolu. Witaminę E nazwano tokoferolem
(
tocopherolum
), co oznacza „przyczyniając się do narodzin”.
Z uwagi na greckie znaczenie tej nazwy, złożonej ze słów:
tocos
oznaczającego urodzić i
pherein
– nieść, tłumaczona jest
jako „ten, który daje siłę do rodzenia” [11]. Jest niezbędna dla
zachowania prawidłowego funkcjonowania narządów rozrod-
czych u kobiet. Jest także konieczna w celu zajścia w ciążę oraz
