5 / 2018 / vol. 7
Kosmetologia Estetyczna
520
N
ARTYKUŁ NAUKOWY
CHEMIA
Dodatkowo wykazuje działanie antyoksydacyjne – wymiata
wolne rodniki i hamuje powstawanie metaloproteina. Po-
nadto stymuluje w skórze ekspresję genów prokolagenu typu
I oraz III, co indukuje większą ilość włókien kolagenowych.
Usuwa zdegradowane włókna elastynowe. Hamuje ekspresję
metaloproteinaz macierzy zewnątrzkomórkowej, enzymów
odpowiedzialnych za przebudowę i degradację macierzy ze-
wnątrzkomórkowej (ECP). Zwiększa tym samym efektywność
mechanizmów naprawczych po ekspozycji na promieniowanie
UV, chroniąc skórę przed fotostarzeniem. Wzrost aktywności
i liczby fibroblastów wpływa na tkankę łączną skóry właści-
wej, stymulując poprawę elastyczności i jędrności. Działanie
witaminy A na skórę wiąże się także ze zwiększeniem syntezy
glikozaminoglikanów (GAG) oraz pobudzeniem angiogenezy
w warstwie brodawkowatej skóry właściwej [3, 26, 27].
NIEDOBÓR ORAZ NADMIARWITAMINY A
–PRZYCZYNY I SKUTKI
Niedobór witaminy A, czyli hipowitaminoza, ma miejsce wtedy,
gdy w diecie występuje niedostateczna ilość witaminy A bądź
doszło do uszkodzenia wątroby lub nie jest wchłaniana z prze-
wodu pokarmowego. Najczęstszym objawem niedoboru wita-
miny A jest ślepota zmierzchowa, czyli zaburzenia widzenia,
związane z procesem adaptacji oka. Przewlekły stan niedoboru
może doprowadzić do powikłań, np. zgrubienia spojówek, sucho-
ści rogówki i spojówki, zapalenia brzegów powiek, keratomalacji
rogówki czy nawet utraty wzroku. Hipowitaminoza wpływa na
kondycję i stan skóry, włosów oraz paznokci. Zmiany na skórze
to szorstkość oraz suchość połączona ze złuszczaniem na skutek
nadmiernego rogowacenia komórek naskórka. Proces gojenia się
ran na skórze ulega wydłużeniu, a organizm staje się bardziej po-
dany na infekcje. Hipowitaminoza ma wpływ również na płod-
ność. Występuje nadmierna keratynizacja nabłonka błon śluzo-
wych układu oddechowego i przewodu pokarmowego. U dzieci
niedobór witaminy A skutkuje niedokrwistością i zahamowa-
niem wzrostu. Niedobory witaminy A występują w krajach roz-
winiętych, będąc następstwem zaburzeń odżywiania (anoreksji),
nieprawidłowej diety czy wchłaniania tłuszczów zwierzęcych.
W krajach rozwijających się występują głównie u dzieci i wyni-
kają z jej niedostatecznej podaży w diecie [11, 28].
Hiperwitaminoza, czyli nadmierna podaż witaminy A,
prowadzić może do jej kumulacji w organizmie i związanych
z tym niepożądanych skutków. W obrazie skóry i jej przydat-
ków pojawia się suchość i nadmierne rogowacenie, pękanie
czerwieni wargowej, łamliwość paznokci i włosów. Hiperwi-
taminozie towarzyszą bóle głowy, wymioty, utrata łaknienia
i nadmierna senność. Dochodzi do zwiększenia ciśnienia pły-
nu mózgowo-rdzeniowego, bólu kości. Późniejsze objawy to
utrata włosów, zmiana koloru skóry na żółtopomarańczowy,
krwawienia z nosa, nudności, powiększenie wątroby i śle-
dziony. U dzieci przedawkowanie
β
-karotenu podawanego
w pożywieniu objawia się żółtym zabarwieniem skóry, nie
jest to stan niebezpieczny ponieważ nadmiar karotenoidów
usuwany zostaje z kałem. Nadmiar retinoidów w organizmie
dzieci skutkuje niebezpiecznym dla zdrowia wzrostem ci-
śnienia wewnątrzczaszkowego i uciskiem na tarcze nerwów
wzrokowych. Ponadto zahamowaniem wzrostu, obrzękami,
problemami z widzeniem oraz ze słuchem [29].
DZIAŁANIE UBOCZNE RETINOIDÓW
W przypadku preparatów stosowanych bezpośrednio na skó-
rę retinoidy mogą wykazywać działanie uboczne, do najczęst-
szych z nich należą:
•
zaczerwienienie skóry,
•
podrażnienie skóry,
•
nadwrażliwość na światło,
•
nadmierne złuszczanie się skóry,
•
świąd skóry,
•
pieczenie skóry,
•
suchość skóry,
•
wysypki skórne.
Ponadto, po zastosowaniu preparatów podanych ogólnoustro-
jowo dochodzić może do wystąpienia:
•
wzmożonej potliwości,
•
zaburzenia wzrostu włosa,
•
zwiększonej łamliwości paznokci i utraty ich blasku (zma-
towienia),
•
suchości gałek ocznych i skóry wokół oczu.
Duże dawki, jak i długotrwałe stosowanie doprowadzić mogą do
uszkodzenia układu krwionośnego oraz zaburzenia czynności wą-
troby. Sporadycznie dochodzi do bólu głowy czy nudności, wynika-
jącychzewzrostuciśnienia śródczaszkowego, związanegoz terapią.
W trakcie kuracji retinoidami należy unikać picia alkoholu
oraz zażywania leków o podobnym działaniu ubocznym, po-
nieważ może to wzmocnić działanie niepożądane. Zalecane jest
stosowanie produktów ochrony jak i prawidłowe nawilżenie
skóry. Bezwzględnym przeciwwskazaniem do stosowania reti-
noidów jest ciąża i okres karmienia piersią, ze względu na ich
udowodnione działanie embriotoksyczne i teratogenne [3, 30].
PODSUMOWANIE
Witamina A to grupa aktywnych biologicznie, organicznych
związków. Aktywność witaminy A wykazuje wiele związków
strukturalnie podobnych. Karotenoidy, czyli naturalne barw-
niki, to prowitaminy A. Retinoidy zaś to związki chemiczne,
zarówno naturalne, jak i syntetyczne, związane pod względem
właściwości oraz budowy z witaminą A. Ze względu na budowę
i właściwości, wyróżniamy trzy generacje retinoidów. Pierwsza
obejmuje związki naturalne, mające w swojej cząsteczce frag-
ment
β
-jononu. Do drugiej generacji należą związki monoaro-
matyczne, otrzymane syntetycznie, przypominające budową
naturalne retinoidy. Trzecia generacja to syntetyczne pochodne
poliaromatyczne związki, znacznie różniące się budową od na-
turalniewystępującychretinoidów. Bogatymźródłemwitaminy
