Basic HTML Version
48
vol. 1 / 1 / 2012 / Kosmetologia Estetyczna
rozwoju umysłowego [4], wykazują też korzystny wpływ na
włosy i cerę. Istotne są proporcje kwasów tłuszczowych na-
syconych (SFA), monoenowych (MUFA) i PUFA, a szczególnie
PUFA z rodziny n-3 [5] i n-6 [6], a także obecność kwasów
tłuszczowych trans (TFA) [7], CLA (
Conjugated Linoleic Acid
) –
wykazujące działanie przeciwnowotworowe i przeciwmiaż-
dżycowe. Najbogatszym źródłem CLA są produkty mięsne
oraz mleczarskie. W społecznościach spożywających dietę
bogatą w PUFA z rodziny n-3 zaobserwowano mniejszą czę-
stotliwość występowania chorób sercowo-naczyniowych,
pewnych typów raka i alergii [8].
Prawidłowe funkcjonowanie organizmu człowieka wyma-
ga z żywieniowego punktu widzenia podaży witamin.
Wita-
miny są konieczne do prawidłowego przebiegu czynności
życiowych komórek i tkanek. Stan odżywienia witamina-
mi o właściwościach antyoksydacyjnych jest szczególnie
ważny w związku z wysoką zachorowalnością i umieral-
nością na choroby układu krążenia i nowotwory. W pro-
cesach miażdżycowych istotną rolę odgrywają wolne
rodniki tlenowe nasilające peroksydację lipidów i uszko-
dzenie ścian naczyń. W ochronie ustroju przed stresem
oksydacyjnym duże znaczenie przypisuje się antyoksy-
dantom żywieniowym, w tym witaminie A, C, E [9, 10].
Witaminy z grupy B stanowią grupę związków chemicz-
nych pełniących funkcje koenzymów uczestniczących
w procesach metabolicznych organizmu, między innymi
w przemianach węglowodanów, białek, cholesterolu. Są
niezbędne do rozwoju i funkcjonowania mózgu oraz ob-
wodowego układu nerwowego, układu krwiotwórczego,
a także systemu odpornościowego. Witaminy A, C, E oraz
z grupy B wykazują korzystny wpływ na włosy.
Ważne dla prawidłowego funkcjonowania organizmu
jest też dostarczanie z pożywieniem białek, węglowoda-
nów, składników mineralnych. Każdy z tych składników
odżywczych pełni konkretną funkcję w ustroju człowieka.
Białka
pełnią funkcję budulcową, między innymi służą do
budowy ciał odpornościowych, ale ich spożywanie w nad-
miernych ilościach jest niekorzystne dla zdrowia człowieka.
Węglowodany
stanowią
źródło energii, a błonnik po-
karmowy pełni, między innymi, funkcję mechaniczną,
zwiększa perystaltykę jelit, przyspiesza wydalanie nie-
strawionych resztek pokarmu.
Składniki mineralne
są dla organizmu człowieka, mię-
dzy innymi, materiałem budulcowym, regulują czynno-
ści ustroju, a zwłaszcza fizyczną i chemiczną integral-
ność komórek i tkanek. Przez zachowanie odpowiednich
potencjałów bioelektrycznych wpływają na aktywność
enzymów i witamin. Niedobory składników mineralnych
mogą powodować liczne objawy patologiczne. Na przy-
kład, zaburzenia gospodarki wapniowo-fosforanowej
prowadzą do krzywicy, rozmiękczenia kości czy oste-
oporozy. Wapń jest niezbędnym składnikiem wszystkich
żywych organizmów. Jego znaczenie dla prawidłowego
funkcjonowania organizmu jest bardzo duże, między in-
nymi jest materiałem budulcowym kości i zębów. Zbyt ni-
ski poziom żelaza prowadzi do niedokrwistości, niska po-
daż magnezu, sodu czy potasu może upośledzać funkcje
układu nerwowego. Niedobory składników mineralnych
mogą być przyczyną choroby niedokrwiennej serca [11].
Cynk, magnez, żelazo, siarka wykazują korzystny wpływ
na włosy. Podobnie selen, zwiększa bowiem skuteczność
działania witaminy E. Najczęstszym objawem niedoboru
krzemu jest osłabienie włosów i paznokci.
Żywność dostarcza też do ustroju człowieka energię.
Nie-
zbilansowanie energii diety z wydatkami energetycznymi
organizmu może prowadzić do niedożywienia, a z drugiej
strony do nadwagi, otyłości i ich konsekwencji w postaci
chorób, np.: cukrzycy, nadciśnienia tętniczego, miażdżycy.
W praktyce zbilansowanie energii z diety i wydatku
energetycznego każdego dnia jest trudne. Cel może jednak
zostać osiągnięty dzięki spożywaniu pokarmów o wyso-
kiej wartości odżywczej, codziennej aktywności fizycznej
o umiarkowanej intensywności przez co najmniej godzinę,
a także ograniczenie czasu spędzanego przed kompute-
rem i telewizorem do mniej niż dwóch godzin dziennie [12].
Z alarmujących danych badań epidemiologicznych
wynika, że znaczny procent ludności świata spełnia
kryterium nadwagi lub otyłości i liczba ta dramatycznie
rośnie [13-15]. Powstawaniu otyłości sprzyja nie tylko do-
starczanie organizmowi nadmiernych ilości energii, ale
też nieprawidłowe nawyki żywieniowe, takie jak picie
słodzonych napojów, częste podjadanie wysokoenerge-
tycznych produktów między posiłkami, niewłaściwe roz-
łożenie posiłków w ciągu dnia, zbyt szybkie spożywanie
pokarmu. WHO prognozuje, że do 2015 r. około 2,3 mld
dorosłych na świecie będzie mieć nadwagę, z czego ponad
700 milionów będzie otyłych.
Duże znaczenie dla zdrowia i urody ma woda
, której co-
dzienne straty z organizmu, między innymi w postaci
potu, z wydychanym powietrzem, z moczem, muszą być
każdego dnia uzupełniane.
Odwodnienie organizmu prowadzi do różnego rodzaju
dolegliwości: pragnienia, suchości w ustach, zmęczenia,
bólów głowy, obniża także poziom sprawności psychicz-
nej i fizycznej. Odwodnienie w granicach 2-3% masy cia-
ła obniża wydolność fizyczną, niedobór wody sięgający
5-8% masy ciała powoduje dalsze zaburzenia wydolności
fizycznej i psychicznej, natomiast utrata wody ustrojowej
w ilości ok. 20% prowadzi do śmierci.
Zakłady żywienia
zbiorowego
Bardzo ważną rolę w żywieniu człowieka odgrywają zakła-
dy zbiorowego żywienia. Zakłady otwarte dostępne są dla
ogółu społeczeństwa (np. restauracje, bary); zakłady za-
mknięte natomiast to np. stołówki w sanatoriach, domach
wczasowych, domach dziecka czy szpitalach itp. Żywienie
w zakładach zamkniętych obejmuje całodzienne wyży-
wienie, tak więc możliwe jest dostosowanie jadłospisu do
potrzeb organizmu, gdy znani są konsumenci ze względu
na ich potrzeby żywieniowe (wiek, płeć, stan fizjologiczny,
aktywność fizyczną). Pozwala to na zapewnienie racjonal-
nego żywienia. Żywienie jakiejkolwiek grupy osób niemoże
odbywać się w sposób przypadkowy i bezplanowy, i to za-
równo ze względów zdrowotnych, jak i ekonomicznych. Ży-
wienie w zakładach zamkniętych powinno być racjonalne
i odgrywać jednocześnie rolę edukacyjną. Prozdrowotna
edukacja żywieniowa może być czynnikiem decydującym
o eliminowaniu złych nawyków żywieniowych, niekorzyst-
nie wpływających na zdrowie człowieka. Dieta jest jednym
z głównych sposobów terapii, możliwym do stosowania
praktycznie u wszystkich ‑ w placówkach zbiorowego ży-
wienia, np. w sanatoriach, szpitalach i itp. Może być stoso-
wana u każdego chorego, a pozostałe sposoby leczenia, np.