Basic HTML Version
20
vol. 1 / 1 / 2012 / Kosmetologia Estetyczna
zastygłej. Wyraz twarzy może wpływać na przeżywanie
emocji, tak że osoba o ograniczonych możliwościach
przyjmowania wyrazu twarzy może mieć ograniczone
możliwości odczuwania emocji.
Istnieje ogólne przekonanie, że kuracja botoksem po-
woduje osłabienie więzi emocjonalnych, wywołane bra-
kiemmożności dzielenia się emocjami za pomocą wyrazu
twarzy oraz zmniejszenia odbierania sygnałów emocjo-
nalnych od otoczenia. Niektóre kobiety odczuwają to wy-
raźnie i niechętnie godzą się z tym stanem rzeczy. Julia
Roberts w „Elle” z 4 sierpnia 2010 r., w którym zresztą
występowała jako „dziewczyna z okładki”, powiedziała
w wywiadzie: „Źle się dzieje, że żyjemy w takim spani-
kowanym, dysmorficznym społeczeństwie, w którym
kobiety nawet nie dają sobie szansy zobaczenia, jak wy-
glądałyby jako starsze osoby. Chciałabym mieć pewne
pojęcie, jak wyglądałabym, gdybym nie zaczęła się zmie-
niać w niezapisaną kartę. Chciałabym, żeby moje dzieci
wiedziały, kiedy jestem wkurzona, kiedy jestem szczę-
śliwa i kiedy jestem zagubiona. Twoja twarz opowiada…
i nie powinna to być opowieść o twojej podróży do gabi-
netu kosmetycznego”.
Po kuracji botoksem można odpowiadać normalnie na
wydarzenie emocjonalne, takie jak smutna scena w fil-
mie, ale ponieważ po iniekcji ma się mniej zdolnych do
skurczu mięśni mimicznych, do mózgu płynie mniej sy-
gnałów o zmianach wyrazu twarzy związanych ze smut-
kiem. Joshua Davis z Barnard College w Nowym Jorku
przeprowadził badania, czy zmiana wyrazu twarzy spo-
wodowana kuracją botoksową i wywołane tym zmniej-
szenie natężenia sygnałów sensorycznych płynących do
mózgu mogą wpływać na nasze emocje [41]. Doświad-
czenie obejmowało dwie grupy kobiet, które poddały się
zabiegom przeciwzmarszczkowym: z użyciem botoksu
porażającego mięśnie mimiczne oraz z użyciu restyla-
nu – wypełniacza, który powoduje znikanie zmarszczek,
ale nie zaburza kurczliwości mięśni. Wyniki były mniej
spektakularne, niż spodziewali się badacze. Wprawdzie
panie po kuracji botoksem wykazywały nieco mniejszą
wrażliwość na emocje, zwłaszcza reagowały słabiej na
wideoklipy umiarkowanie przyjemne, ale ogólnie róż-
nica w odbiorze wszelkich emocji przed i po zabiegu nie
osiągnęła poziomu statystycznej znamienności. Ponie-
waż jednak nieoczekiwanie podniosła się wrażliwość
emocjonalna pacjentek po restylanie, można powiedzieć,
że w porównaniu z grupą kontrolną botoks rzeczywiście
osłabiał odczuwanie emocji.
Hipotezę Tomkinsa o sprzężeniu między twarzą
a emocjami (
Facial Feedback Hypothesis
) [11] regularnie
potwierdzały badania wykazujące, że aktywacja mięśni
mimicznych zmieniających wyraz twarzy nasila prze-
życie emocjonalne. Natomiast wyniki „w drugą stronę”,
świadczące, że zahamowanie możliwości mimicznych
obniża emocje, były rozbieżne i niezbyt powtarzalne. Aby
uzyskać jednoznaczną odpowiedź, zaproponowano do-
świadczenia, w których mięśnie twarzowe zostały spara-
liżowane botoksem.
Botoks w badaniach
relacji mimiki i emocji
Jak już wspominaliśmy, botoks stał się doskonałym na-
rzędziem do badania sprzężenia między twarzą a nastro-
jem, ponieważ dzięki niemu możemy bardzo precyzyjnie
wyłączyć działanie określonych mięśni. Jak dotychczas
nie prowadzi się takich badań w sposób zgodny z zasada-
mi badań naukowych, gdyż nie prosi się o to ochotników,
ale zaprasza kobiety, które poddają się zabiegowi kosme-
tycznemu i wiedzą, że otrzymują botoks, a badania pro-
wadzone są bez grupy kontrolnej, otrzymującej placebo.
W przeważającej liczbie przypadków badania obejmują-
ce ankietowe pytania o nastrój i fotografowanie twarzy
przeprowadza się przed dokonaniem pierwszego w życiu
zabiegu, a następnie w jakiś czas po jego wykonaniu. Za-
zwyczaj są to dwa miesiące, gdyż wtedy osiągamy pełny
efekt zabiegu. Warto zwrócić uwagę, że profil psycholo-
giczny kobiet decydujących się na terapię botoksem różni
się od kobiet przeciętnych, niestosujących tego zabiegu
[37]. Najczęściej w badaniach botoks podawano do mię-
śnia marszczącego brwi (
m. corrugator supercilii
). Takie
podania są częstym elementem kuracji botoksem, gdyż li-
kwidują postarzające wygląd zmarszczki między oczyma
(
glabellar frown lines
), które nadają twarzy wyraz smutku.
Botoksu użyto w badaniach, aby sprawdzić, czy akty-
wacja neuronalnych obwodów mózgowych związanych
z generowaniem emocji poprzez czynne naśladowanie
emocjonalnych wyrazów twarzy zależy rzeczywiście od
aktywności mięśni mimicznych – Hennenlotter i wsp. [42]
zastosowali metodę funkcjonalnego rezonansu jądro-
wego. Używając tego sposobu obrazowania pracy mózgu,
zbadali korelaty neuronalne zamierzonego naśladowania
wyrazów twarzy – smutku i strachu – przed i po zastoso-
waniu botoksu do mięśnia marszczącego brwi. Badania te
stwierdziły, że aktywacja lewego zespołu jąder migdało-
watych przez naśladowanie gniewnego wyrazu twarzy
i jego funkcjonalne sprzężenie z obszarami pnia mózgu,
zaangażowanego w autonomiczne przejawy stanów emo-
cjonalnych, były znacznie słabiej wyrażone po zastoso-
waniu botoksu. Sugeruje to, że zabieg z użyciem botoksu
będzie hamować społeczny przekaz emocji negatywnych.
Botoks również był zastosowany do badania, czy ak-
tywacja mięśni mimicznych ma znaczenie przyczynowe
przy rozumieniu zdań emocjonalnych. Test przeprowa-
dzono, pytając, czy porażenie mięśni twarzowych aktyw-
nych przy wyrażaniu emocji negatywnych, a konkretnie
mięśni marszczących brwi, w sposób swoisty utrudni zro-
zumienie zdań wywołujących nastrój smutny lub gniewny,
nie wpływając na rozumienie zdań o treści przyjemnej.
W doświadczeniach tych mięsień marszczący brwi
został sparaliżowany zastrzykami botoksu. Ten właśnie
mięsień, odpowiedzialny za tworzenie się zmarszczek
między oczami, jest zresztą najczęstszym miejscem te-
rapii botoksowej. W badaniach uczestniczyły panie, które
zamierzały poddać się zabiegowi botoksu, przed zabie-
giem i dwa tygodnie po jego wykonaniu.
Okazało się, że w normalnych warunkach zdania
gniewne są czytane wolniej niż zdania smutne lub weso-
łe, a po podaniu botoksu czas czytania zdań gniewnych
i smutnych znamiennie się wydłużył, podczas gdy zdania
wesołe czytane były równie szybko [22].