Basic HTML Version
18
vol. 1 / 1 / 2012 / Kosmetologia Estetyczna
postrzeganie i emocje, a symulacja emocjonalna ma za-
sadniczy wpływ na proces zrozumienia. Okazało się, że
jeżeli zablokujemy mięśnie mimiczne, zmienia się szyb-
kość oceny zawartości emocjonalnej czytanego tekstu.
W bardzo prosty sposób możemy wywołać wymuszony
uśmiech lub zablokować możność uśmiechania się. Czy-
nimy to, polecając badanej osobie wziąć do ust ołówek.
Ołówek można w ustach trzymać na dwa sposoby: zębami
lub wargami. Jeżeli ołówek trzymamy w zębach, musimy
skurczyć mięśnie zaangażowane w uśmiechu. Jeżeli nato-
miast trzymamy ołówek wargami, uśmiech staje się nie-
możliwy. Otóż okazało się, że osoby z ołówkiem w zębach
(z wymuszonym uśmiechem) szybciej czytały zdania miłe
(„Fantastycznie wykonałeś ten skok z trampoliny”) niż
niemiłe („Goni cię samochód policyjny i włącza syrenę”),
a badani z zablokowanym uśmiechem (ołówek w wargach)
– odwrotnie [22].
Uśmiech
Uśmiech jest jedną z ważnych form komunikacji mię-
dzyludzkiej. Może on być bardzo różny i może nieść za
sobą różne znaczenia: może tylko pokazywać, że się cie-
szę, może przekazywać, że żywię uczucia przyjacielskie,
może też być uśmiechem dominującym – uśmiechanie
się z wyższością. Badaniami uśmiechu zajmował się wy-
bitny XIX-wieczny francuski neurolog Guillaume-Benja-
min-Amand Duchenne (1806-1875), znany jako Duchen-
ne de Boulogne. Badając zaangażowanie różnych mięśni
mimicznych, opisał on spontaniczny uśmiech angażu-
jący mięśnie jarzmowe i mięśnie okrężne oka, nazwany
obecnie uśmiechem Duchenne’a. Polega on na podnie-
sieniu kącików ust i wywołaniu lekkich zmarszczek koło
oka (kurze łapki). Taki uśmiech jest z reguły związany
jest z afektem pozytywnym, z odczuciem przyjemności,
a uśmiechając się, lepiej odbieramy świat.
Niedenthal i wsp. [24] zaproponowali ostatnio, że roz-
poznanie uśmiechu jest wynikiem procesów, nazwanych
przez nich symulacją integralną (
embodied simulation
).
Ta symulacja integralna wynika z aktywności neuronów
lustrzanych i sprzężenia pomiędzy mimiką a nastrojem.
W jej wyniku wyraz twarzy osoby obserwowanej wyzwa-
la automatycznie naśladowcze zmiany mimiczne naszej
twarzy. Aktywują one układy: motoryczny, somatosen-
soryczny, afektywny i nagradzający w naszym mózgu
w taki sposób, że wyzwalają się w nim emocje analo-
giczne do emocji właściciela obserwowanej twarzy [24].
Dzięki symulacji integralnej mózg wpada w rezonans ze
stanami motorycznymi i afektywnymi obserwowanego
obiektu o odpowiednim podobieństwie biologicznym [25].
Na podstawie tak wywołanych naszych emocji można od-
gadnąć emocje i zamiary drugiej osoby. Percepcja – świa-
doma lub nieświadoma – wyrażenia emocji drugiej osoby
automatycznie wyzwala układ twarzy związany z obser-
wowaną emocją (zjawisko mimikry) i wywołuje odczucie
takiej samej emocji u obserwatora (zakażenie emocjonal-
ne). Ta reakcja naśladowcza odbywa się poniżej poziomu
świadomości, gdyż może być wywołana (i to nawet szyb-
ciej) u osób ze ślepotą korową, które reagują nieświado-
mie na bodźce dochodzące do klinicznie ślepego pola wi-
dzenia („widzenie ślepe”) [26]. Dlatego często można nie
mieć pojęcia, skąd biorą się nasze emocje i uprzedzenia
do nowo poznanych osób.
Jeżeli symulacja integralna jest tak ważna dla rozumie-
nia emocji, to zablokowanie mimiki powinno negatywnie
wpłynąć na czytanie intencji interlokutora. Zbadano to
właśnie na przykładzie uśmiechu, stosując wspomniane
już najprostsze mechaniczne wymuszenie ograniczenia
mimiki za pomocą trzymanego w ustach ołówka. Stosu-
jąc tę technikę, badano, jak osoby z uśmiechem lub bez
reagują na klipy filmowe, mające ewokować uczucia miłe
lub nieprzyjemne, i okazało się, że osoby uśmiechające
się znacznie pozytywniej niż inne odbierały miłe sceny
i zabawne rysunki [27].
Każdy z nas wie, że uśmiechnąć się można nie tylko dla-
tego, że jestem szczęśliwy czy chcę okazać uczucia przyja-
zne, ale gdy wymaga tego ode mnie sytuacja (na przykład
uśmiech do klienta). Taki wymuszony uśmiech Ameryka-
nie nazywają Pan Am Smile, gdyż do uśmiechania się do
każdego pasażera zmuszone są stewardessy tej (a także
prawie każdej innej) linii lotniczej. Przy takim sztucz-
nym uśmiechu potrafimy podnieść kąciki ust, ale mało
kto umie również wymusić skurcz mięśni okrężnych oka.
Dlatego mówimy, że naprawdę uśmiechamy się oczami.
Szczerość uśmiechu, którym jesteśmy witani, więk-
szość z nas potrafi ocenić, ponieważ uśmiech Duchen-
ne’a i nieduchennowski powodują różne reakcje twarzy
obserwatora [28]. Ale jeżeli trzymamy w ustach ołówek
(a więc nie możemy kopiować wyrazu twarzy interloku-
tora), nasza zdolność do oceny szczerości uśmiechu znika
[29]. Dla prawidłowej oceny szczerości uśmiechu koniecz-
na jest symulacja integralna, a tej nie da się przeprowa-
dzić bez naśladowania mimiki. Oczywiście jeżeli mamy
zablokowane mięśnie mimiczne, nadal próbujemy ocenić,
czy uśmiech jest szczery czy nie, ale ta ocena opiera się
już na rozumowaniu – na naszych przekonaniach, w ja-
kich okolicznościach obserwowana osoba uśmiechała się.
Ewidentny brak pozytywnego sprzężenia między twa-
rzą a nastrojem, wynikający z braku uśmiechu, utrudnia
utrzymanie pozytywnego nastroju. Czy wobec tego spa-
raliżowanie mięśni marszczących brwi, uniemożliwia-
jących ekspresję zasępienia, rozpaczy i żalu nie spowo-
duje, że trudniej będzie utrzymywać nastrój negatywny?
Okazało się, że tak jest w rzeczywistości. Porównując
nastrój kobiet, które poddały się różnym procedurom
zwalczania zmarszczek, wykazano, że u tych, u których
zastosowano zwiotczenie mięśni marszczących brwi za
pomocą botoksu, wystąpiło znacznie mniej objawów de-
presji i niepokoju niż u pacjentek, którym zastosowano
inne procedury przeciwzmarszczkowe [30].
Botoks
– manipulacja twarzą
Wytwarzana przez pałeczki jadu kiełbasianego
Clostri-
dium botulinum
toksyna botulinowa (botulinotoksyna)
jest jedną z najpotężniejszych neurotoksyn. Jej medialna
dawka śmiertelna (LD50) dla człowieka szacowana jest
na poniżej 300 ng [31], a więc nic dziwnego, że brano ją
pod uwagę jako potężną broń biologiczną. Szczególnie
toksyczna jest botulinotoksyna A, wytwarzana przez
serotyp A C.
botulinum
. Pałeczka jadu kiełbasianego jest
bakterią beztlenową, występującą bardzo powszech-
nie, obecną w glebie i osadach dennych, a rozwijającą się
zwłaszcza w produktach żywnościowych. Masowe zatru-