< PreviousWPROWADZENIE Stres to nieuniknione zjawisko towarzyszące człowiekowi w co- dziennych, zazwyczaj trudnych sytuacjach. Jest to stan, w któ- rym pojawiają się wewnętrzne reakcje organizmu w odpowie- dzi na występujące w środowisku bodźce zewnętrzne [1-3]. W środowisku bytowania człowieka występuje wiele stre- sorów, rozumianych jako czynniki, których obecność wywo- łuje stres. Podstawowy podział czynników stresowych wy- odrębnia ich trzy kategorie: stresory środowiskowe (np. ka- taklizmy), stresory psychologiczne (np. strach) oraz stresory społeczne (np. śmierć członka rodziny). Ze względu na czas trwania, wyróżnia się stresory krótkotrwałe, które pojawiają się niespodziewanie i stresory długotrwałe, które występują przez dłuższy czas i wywołują stres przewlekły [1]. RODZAJE STRESU Człowiek posiada różne umiejętności radzenia sobie ze stre- sem. Sposób, w jaki stres zostanie odebrany, decyduje o tym, czy będzie miał wymiar pozytywny czy negatywny. Stres krót- kotrwały (eustres) jest potrzebny człowiekowi, gdyż zwięk- sza mobilizację organizmu, przez co pozwala poradzić sobie z problemami. Z kolei stres długotrwały, chroniczny (dystres) doprowadza do negatywnych skutków zachodzących w orga- nizmie w postaci dolegliwości somatycznych czy zaburzeń psychicznych. Nie pozwala organizmowi wrócić do równo- wagi i może zaburzać jego funkcjonowanie. W reakcji stre- sowej biorą udział oś podwzgórze-przysadka mózgowa-nad- nercza (HPA, hypothalamic-pituitary adrenal axis) oraz układ współczulny, który zostaje aktywowany po zadziałaniu stre- sora, co wywołuje pobudzenie nadnerczy do produkcji adre- naliny i noradrenaliny. Oś HPA bierze udział w mechanizmie regulacyjnym i odgrywa istotną rolę w prawidłowym prze- biegu reakcji stresowej. Zaburzenie aktywności osi HPA wy- wołuje nadmierne wydzielanie hormonów steroidowych, co w następstwie prowadzi do upośledzenia procesów fizjolo- gicznych. Do efektywnego działania człowieka potrzebny jest optymalny poziom stresu, gdyż zbyt niski poziom stresu po- woduje spadek motywacji, natomiast zbyt wysoki poziom stresu przyczynia się do napięcia i lęku. Przeprowadzone ba- dania wielokrotnie podkreślają negatywne konsekwencje stresu przewlekłego, który może przyczyniać się do zaburzeń stanu zdrowia i do pogorszenia efektywności funkcjonowa- nia organizmu. Do niekorzystnych następstw psychologicz- nego stresu należą: lęk, wycofanie społeczne, depresja oraz obniżona jakość życia [1-5]. STRES A CHOROBY SKÓRY Na skórze znajduje się niezliczona ilość mikroorganizmów, zwanych mikrobiomem (bakterii, wirusów, grzybów), któ- re pełnią rolę ochronną przed patogenami. W zależności od miejsca skóry (tj. tłustego, wilgotnego czy suchego) jego skład różni się na powierzchni ciała i zależy od pH skóry. Na skład gatunkowy i ilościowy mikroflory wpływają grubość naskór- ka, rozmieszczenie przydatków, temperatura i wilgotność na powierzchni skóry. W celu wyjaśnienia etiologii chorób skó- ry, kluczowe jest badanie składu mikroflory w różnych miej- scach. Istotną rolę metaboliczną oraz immunologiczną pełni flora jelitowa, która jest odpowiedzialna za utrzymywanie ho- meostazy w organizmie, w tym również skóry. Związek bakte- rii z trądzikiem jest wynikiem coraz większej odporności bak- terii na antybiotyki przeciwtrądzikowe. Znaczenie ma także wpływ diety wysokotłuszczowej na zmianę mikrobioty jeli- towej, przyczyniając się do powstawania trądziku. Zaburze- nie równowagi mikrobiomu jelitowego ułatwia przedostanie się bakterii wraz z ich metabolitami do skóry z prądem krwi, co zaburza równowagę mikroflory. Na mikrobiom ma wpływ wiele czynników, wśród których wymienia się np.: wiek, płeć, styl życia (dietę, leki, kosmetyki, środki higieniczne, używ- ki), klimat, czynniki środowiskowe, wykonywany zawód oraz stres. Wydzielany hormon stresu zmienia poziom pH skóry, powoduje nadprodukcję sebum, czyli łoju skórnego, zabu- rzając równowagę dobroczynnych mikroorganizmów stano- wiących o równowadze bariery skórnej. Dysbioza, czyli zabu- rzenie równowagi mikrobiomu powoduje narażenie skóry na stany zapalne czy choroby skóry, takie jak atopowe zapalenie skóry, łuszczyca, łupież, czy trądzik [6]. Osoby zmagające się z chorobami dermatologicznymi czę- sto cierpią na zaburzenia psychiczne lub zaburzenia zacho- wania, bądź wykazują trudności w codziennym funkcjonowa- niu społecznym czy zawodowym. U pacjentów z chorobami skóry nierzadko współwystępują: obniżony poziom nastro- ju, zła samoocena, objawy nerwic lub depresja. Wśród osób z dermatozami zaburzenia te obserwowane są znacznie czę- ściej niż wśród populacji ogólnej [7-10]. Zależności pomię- dzy układem nerwowym a skórą wynikają z faktu, że obie te struktury wywodzą się z tej samej pierwotnej struktury em- brionalnej, a mianowicie z ektodermy. Przewlekły stres za- ostrza zmiany skórne, może stać się czynnikiem wywołu- jącym lub podtrzymującym wiele schorzeń dermatologicz- nych. To właśnie skóra może stać się celem reakcji na stres, gdyż zalicza się do organów będących bezpośrednim odbior- cą stresu [8]. Uczestnicząc w tym mechanizmie, odpowiada za receptorowe przesyłanie sygnałów zewnętrznych do rdze- nia kręgowego i kolejno do mózgu, który na nie reaguje. Pro- ces ten wpływa na działanie reakcji stresowych w postaci zmian na powierzchni skóry [7-11]. Nauką uwzględniającą zależności pomiędzy czynnikami stresogennymi, emocjonalnymi a chorobami dermatologicz- nymi jest psychodermatologia. W badaniach wielokrotnie podkreślano znaczenie czynników psychologicznych, w tym również stresogennych, w manifestacji chorób skóry, takich jak trądzik pospolity, atopowe zapalenie skóry czy łuszczyca [7-9, 12-14]. Trądzik pospolity to przewlekła choroba, która w znaczą- cy sposób wpływa na jakość życia. W wielu badaniach po- twierdzono spadek jakości życia u pacjentów zmagających 6 / 2023 Kosmetologia Estetyczna 78 Artykuł ukazał się w „Aesthetic Cosmetology and Medicine” Nsię z trądzikiem [7, 15-19]. Choroba ta często powoduje za- wstydzenie oraz utratę poczucia własnej wartości, co prze- kłada się na obniżenie nastroju i na trudności w nawiązy- waniu relacji międzyludzkich, bądź na unikanie kontaktów społecznych. Wykazano, że u osób z trądzikiem, depresja wy- stępowała 2-3 razy częściej w porównaniu do reszty popula- cji [20]. W badaniu M.A. Gupta i A.K. Gupta dotyczącym de- presji i myśli samobójczych wśród pacjentów z wybranymi dermatozami potwierdzono, że wystąpienie i nasilenie de- presji jest uwarunkowane przez rodzaj schorzenia derma- tologicznego. Najczęstsze występowanie depresji wykazano wśród pacjentów z trądzikiem o łagodnym lub umiarkowa- nym przebiegu oraz w grupie pacjentów hospitalizowanych z łuszczycą [21]. Ponadto zauważono, że u ok. 5-7% pacjen- tów z trądzikiem i łuszczycą występowały myśli samobójcze [21]. Otrzymane wyniki sugerują i podkreślają istotne zna- czenie wczesnego rozpoznawania współistniejących chorób psychicznych, zwłaszcza depresji, wśród pacjentów derma- tologicznych i wskazują, że w niektórych przypadkach choro- by skóry nawet o klinicznie łagodnym lub umiarkowanym na- sileniu, mogą wiązać się z występowaniem depresji, a nawet myśli samobójczych [21]. Objawy trądziku, takie jak swędzenie, ból czy utrzymujące się konsekwencje estetyczne, np. powstałe zmiany trądziko- we, blizny i przebarwienia, są powodem dyskomfortu, nasi- lenia stresu i negatywnych następstw psychologicznych [7-9, 13, 20]. Długotrwały stres niesie wiele negatywnych skutków, wśród których wymienia się niekorzystny wpływ na kondycję skóry. Do pierwszych niepokojących objawów należą: świąd, pieczenie, przesuszenie i nadwrażliwość, które prowadzą do nadprodukcji sebum. Efektem działania stresu jest osłabienie funkcji ochronnych płaszcza hydrolipidowego zbudowanego z wydzieliny gruczołów łojowych, co w konsekwencji prowa- dzi do zwiększonej podatności skóry na stany zapalne, a także urazy. Skóra staje się przesuszona i mniej jędrna. Proces ten prowadzi również do pojawienia się zmarszczek. Następuje zwiększona produkcja łoju w celu uzupełnienia niedoborów lipidowych, co z kolei powoduje zwiększone ryzyko powstawa- nia zmian trądzikowych. Podwyższona aktywność gruczołów łojowych następuje także w wyniku zwiększonej przez prze- wlekły stres produkcji androgenów nadnerczowych. Ponad- to wydzielany w wyniku stresu kortyzol, czyli główny hormon stresu, bierze przede wszystkim udział w odpowiedzi streso- wej organizmu, wpływa na tempo metabolizmu komórkowe- go, wpływa na funkcjonowanie gruczołów łojowych oraz ha- muje syntezę kolagenu, a także innych białek, które stanowią podstawowy materiał budulcowy skóry. Hormon stresu sta- nowi wyznacznik funkcjonowania prawidłowego rytmu oko- łodobowego, który również odgrywa istotną rolę w zachowa- niu homeostazy. Rytm okołodobowy określany jest przez eta- py czuwania i snu, które są porządkowane przez 24-godzinny cykl. Obecność porannego i wieczornego światła stanowią jedne z współwystępujących czynników regulujących wydzie- lanie hormonów. Jest to także czynnik, który znacząco nasila pojawienie się zmian skórnych poprzez zwiększenie stężenia kortyzolu. Wskutek właściwości przeciwzapalnych i przeciwa- lergicznych, hormon ten działa osłabiająco na układ odpor- nościowy i sprzyja podatności skóry na zakażenia. Zwiększone stężenie kortyzolu, a wraz z nim hormonów płciowych, pro- wadzi do zwiększenia wydzielania łoju oraz uporczywości wy- kwitów chorobowych (rys. 1) [7-9, 22, 23]. TRĄDZIK POSPOLITY Trądzik pospolity (acne vulgaris) jest jednym z najczęściej wy- stępujących schorzeń dermatologicznych, nasila się głównie wśród nastolatków w okresie dojrzewania, u ok. 85% między 16. a 19. rokiem życia. Jednak zmiany trądzikowe coraz częściej dotyczą również osób nawet po 50. roku życia, nazywane są wówczas trądzikiem późnym. Zapadalność na tę chorobę jest podobna zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn, jednak cięższe postacie trądziku występują u mężczyzn. Wśród kobiet, szczyt zachorowań na trądzik pospolity przypada między 14. a 17. ro- kiem życia, natomiast wśród mężczyzn nieco później, między 16. a 19. rokiem życia [19, 22, 24-26]. Etiologia Istota tej przewlekłej choroby związana jest przede wszyst- kim z nadprodukcją łoju oraz ze stanem zapalnym miesz- ka włosowo-łojowego, dlatego w największym stopniu na występowanie trądziku narażone są partie ciała, na których znajduje się najwięcej gruczołów łojowych, tj. przede wszyst- kim twarz (strefa T), plecy i klatka piersiowa. Kolejną przy- czyną powstawania tej choroby jest zaburzenie rogowacenia, w konsekwencji prowadzące do gromadzenia się zrogowacia- Rys.1 Stres a gruczoły łojowe Źródło:Opracowanie własne Mózg Przewlekły stres Podwzgórze CRH Przysadka mózgowa Sprzężenie zwrotne ACTH Nadnercza Rdzeń Kora Adrenalina Kortyzol Zwiększone stężenie Upośledzenie funkcji fizjologicznych Skóra Zwiększenie wydzielania łoju Gruczoły łojowe 6 / 2023 Kosmetologia Estetyczna 79 Artykuł ukazał się w „Aesthetic Cosmetology and Medicine” Nłych komórek w kanalikach wyprowadzających i do powsta- wania zaskórników. Czynnikiem patogennym trądziku jest też zwiększona kolonizacja beztlenowych bakterii Cutibacterium acnes. Charakterystycznym objawem tej choroby są występu- jące grudki, zaskórniki, krosty, nacieki zapalne, guzki, cysty oraz łojotok. Wskazywanym podłożem tej dermatozy jest tak- że tłusta cera [27]. Głównym czynnikiem, który ma wpływ na rodzaj pojawiającej się zmiany w postaci krosty, grudki czy za- palnego guza jest głębokość lokalizacji stanu zapalnego. Wy- dzielanie łoju i występowanie zmian trądzikowych mają także związek z predyspozycją genetyczną [28]. Obserwuje się, że u ok. 60-70% kobiet w okresie przedmiesiączkowym nasilają się zmiany trądzikowe [8, 19, 24, 25, 27]. Do czynników zewnętrznych, które mają znaczenie w po- wstawaniu trądziku należą: nieodpowiednia higiena skóry, stres, palenie tytoniu, stosowanie niektórych leków (np. leków hormonalnych, neurologicznych, witamin z grupy B), czynni- ki środowiskowe, otyłość oraz nieprawidłowa dieta [7, 8, 29-32]. W badaniu, w którym analizowano częstotliwość występo- wania trądziku oraz dokonano identyfikacji cech demogra- ficznych, klinicznych oraz czynników zaostrzających wykaza- no, że u ok. 80% badanych stres był jednym z czynników za- ostrzających trądzik i wywołujący objawy choroby [33]. W przeprowadzonym przez Yosipovitch i wsp. badaniu ko- hortowym stwierdzono istotną statystycznie dodatnią kore- lację pomiędzy stresem a nasileniem trądziku grudkowo- -krostowego [34]. Postacie kliniczne Wśród postaci trądziku wyróżnia się postać łagodną, ciężką i inne, spośród których najczęściej spotykaną jest postać ła- godna, stanowiąca 85% przypadków [7, 24, 25]. Do postaci łagodnych trądziku zalicza się postać grudko- wo-krostową (zapalną), grudkową oraz zaskórnikową (nieza- palną). Postać grudkowo-krostowa to najczęściej występują- ca postać tej odmiany choroby, która w szczególności pojawia się na twarzy, klatce piersiowej, ramionach oraz na plecach. W obrazie chorobowym obserwuje się zaskórniki oraz zmia- ny zapalne w postaci grudek i krost. Postać grudkowa pojawia się na skórze twarzy z przewagą grudek, najczęściej współwy- stępując z krostami i zaskórnikami. Grudki po ustaniu nie po- zostawiają blizn na skórze. Z kolei postać zaskórnikowa (trą- dzik młodzieńczy) zlokalizowana jest w obrębie twarzy, czoła brody i policzków, zapoczątkowana obecnością bakterii oraz nadmiernym wydzielaniem łoju. W obrazie chorobowym wy- stępują liczne zamknięte i/lub otwarte zaskórniki. Ta postać trądziku zwykle ustępuje bez powstawania blizn [24, 25, 27]. Ciężkimi postaciami trądziku jest postać ropowicza (guz- kowa, guzkowo-cystowa), bliznowcowa, skupiona oraz pio- runująca. Postać ropowicza charakteryzuje się występują- cymi w obrazie klinicznym licznymi zaskórnikami, guzami i guzkami, które mają zdolność do rozmiękania i przebijania na zewnątrz, co prowadzi do powstawania kanałów i przeto- ki. Związane jest to z wydobywaniem się krwistej, ropnej lub ropno-krwistej wydzieliny. Charakterystyczne dla tej postaci są blizny zanikowe i keloidy, które pojawiają się po ustąpie- niu guza. Postać bliznowcowa cechuje się zdolnością do two- rzenia przerosłych blizn. Z kolei w postaci skupionej trądziku, występują głębokie ropnie oraz torbiele, które doprowadza- ją do pozostawania blizn przerosłych i zanikowych. Najczęst- szą postacią tego typu trądziku jest postać piorunująca, która charakteryzuje się nagłym początkiem i ostrym przebiegiem. W trądziku piorunującym istnieje możliwość powstawania martwicy krwotocznej, ropni i bliznowacenia. Ta postać czę- sto przypomina trądzik skupiony, której towarzyszą objawy ogólne, takie jak gorączka, złe samopoczucie, bóle stawowo- -mięśniowe, spadek masy ciała [24, 25, 27]. Wśród innych postaci klinicznych wyróżnia się trądzik po- lekowy, trądzik kosmetyczny, trądzik zawodowy, trądzik nie- mowlęcy oraz trądzik samouszkadzający. Trądzik polekowy związany jest najczęściej z miejscowym i ogólnym stosowa- niem kortykosteroidów, rzadziej leków, takich jak fenytoina, lit, brom, hormony androgenowe. Prowadzi to do pojawiania się zmiany grudkowo-krostowej, która jest zlokalizowana przy ujściu mieszków włosowych. Trądzik kosmetyczny powsta- je w wyniku stosowania kosmetyków zawierających w skła- dzie substancje komedogenne, które sprzyjają powstawaniu zaskórników bądź też stosowania kosmetyków zatykających ujścia gruczołów łojowych (najczęściej podkładów, pudrów). Dany kosmetyk gromadzi się w gruczole łojowym, przez co ujścia wydzielanego łoju na zewnątrz zostają zablokowane, w wyniku czego powstają zmiany trądzikowe. Aby pozbyć się wykwitów chorobowych, najczęściej wystarczy odstawić uży- wane kosmetyki. Z kolei trądzik zawodowy powstaje wskutek stałego narażenia na oddziaływanie związków chemicznych w miejscu pracy, takich jak lotne związki chloru czy smary ole- jowe. Zmiany trądzikowe pojawiają się w okolicach oczodołów oraz w miejscach, gdzie przylegają zabrudzone ubrania ro- bocze do skóry, tj. głównie na kończynach dolnych, na udach. Trądzik niemowlęcy wywołany jest działaniem hormonów pochodzących od matki, ale także stosowaniem olejów mine- ralnych do codziennej pielęgnacji skóry. Zmiany w postaci cyst i zapalnych guzków widoczne są jedynie na twarzy niemowląt. Trądzik samouszkadzający jest spowodowany chronicznym zdrapywaniem lub wyciskaniem minimalnych zmian trądzi- ku występujących na twarzy, czego konsekwencją jest powsta- wanie stanów zapalnych czy owrzodzeń. W tej postaci trądzi- ku powstają przeczosy, czyli otarcia naskórka, blizny i przebar- wienia, które trudno usunąć [24, 25, 27]. Terapia Ze względu na nawrotowy charakter trądziku pospolitego, leczenie stanowi duże wyzwanie. W zależności od zaawan- sowania choroby oraz od oczekiwanych efektów, pomocy w zwalczaniu trądziku pospolitego w łagodnych postaciach może udzielić kosmetolog, który jest w stanie zniwelować 6 / 2023 Kosmetologia Estetyczna 80 Artykuł ukazał się w „Aesthetic Cosmetology and Medicine” Nłych komórek w kanalikach wyprowadzających i do powsta- wania zaskórników. Czynnikiem patogennym trądziku jest też zwiększona kolonizacja beztlenowych bakterii Cutibacterium acnes. Charakterystycznym objawem tej choroby są występu- jące grudki, zaskórniki, krosty, nacieki zapalne, guzki, cysty oraz łojotok. Wskazywanym podłożem tej dermatozy jest tak- że tłusta cera [27]. Głównym czynnikiem, który ma wpływ na rodzaj pojawiającej się zmiany w postaci krosty, grudki czy za- palnego guza jest głębokość lokalizacji stanu zapalnego. Wy- dzielanie łoju i występowanie zmian trądzikowych mają także związek z predyspozycją genetyczną [28]. Obserwuje się, że u ok. 60-70% kobiet w okresie przedmiesiączkowym nasilają się zmiany trądzikowe [8, 19, 24, 25, 27]. Do czynników zewnętrznych, które mają znaczenie w po- wstawaniu trądziku należą: nieodpowiednia higiena skóry, stres, palenie tytoniu, stosowanie niektórych leków (np. leków hormonalnych, neurologicznych, witamin z grupy B), czynni- ki środowiskowe, otyłość oraz nieprawidłowa dieta [7, 8, 29-32]. W badaniu, w którym analizowano częstotliwość występo- wania trądziku oraz dokonano identyfikacji cech demogra- ficznych, klinicznych oraz czynników zaostrzających wykaza- no, że u ok. 80% badanych stres był jednym z czynników za- ostrzających trądzik i wywołujący objawy choroby [33]. W przeprowadzonym przez Yosipovitch i wsp. badaniu ko- hortowym stwierdzono istotną statystycznie dodatnią kore- lację pomiędzy stresem a nasileniem trądziku grudkowo- -krostowego [34]. Postacie kliniczne Wśród postaci trądziku wyróżnia się postać łagodną, ciężką i inne, spośród których najczęściej spotykaną jest postać ła- godna, stanowiąca 85% przypadków [7, 24, 25]. Do postaci łagodnych trądziku zalicza się postać grudko- wo-krostową (zapalną), grudkową oraz zaskórnikową (nieza- palną). Postać grudkowo-krostowa to najczęściej występują- ca postać tej odmiany choroby, która w szczególności pojawia się na twarzy, klatce piersiowej, ramionach oraz na plecach. W obrazie chorobowym obserwuje się zaskórniki oraz zmia- ny zapalne w postaci grudek i krost. Postać grudkowa pojawia się na skórze twarzy z przewagą grudek, najczęściej współwy- stępując z krostami i zaskórnikami. Grudki po ustaniu nie po- zostawiają blizn na skórze. Z kolei postać zaskórnikowa (trą- dzik młodzieńczy) zlokalizowana jest w obrębie twarzy, czoła brody i policzków, zapoczątkowana obecnością bakterii oraz nadmiernym wydzielaniem łoju. W obrazie chorobowym wy- stępują liczne zamknięte i/lub otwarte zaskórniki. Ta postać trądziku zwykle ustępuje bez powstawania blizn [24, 25, 27]. Ciężkimi postaciami trądziku jest postać ropowicza (guz- kowa, guzkowo-cystowa), bliznowcowa, skupiona oraz pio- runująca. Postać ropowicza charakteryzuje się występują- cymi w obrazie klinicznym licznymi zaskórnikami, guzami i guzkami, które mają zdolność do rozmiękania i przebijania na zewnątrz, co prowadzi do powstawania kanałów i przeto- ki. Związane jest to z wydobywaniem się krwistej, ropnej lub ropno-krwistej wydzieliny. Charakterystyczne dla tej postaci są blizny zanikowe i keloidy, które pojawiają się po ustąpie- niu guza. Postać bliznowcowa cechuje się zdolnością do two- rzenia przerosłych blizn. Z kolei w postaci skupionej trądziku, występują głębokie ropnie oraz torbiele, które doprowadza- ją do pozostawania blizn przerosłych i zanikowych. Najczęst- szą postacią tego typu trądziku jest postać piorunująca, która charakteryzuje się nagłym początkiem i ostrym przebiegiem. W trądziku piorunującym istnieje możliwość powstawania martwicy krwotocznej, ropni i bliznowacenia. Ta postać czę- sto przypomina trądzik skupiony, której towarzyszą objawy ogólne, takie jak gorączka, złe samopoczucie, bóle stawowo- -mięśniowe, spadek masy ciała [24, 25, 27]. Wśród innych postaci klinicznych wyróżnia się trądzik po- lekowy, trądzik kosmetyczny, trądzik zawodowy, trądzik nie- mowlęcy oraz trądzik samouszkadzający. Trądzik polekowy związany jest najczęściej z miejscowym i ogólnym stosowa- niem kortykosteroidów, rzadziej leków, takich jak fenytoina, lit, brom, hormony androgenowe. Prowadzi to do pojawiania się zmiany grudkowo-krostowej, która jest zlokalizowana przy ujściu mieszków włosowych. Trądzik kosmetyczny powsta- je w wyniku stosowania kosmetyków zawierających w skła- dzie substancje komedogenne, które sprzyjają powstawaniu zaskórników bądź też stosowania kosmetyków zatykających ujścia gruczołów łojowych (najczęściej podkładów, pudrów). Dany kosmetyk gromadzi się w gruczole łojowym, przez co ujścia wydzielanego łoju na zewnątrz zostają zablokowane, w wyniku czego powstają zmiany trądzikowe. Aby pozbyć się wykwitów chorobowych, najczęściej wystarczy odstawić uży- wane kosmetyki. Z kolei trądzik zawodowy powstaje wskutek stałego narażenia na oddziaływanie związków chemicznych w miejscu pracy, takich jak lotne związki chloru czy smary ole- jowe. Zmiany trądzikowe pojawiają się w okolicach oczodołów oraz w miejscach, gdzie przylegają zabrudzone ubrania ro- bocze do skóry, tj. głównie na kończynach dolnych, na udach. Trądzik niemowlęcy wywołany jest działaniem hormonów pochodzących od matki, ale także stosowaniem olejów mine- ralnych do codziennej pielęgnacji skóry. Zmiany w postaci cyst i zapalnych guzków widoczne są jedynie na twarzy niemowląt. Trądzik samouszkadzający jest spowodowany chronicznym zdrapywaniem lub wyciskaniem minimalnych zmian trądzi- ku występujących na twarzy, czego konsekwencją jest powsta- wanie stanów zapalnych czy owrzodzeń. W tej postaci trądzi- ku powstają przeczosy, czyli otarcia naskórka, blizny i przebar- wienia, które trudno usunąć [24, 25, 27]. Terapia Ze względu na nawrotowy charakter trądziku pospolitego, leczenie stanowi duże wyzwanie. W zależności od zaawan- sowania choroby oraz od oczekiwanych efektów, pomocy w zwalczaniu trądziku pospolitego w łagodnych postaciach może udzielić kosmetolog, który jest w stanie zniwelować zmiany powstałe we wczesnym stadium choroby oraz zaha- mować jej nawroty. W przypadku wystąpienia ciężkich po- staci klinicznych trądziku, koniecznym staje się leczenie pro- wadzone przez lekarza dermatologa. W terapii miejscowej można zastosować dostępny bez recepty nadtlenek benzo- ilu (stężenie 4%, 5%, 10%) w postaci żelu, o działaniu głównie złuszczającym i odkażającym oraz kwas azelainowy (stęże- nie 20%) w postaci żelu lub kremu, niwelujący przebarwienia oraz wykazujący działanie przeciwłojotokowe, keratolitycz- ne (złuszczające zrogowaciałe warstwy naskórka) przeciwza- palne i przeciwbakteryjne. W leczeniu miejscowym stosu- je się także retinoidy, pochodne witaminy A. Przyczyniają się one do prawidłowego funkcjonowania kanału mieszkowego oraz do ułatwienia wydzielania łoju. Dostępne są także anty- biotyki stosowane zewnętrznie w postaci żeli, kremów i pły- nów, bezpośrednio na zmiany trądzikowe. W leczeniu doust- nym zaleca się witaminę B6 (pirydoksynę), która zmniejsza łojotok skóry oraz witaminę B2 (ryboflawinę), która regulu- je pracę gruczołów łojowych i wpływa na utrzymanie dobre- go stanu skóry oraz jej zdrowego kolorytu. Z kolei w leczeniu ogólnym zastosowanie ma terapia hormonalna u kobiet po 20. roku życia z objawami hirsutyzmu i nadmiernego łojoto- ku. Stosuje się także witaminę B3, o działaniu przeciwzapal- nym i przeciwstarzeniowym, a także antybiotyki, które oprócz przeciwzapalnych właściwości redukują bakterie C. acnes. W przypadku wystąpienia ciężkiej postaci trądziku pospoli- tego, która nie reaguje na antybiotykoterapię, stosuje się izo- tretynoinę wykazującą działanie przeciwzaskórnikowe, prze- ciwzapalne i przeciwłojotokowe [24, 25, 29]. W terapii prze- barwień i blizn coraz częściej stosuje się peeling chemiczny, terapię laserową, a nawet zabiegi chirurgii plastycznej [35-37]. U osób z zaburzeniami psychicznymi oraz mającymi po- ważne problemy na tle emocjonalnym, u których dermato- zy mają istotny wpływ na wygląd zewnętrzny, warto wdro- żyć psychoterapię. Wizyta u dermatologa i uzupełnienie terapii z psychologiem umożliwią poznanie pełnej problema- tyki z zakresu schorzeń psychodermatologicznych pacjen- ta i mogą przyczynić się do bardziej skutecznego leczenia. Związek pomiędzy dermatozami a dysfunkcjami psychicz- nymi jest wynikiem występowania wspólnych mediatorów dla skóry, układu nerwowego i układu immunologicznego, co wymaga interdyscyplinarnego podejścia do pacjenta. Skó- ra, jako narząd widoczny dla otoczenia bierze udział w rozwo- ju emocjonalnym człowieka. Gorszy nastrój, przemęczenie, stres i nieodpowiednie nastawienie psychiczne mogą wpły- wać na wygląd skóry. Nasilenie się zmian skórnych, a tym samym reakcji stresowych i w konsekwencji zmian nastro- ju prowadzą do błędnego koła. Pomimo że dermatozy często nie zagrażają życiu pacjentów dermatologicznych, to w kon- sekwencji w znaczący sposób wpływają na jakość życia, po- wodują dysfunkcje w pełnieniu ról społecznych, a także coraz częściej powodują dramatyczne następstwa w postaci zabu- rzeń depresyjnych i podejmowania prób samobójczych, dla- tego dla procesu terapeutycznego ważne jest wczesne rozpo- znanie i wdrażanie leczenia psychiatrycznego [38]. Warto podkreślić, że leczenie należy podjąć jak najwcze- śniej, aby zapobiec rozwinięciu dermatozy do stadium za- awansowanego oraz zmniejszyć szanse na pojawienie się trwałych zmian na skórze w postaci przebarwień i blizn, które mogą stać się źródłem obciążenia psychicznego i społeczne- go. Ze względu na udział stresu w patogenezie choroby, warto włączyć do terapii opiekę psychologiczną lub psychiatryczną, zalecenia dietetyczne oraz odpowiednie metody radzenia so- bie ze stresem [7, 24, 25, 27, 29-31, 35, 39]. PODSUMOWANIE Wśród wielu negatywnych następstw chronicznego stresu wymienia się zwiększenie ryzyka wystąpienia chorób skóry. Trądzik pospolity to jedna z najczęściej występujących prze- wlekłych chorób dermatologicznych, która stanowi problem psychologiczny, społeczny oraz terapeutyczny. Wzrost stę- żenia hormonu stresu prowadzi do zwiększenia wydzielania łoju i nasilenia zmian trądzikowych. Skutki objawów trądziko- wych w obrębie odsłoniętych części ciała przyczyniają się do występowania przewlekłego stresu. Wśród osób zmagających się z tą dermatozą coraz częściej obserwuje się przygnębienie, wycofanie społeczne, strach, lęk, depresję oraz obniżoną ja- kość życia. Istotne, aby kompleksowo dbać o skórę i rozpocząć leczenie dermatozy w jak najwcześniejszym stadium zaawan- sowania choroby. Ponadto, warto uzupełnić terapię dermato- logiczną leczeniem psychologicznym, zaleceniami dietetyka, a także skutecznymi metodami radzenia sobie ze stresem. LITERATURA / REFERENCES 1 . Gajda E, Biskupek-Wanot A. Stres i jego skutki. Aktywność fizyczna i pro- blematyka stresu. 2020;7:84-93. https://doi.org/10.16926/afips.2020.07 2 . Grygorczuk A. Pojęcie stresu w medycynie i psychologii. The notion of stress in medicine and psychology. Psychiatria. 2008;5(3):111-115. 3 . Kozłowski P, Kożuch K, Kozłowski M, et al. Ocena częstości występowa- nia stresu, objawów mu towarzyszących, przyczyn oraz sposobów ra- dzenia sobie w sytuacjach stresowych wśród osób uczących się. J Educ Health Sport. 2016;6:393-402. 4 . Bagrowski B. Szkodliwy wpływ długotrwałego stresu na stan układu ru- chu. Edukacja Biologiczna i Środowiskowa. 2018;6:10-15. https://doi.org/10.24131/3247.180302 5 . Falewicz A. Psychologiczne koncepcje stresu i radzenie sobie. Studia Pa- radyskie. 2017;27:279-293. 6 . Adamczyk K, Garncarczyk AA, Antończak PP. The microbiome of the skin. Mikrobiom skóry. Dermatol Rev. 2018;105:285-297. https://doi.org/10.5114/dr.2018.75584 7 . Polak D, Teległów A, Piotrowska A. Wpływ czynników psychologicznych na powstawanie i przebieg wybranych chorób skóry oraz znaczenie za- burzeń dermatologicznych w dobrostanie psychicznym. Aesth Cosmetol Med. 2020;5(9):455-460. 8 . Pawlicka M. Wpływ stresu na wygląd skóry. Influence of stress on skin appearance. Kosmetologia Estetyczna. 2019;4(8):473-476. 9 . Rokowska-Waluch A, Cybulski M, Żurawski J, et al. Udział stresu w pato- genezie trądziku. Przegl Dermatol. 2013;100:154-159. 10 . Samanthula H, Kodali M, Manyam K. A study of skin manifestations in patients with psychiatric disorders. Int J Res Dermatol. 2018;4:376-380. 11 . Chen Y, Lyga J. Brain-Skin Connection: Stress, Inflammation and Skin Aging. Inflamm Allergy Drug Targets. 2014;13(3):177-190. 12 . Makowska I, Gmitrowicz A. Psychodermatologia – pogranicze dermato- logii, psychiatrii i psychologii. Psychiatr Psychol Klin. 2014;14 (2):100-105. https://doi.org/10.15557/PiPK.2014.0013 6 / 2023 Kosmetologia Estetyczna 81 Artykuł ukazał się w „Aesthetic Cosmetology and Medicine” N13 . Jafferany M, Franca K. Psychodermatology: Basics Concepts. Acta Derm Venereol. 2016;96:35-37. 14 . Owczarczyk-Saczonek A, Nowicki R. Łuszczyca i schorzenia współist- niejące – przegląd piśmiennictwa. Wiad Lek. 2014;67:512-519. 15 . Lasek RJ, Chren MM. Acne vulgaris and the quality of life of adult derma- tology patients. Arch Dermatol Res. 1998;134(4):454-458. 16 . Kostyła M, Stecz P, Wrzesińska M. Lokalizacja zmian skórnych a nasile- nie objawów psychopatologicznych u pacjentów z chorobami skóry. Psy- chiatr Pol. 2018;52(6):1101-1112. 17 . Gupta A, Sharma YK, Dash KN, et al. Quality of life in acne vulgaris: Rela- tionship to clinical severity and demographic data. Indian J Dermatol Ve- nereol Leprol. 2016;82(3):292-297. 18 . Chernyshov PV, Zouboulis CC, Tomas-Aragones L, et al. Quality of life measurement in acne. Position Paper of the European Academy of Der- matology and Venereology Task Forces on Quality of Life and Patient Oriented Outcomes and Acne, Rosacea and Hidradenitis Suppurativa. J Eur Acad of Dermatol Venereol. 2018;32(2):194-208. 19 . Tuchayi SM, Makrantonaki E, Ganceviciene R, et al. Acne vulgaris. Nat Rev Dis Primers. 2015;1:15029. 20 . Ohayon MM. Epidemiology of depression and its treatment in the gene- ral population. J Psychiatr Res. 2007;41(3-4):207-213. https://doi.org/10.1016/j.jpsychires.2006.10.006 21 . Gupta MA, Gupta AK. Depression and suicidal ideation in dermatology pa- tients with acne, alopecia areata, atopic dermatitis and psoriasis. Br J Der- matol. 1998;139(5):846-850. https://doi.org/10.1046/j.1365-2133.1998.02511.x 22 . Chałubek A, Faruga-Lewicka W, Kardas M. Rola stresu, rytmu około- dobowego oraz zmian hormonalnych w trądziku późnym. Aesth Cosme- tol Med. 2022;11(4):131-136. https://doi.org/10.52336/acm.2022.020 23 . Jović A, Marinović B, Kostović K, et al. The Impact of Pyschological Stress on Acne. Acta Dermatovenerol Croat. 2017;25(2):133-141. 24 . Biegaj M. Trądzik pospolity i jego leczenie. Acne vulgaris and its treat- ment. Kosmetologia Estetyczna. 2017;2(6):155-158. 25 . Janda K, Chwiłkowska M. Trądzik pospolity – etiologia, klasyfikacja, le- czenie. Pomeranian J Life Sci. 2014;60(2):13-18. https://doi.org/10.21164/pomjlifesci.24 26 . Bhate K, Williams HC. Epidemiology of acne vulgaris. Br J Dermatol. 2012;168:474-485. https://doi.org/10.1111/bjd.12149 27 . Jankowiak W, Imielski W, Pachurka J. Kosmetologia wobec problemów cery tłustej i trądzikowej. Kosmetologia Estetyczna. 2016;5(5):501-504. 28 . Sobjanek M, Zabłotna M, Sokołowska-Wojdyło M, et al. Czynniki gene- tyczne w etiopatogenezie trądziku pospolitego. Post Dermatol Alergol. 2007;4:183-187. 29 . Szepietowski J, Kapińska-Mrowiecka M, Kaszuba A, et al. Trądzik zwy- czajny – patogeneza i leczenie. Konsensus PTD. Przegl Dermatol. 2012;99(6):649-673. 30 . Szmaj-Kupny E, Kuś M. Trądzik pospolity w ujęciu holistycznym. Aesth Cosmetol Med. 2020;4(9):389-393. 31 . Osowski S. Znaczenie diety w terapii trądziku pospolitego. Kosmetologia Estetyczna. 2019;6(8):755-760. 32 . Teległów A, Wojtuń W, Żelaszczyk A. Ocena wybranych parametrów biochemicznych i morfologicznych u młodych kobiet z trądzikiem po- spolitym – doniesienie wstępne. J Diagn Lab. 2020;56(3):109-118. https://doi.org/10.5604/01.3001.0014.9855 33 . Suh DH, Kim BY, Min SU, et al. A multicenter epidemiological study of acne vulgaris in Korea. Int J Dermatol. 2011;50(6):673-681. 34 . Yosipovitch G, Tang M, Dawn AG, et al. Study of psychological stress, se- bum production and acne vulgaris in adolescents. Acta Derm Venereol. 2007;87(2):135-139. 35 . Hamilton FL, Car J, lyons C, et al. Laser and other light therapies for the treatment of acne vulgaris: systematic review. Br J Dermatol. 2009;160(2):229-232. 36 . Dudisz-Śledź M, Jażdżewski P. Laseroterapia w chorobach skóry. Medy- cyna Rodzinna. 2006;4:82-85. 37 . Kannangara AP. Acne scar management. Glob Dermatol. 2015;2(5):183-186. https://doi.org/10.15761/GOD.1000150 38 . Korabel H, Dudek D, Jaworek A, Wojas-Pelc A. Psychodermatologia: psychologiczne i psychiatryczne aspekty w dermatologii. Przegl Lek. 2008;65(5):244-248. 39 . Chiu A, Chon S, Kimball AB. The response of skin disease to stress. Arch Dermatol. 2003;139(7):897-900. otrzymano / received: 30.07.2023 | poprawiono / corrected: 14.08.2023 | zaakceptowano / accepted: 01.09.2023 6 / 2023 Kosmetologia Estetyczna 82 Artykuł ukazał się w „Aesthetic Cosmetology and Medicine” N RETINO THERAPY VIAL – AKTYWNA AMPUŁKA Z RETINOLEM I KWASEM TRANEKSAMOWYM W procedurach zabiegowych w gabinecie kosmetologicznym stosuje się aktywną am- pułkę RETINO THERAPY VIAL, w której działanie retinolu i kwasu hydroksystearyno- wego zostało wzmocnione kwasem traneksamowym. Takie połączenie ma niezwykle skuteczne działanie w rozjaśnianiu przebarwień, również tych na podłożu naczynio- wym, wyrównaniu kolorytu, a także zagęszczaniu, ujędrnianiu i odmładzaniu skóry. Redukuje również problemy trądzikowe. W zależności od potrzeb może być stosowa- na samodzielnie oraz w jednym zabiegu z FERULIC COMPLEX ILI PEEL PLUS, a także z ACNE ILI PEEL lub z CRANBERRY HYDROENZYM PEEL. Supermoc tego produktu: połączenie retinolu z kwasem traneksamowym wzmoc- nione kwasem stearynowym przynosi spektakularne efekty terapii. 6 / 2023 Kosmetologia Estetyczna 83 PREZENTACJA KOSMETOLOGIA ESTETYCZNA P DERMATOLOGICZNE PODEJŚCIE Nowości od BasicLab wyróżnia precyzyjne po- dejście do różnego rodzaju zmian trądzikowych. Marka nie zaproponowała wielokierunkowych preparatów, lecz podzieliła produkty na takie, które działają na trądzik zaskórnikowy lub trą- dzik zapalny, uwzględniając również różnice w budowie skóry ciała i twarzy. Dermokosmetyki mają wspólny składnik ak- tywny – kwas salicylowy, który od dawna jest znany ze swoich skutecznych właściwości prze- ciwtrądzikowych. W 2019 r. naukowcy udowod- nili, że zmniejsza on ekspresję szlaku białka SREBP-1 oraz kinazy białkowej AMPK, co obni- ża produkcję sebum oraz redukuje aktywność czynnika jądrowego- κB (NF- κB), k tóry ma dzia- łanie prozapalne. W formułach produktów został zastosowany kwas salicylowy w technologii wolnego uwal- niania, która powstaje poprzez połączenie BHA z polisacharydami akacji. Utworzone hydrofilowe makrocząsteczki stopniowo uwalniają kwas, któ- ry stabilizuje się w górnych warstwach naskórka. Skuteczne właściwości zostają zachowane, jednak zmniejsza się jego potencjał drażniący. WIELOKIERUNKOWE DZIAŁANIE Cztery nowości zostały stworzone z myślą o trądziku zaskórnikowym. Wśród produktów do twarzy jest m.in. Normalizujące serum prze- ciw zaskórnikom. W jego formule znajduje się 5% azeloglicyny (połączenie kwasu azelainowego z nawilżającą glicyną) i 1% kwasu salicylowego, które działają seboregulująco i oczyszczają uj- ścia gruczołów łojowych. W testach znaczna po- prawa kondycji skóry została zauważona już po 4 tygodniach stosowania. Innowacyjności nie zabrakło również w for- mule Wygładzającego płynu mikrozłuszcza- jącego. Oprócz kwasu BHA, zawiera tripeptyd złuszczający, który usuwa połączenia pomiędzy komórkami martwego naskórka i przywraca prawidłowy proces złuszczania. Taki mecha- nizm wykorzystuje fizjologiczne procesy, co sprawia, że usuwanie martwych komórek jest bardzo łagodne dla skóry. Peeling kwasowy odblokowujący pory to nowość dla osób, które oczekują natychmia- stowego rezultatu. 15% kwasów AHA i 2% BHA skutecznie redukuje zaskórniki i przebarwienia potrądzikowe już po kilku użyciach! Marka przygotowała także specjalny produkt do ciała – Wygładzający żel przeciw niedosko- nałościom, który będzie zbawienny w pielęgna- cji skóry z rogowaceniem okołomieszkowym. SKONCENTROWANA SKUTECZNOŚĆ NA ZMIANY MIKROZAPALNE Zmiany mikrozapalne wymagają skoncentro- wanego działania antybakteryjnego. Zgodnie z tą teorią powstało Punktowe serus na zsgany sg- krozapalne, które zawiera aż 7% kwasów AHA/ BHA i 2% kwasu azelainowego. Natychmiast ha- muje rozwój bakterii i szybko usuwa zmiany, nie pozostawiając podrażnień. Precyzyjne formuły i innowacyjne składni- ki nowości pomagają poprawić kondycję skóry trądzikowej w domowej pielęgnacji, która jest kluczowa dla utrwalenia efektów zabiegów pro- fesjonalnych. Wbrew powszechnej opinii trądzik nie jest problemem, występującym wyłącznie w okresge dojrzewania – dotyka aż 54% kobiet i 40% mężczyzn po 25. roku życia. Te statystyki potwierdzają ogromne zapotrzebowanie na skuteczne preparaty przeciwtrądzikowe, które wprowadziła ostatnio marka BasicLab. TRĄDZIK NIEJEDNO MA IMIĘ NOWOŚCI OD BASICLAB 6 / 2023 Kosmetologia Estetyczna 85 ARTYKUŁ KOSMETOLOGIA ESTETYCZNA E Karolgna Hauzner mgr kosmetologii, specjalizuje się w terapii blizn, organizatorka kongresu kosmetologicznego, szkoleniowczyni z zakresu kosmetologii, PMU oraz oprawy oka, wykładowca akademicki na uczelni WSIiZ PSYCHOLOGIA BLIZNY Bez względu na przyczynę, blizny mają wpływ zarówno na ciało, jak i na psychikę, nierzadko utrudniając funkcjonowanie w społeczeństwie. U niektórych blizny po operacjach mogą wpły- nąć na postrzeganie własnego ciała, wprowa- dzać w kompleksy, a często nawet w depresję. Dzieje się tak często po mastektomii. Kiedy ko- bieta zostaje pozbawiona jednej lub obu piersi, zmaga się wtedy z akceptacją innej siebie. Blizny mogą być również wynikiem wypadków, opa- rzeń i różnego typu chorób. Osoby, których ciało pokryte jest bliznami, szczególnie na twarzy lub w innych widocznych miejscach, mogą się czuć mniej atrakcyjne, co nierzadko prowadzi do wstydu oraz utraty pewności siebie. Z medycznego punktu widzenia, w większo- ści przypadków, blizny nie wymagają leczenia. Podejmowane terapie mają na celu zminimali- zowanie widoczności i negatywnych skutków, takich jak dyskomfort czy ograniczenie zakresu ruchu. Ma to ogromny wpływ na psychikę osoby „z blizną”, dzięki czemu odzyskuje ona pewność siebie i zadowolenie z wyglądu. BLIZNY Blizny są tkanką łączną, która zastępuje tkankę skóry lub innych tkanek w miejscu uszkodzenia. Powstają w wyniku procesu gojenia, w którym organizm naprawia uszkodzone tkanki poprzez produkcję kolagenu. Istnieje wiele podziałów rodzajów blizn. Ze względu na wygląd wymienia się atroficzne (zanikowe), hipertroficzne inaczej przerostowe, keloidy (bliznowce). W zależności od rodzaju uszkodzenia oraz miejsca na ciele, proces gojenia różni się. Zdarza się, że bliznom towarzyszą zrosty, któ- re wpływają na mobilność ruchową czy odczucia dyskomfortu, a nawet bólu. Blizny mogą mieć różne tekstury i kolory, w zależności od rodzaju uszkodzenia skóry oraz procesu gojenia. Mogą być płaskie, wypukłe, błyszczące, matowe, różo- wej, czerwonej lub białej barwy. Proces powsta- wania blizn zależy od wielu czynników, takich jak głębokość i rodzaj rany, genetyka, wiek i spo- sób, w jaki rana była leczona. Proces tworzenia blizn • Uszkodzenie skóry. Może wynikać z różnych przyczyn, takich jak urazy, oparzenia, operacje chirurgiczne, ugryzienia, trądzik powodujący ubytki, inne sytuacje prowadzące do zerwania lub uszkodzenia warstwy skóry. • Stan zapalny. Po uszkodzeniu skóry organizm uruchamia proces zapalny, w którym komórki odpornościowe usuwają martwe lub uszko- dzone tkanki. To jest również moment, w któ- rym organizm zaczyna produkcję kolagenu. • Produkyja kolaoenu. Kolagen jest białkiem, które stanowi główny składnik tkanki łącznej. Jest on kluczowy dla procesu gojenia, ale nad- miar kolagenu może prowadzić do tworzenia się nierówności i nierównomiernych obsza- rów na skórze. • Modelowange g oojenge. W miarę upływu cza- su i dalszego procesu gojenia, organizm prze- kształca nadmierną ilość kolagenu, a blizna zaczyna się modelować. W wyniku tego pro- cesu blizna może zmniejszyć swoje pierwotne rozmiary, ale nie zawsze wraca do wyglądu normalnej skóry. Blizny to zmiany, będące skutkiem uszko- dzeń skóry. W zależności od ich pocho- dzenia, wymienia się blizny: pourazowe, po oparzeniach, chirurgiczne, potrądzikowe. Również nieprawidłowe wykonanie zabie- gów laserowych czy makijażu permanent- nego może pozostawić widoczne zmiany w postaci blizn. Choć stanowią one naturalny proces gojenia, z czasem mogą wpłynąć na wygląd, elastyczność i funkcję skóry. Blizna w gabinecie kosmetologicznym Termografia i wybrane terapie 6 / 2023 Kosmetologia Estetyczna 86 ARTYKUŁ KOSMETOLOGIA ESTETYCZNA E BLIZNY W GABINECIE KOSMETOLOGICZNYM Na forach można znaleźć setki wpisów poświęconych bli- znom. Choć wydaje się, że: „Mężczyznom jest dużo łatwiej”, „Ja osobiście nie miałabym nic przeciwko, gdyby mój facet miał blizny. Według mnie to dodaje męskości.”... nie ozna- cza to, że nie są one powodem kompleksów również płci męskiej. Niezależnie jednak od płci, blizny mogą także po- wodować dolegliwości bólowe, zwiększone napięcie tkanek okolicy blizny, sztywność, a nawet miejscowe stany zapal- ne. Dlatego nie możemy wszystkich blizn „wrzucić do jed- nego worka” i traktować ich tak samo. Blizny potrądzikowe Fot. 1 Blizny potrądzikowe. W obrazie uzyskanym za pomocą kamery termowizyjnej widoczne jest bardzo mocne wychłodzenie skóry (obszary niebieskie). Ukrwienie na policzkach jest zaburzone Trądzik to powszechna choroba skóry, która może prowadzić do zapalenia mieszków włosowych i gruczołów łojowych, co z kolei skutkuje powstawaniem zaskórników, wykwitów ropnych i innych zmian skórnych. W wyniku procesu goje- nia się tych zmian, zwłaszcza w cięższych przypadkach tej dermatozy, mogą pozostać blizny. Mogą mieć one różne for- my icepick, boxcar, rolling, przerostowe, przebarwieniowe skóry. Są stosunkowo najłatwiejsze do zredukowania. W przypadku blizn potrądzikowych istnieje kilka możli- wości ich niwelowania, jednak należy być bardzo ostrożnym. Skóra jest uszkodzona oraz zmieniona, często przesuszona, co wiąże się z tym, że nie ma odpowiedniej zdolności samo- regeneracji. W terapii blizn sprawdza się radiofrekwencja mikroigłowa, zabiegi z użyciem lasera frakcyjnego czy me- zoterapii mikroigłowej. W swojej praktyce zawodowej reko- menduję zabiegi łączone, mikropunkturę z odpowiednią pie- lęgnacją, masażem oraz mikrozłuszczanie. Tym, co odróżnia mikropunkturę od innych zabiegów często stosowanych, takich jak mezoterapia mikroigłowa czy radiofrekwencja mikroigłowa, jest to, że każda blizna opracowywana jest poje- dynczo, więc przebudowa celowana jest dokładnie w miejscu atrofii, a micropeel, który jest również łączony w takiej tera- pii, powoduje indukcję kolagenu na całości obszaru działania, dzięki czemu m.in poprawia się struktura skóry, minimali- zują się mniejsze blizny oraz rozszerzone ujścia gruczołów, mieszków włosowych, a nawet poprawia się koloryt skóry i zmniejszają przebarwienia oraz skóra staje się zagęszczona. Blizny potrądzikowe mogą występować nie tylko na twa- rzy, często takie ubytki wywołane stanami zapalnymi poja- wiają się na dekolcie, ramionach oraz plecach. Na twarzy są jednak najbardziej widoczne, co często bardzo mocno wpły- wa na zaniżoną samoocenę oraz kompleksy, w które wpada- ją zwłaszcza osoby nastoletnie. Często zwracają się do mnie osoby ze skórą bardzo mocno przestymulowaną różnego typu zabiegami, wykonywanymi zbyt często lub zbyt agre- sywnie. Przyczynia się to do silnego wychłodzenia tkanki, co obrazują fotografie wykonane kamerą termowizyjną, oraz do zaburzeń w warstwie hydrolipidowej skóry. Idealnie po- kazuje to diagnostyka w komputerowym analizatorze. Blizna po cesarskim cięciu Fot. 2 Blizna po cesarskim cięciu. Za pomocą termografii zdiagnozowano zaburzenia przepływu krwi. Prawa strona brzucha w stosunku do lewej strony jest zdecydowanie bardziej wychłodzona (kolor niebieski), przepływ jest nierównomierny, zaburzony. W miejscach zakończeń blizny temperatura również jest podwyższona (kolor czerwony) Cesarskie cięcie to jedna z najbardziej powszechnych w po- łożnictwie operacji. Jak w przypadku każdej procedury chi- rurgicznej, może wiązać się z pewnymi komplikacjami i ryzykiem powikłań. Najczęstszym jest rozejście się blizny macicy, co w kolejnej ciąży może prowadzić do konieczno- ści zakończenia jej kolejnym cięciem cesarskim. Blizna po cesarskim cięciu w miejscu zrostów będzie utrudniała od- powiedni przepływ krwi. Kobiety często skarżą się na bole- sność nóg lub okolic brzucha. W badaniu termograficznym lub ultrasonograficznym można precyzyjnie zlokalizować miejsca zrostu blizny oraz te, w których mamy do czynienia 6 / 2023 Kosmetologia Estetyczna 87 ARTYKUŁ KOSMETOLOGIA ESTETYCZNA E z największą kumulacją stanu zapalnego. Termografia ob- razuje zaburzenia przepływu krwi, stany zapalne – miejsca o zróżnicowanej temperaturze (fot. 1). Blizny po cesarskim cięciu goją się w sposób bardzo indy- widualny. U niektórych osób mogą być drobne i praktycz- nie niewidoczne, podczas gdy u innych są większe, tkliwe i wyraźnie zaznaczone na ciele. Czasem blizny mogą two- rzyć bolesne zrosty, prowadzące do powstawania żylaków lub innych zmian, które również uwidaczniają się podczas diagnostyki termograficznej, USG i wenografii. Wiele ko- biet, ale też mężczyzn, mających bliznę nawet po wycięciu wyrostka, zmaga się właśnie z powstawaniem żylaków lub w przypadku innych operacji, wykonanych np. na udzie. W momencie gdy powstaje zrost w miejscu blizny, która powstała w wyniku przecięciu powłok i powięzi, przepływ krwi zostaje zaburzony, przez co często ciśnienie zostaje zmniejszone lub krew nie może znaleźć ujścia. Ważne, by kobieta, której ciąża zakończyła się cięciem cesarskim, jak najszybciej rozpoczęła terapię manualną blizny, a także zwróciła uwagę, czy pojawiają się dla niej ograniczenia ruchowe i bólowe. Pracę z blizną metodą np. mikropunktury możemy zacząć dopiero po upływie sze- ściu miesięcy, natomiast do tego czasu należy rozpocząć współpracę z fizjoterapeutą. Blizny po oparzeniach Fot. 3 Obraz termograficzny poparzonej skóry po kilkunastu latach. W miejscu blizn tkanka jest silnie niedokrwiona, co pokazuje kolor niebieski i granatowy. Widoczna jest duża ilość zrostów, blizn przerostowych oraz zniszczenie tkanki przez co krążenie jest bardzo mocno zaburzone To zmiany w strukturze skóry, które powstają w wyniku uszkodzenia tkanek skóry na skutek kontaktu z gorącem, substancjami chemicznymi, promieniowaniem lub in- nymi źródłami ciepła. Blizny pooparzeniowe mogą mieć różne formy i stopień nasilenia, w zależności od głębokości i rozległości uszkodzenia. Większość jest rozległa, powodują zrosty poprzez nierów- nomierne gojenie się tkanek, często są również widoczne odbarwienia, jak i ograniczenia ruchowe. W leczeniu najcięż- szych przypadków oparzeń stosowane są przeszczepy skóry, dlatego bardzo ważna jest odpowiednia mobilizacja takich blizn i rozluźnianie ich, jak również przebudowywanie tkanek, aby komfort ruchu powrócił. W takich przypadkach efekt es- tetyczny to jedno, jednak ważniejsze jest przywrócenie odpo- wiedniej mobilności, jak również pobudzenie tkanki, która nie miała w sobie już ukrwienia. Jest to możliwe dzięki odpowied- niej technice pracy, jak i zastosowaniu produktów inżynierii tkankowej, np. kwasu p-kumarowego czy protokatechowego. Blizny pooparzeniowe mają również bardzo często wpływ na psychikę poszkodowanej osoby. Często takie blizny mamy od dzieciństwa, gdy przez przypadek wylejemy na siebie wrzątek, natomiast mogą one przypominać nam rów- nież o strasznych przeżyciach. Moja klientka, z którą pra- cujemy, uległa całkowitemu poparzeniu twarzy oraz dłoni jako dziecko podczas wypadku samochodowego. Przeszła ogromną liczbę operacji oraz zabiegów, natomiast od kiedy pracujemy z mikropunkturą oraz czynnikami wzrostu, ta- kimi jak PDGF & VEGF, oraz transferynami stosowanymi na skórę, to zaczęła się ona silnie przebudowywać. WYBRANE TERAPIE BLIZN Pomimo wielu możliwości, jakie oferuje kosmetologia, cał- kowite usunięcie blizny często jest niemożliwe. Zastoso- wanie terapii łączonych może doprowadzić do ich znacz- nej redukcji, co nie tylko poprawia wygląd zewnętrzny, ale również wpływa na odzyskanie komfortu psychicznego, jak również zwiększenie pewności siebie. Metody redukcji blizn zależą od morfologii zmian. Istnieje kilka sposobów, które mogą pomóc w poprawie jej wyglądu. Masaż blizny Delikatny masaż blizny tuż po zdjęciu szwów może zmiękczyć tkankę bliznowatą i zmniejszyć dyskomfort. Można go wyko- nywać w warunkach domowych, np. w przypadku blizny po cesarskim cięciu, jest to jak najbardziej wskazane. Najlepiej jednak udać się do fizjoterapeuty lub urofizjoterapeuty, który pomoże w rozmasowaniu, wskaże, gdzie znajdują się punkty zrostów, oraz udzieli wskazówek, jak wprowadzić taką re- gularność do życia, która jest niezbędna, aby blizna jak naj- szybciej była mobilizowana. Terapie manualne sprawdzą się w każdym momencie. Nie będzie błędem, jeśli wprowadzimy masowanie blizny nawet w późniejszym czasie. Zrosty, które powstają w okolicy blizny, często powodują, że skóra się „za- pada” i tworzy nieestetyczny dołek, masaże manualne lub z zastosowaniem np. bańki chińskiej świetnie się sprawdzą w celu odklejenia tych miejsc od głębszych tkanek. Terapie laserowe Laseroterapia może pomóc w wygładzeniu blizny i zredu- kowaniu jej widoczności. Różne rodzaje laserów mogą być stosowane w zależności od indywidualnych potrzeb i typu blizny. Laseroterapię możemy podzielić na ablacyjną, czyli taką, która działa powierzchownie, oraz nieablacyjną, czyli Next >