< Previous6 / 2023 Kosmetologia Estetyczna 8 PREZENTACJA KOSMETOLOGIA ESTETYCZNA P K a: estGen stworzył preparat fotouczulający – Żel FOTO estGen – dzięki któremu to, co do tej pory było zarezerwowane wyłącznie dla branży medycznej, stało się możliwe do przeprowadzenia także w gabinecie kosmetycznym. Jesteś inicjatorką procesu wdrażania terapii fotodynamicznych do kosmetycznych procedur zabiegowych. Dlaczego tak bardzo Ci na tym zależało? KNa: Terapia fotodynamiczna jest przyszłością polskiej kosmetologii. Mówię to z pełną odpowiedzialnością. Fotodynamika to prawdziwa rewolucja w kompleksowej przebudowie i regeneracji skóry na po- ziomie komórkowym. Dziś, w pogoni za pięknem i doskonałością, ry- nek kosmetyczny prześciga się w coraz to nowszych rozwiązaniach. Sami klienci bywają zagubieni w tej różnorodności zabiegów, ale też pełni obaw, by nie wyglądać karykaturalnie, tylko zachować swoje naturalne rysy twarzy. Bez wątpienia są też coraz bardziej świado- mi – już wiedzą, że nie ma możliwości, aby powstrzymać procesy sta- rzenia, ale można za to skutecznie spowolnić pojawianie się oznak upływającego czasu – naturalnie, w zgodzie i szacunku do swojego organizmu. W takie podejście do pielęgnacji skóry wpisuje się terapia fotodynamiczna – efektywna, bezpieczna i oparta na pobudzaniu na- turalnych mechanizmów regeneracji. W czasie gdy igła, wstrzykiwa- nie substancji, przerywanie tkanek i ich napełnianie budzi już często strach, terapia fotodynamiczna – choć znana od wielu lat, to jednak zepchnięta przez rozbudowany świat medycyny estetycznej na szary koniec – jest w polskiej kosmetologii niewątpliwym przełomem i po- twierdzeniem tego, że można „odmłodzić” skórę bezinwazyjnie, przy niewielkiej bolesności i bez żadnych powikłań pozabiegowych. Wy- starczy źródło światła oraz odpowiedni fotosensybilizator aktywują- cy tkankę na to światło i umożliwiający mu dotarcie do najgłębszych warstw skóry. Uszkodzone komórki z utratą kolagenu, elastyny, nad- mierną ilością barwnika, infekcjami bakteryjnymi lub wirusowymi zaczynają proces kompleksowej samoregeneracji na poziomie ko- mórki – skóra „rodzi się” na nowo – zdrowa i młodsza. Wszystko dzie- je się zgodnie z fizjologią skóry i bezpieczeństwem dla organizmu. Fotodynamika to też niezawodna terapia niwelująca skutki doby lat 90., kiedy to solaria i nadmierne opalanie spustoszyło ludzkie skóry, dając trwałe fotouszkodzenia, praktycznie niemożliwe do wycofania przy użyciu innych zabiegów. K a: Tworząc nowe narzędzia zabiegowe, przygotowując kolejne preparaty, jakimi priorytetami się kierujesz? Co w całym w tym pro- cesie daje Ci największą satysfakcję? KNa: Zawsze było i będzie dla mnie najważniejsze zdrowie klienta. Poczucie, że mogę komuś pomóc, wywołać uśmiech na twarzy, sprawić, że ktoś spojrzy w lustro z radością, to dla mnie najwięk- sze powody do satysfakcji i wzruszeń. Nie ścigam się, nie konku- ruję, robię swoje. Na luzie, często z przymrużeniem oka. Jestem potwierdzeniem, że tak też można tworzyć firmę i to z ogromnym sukcesem. Do terapeutów współpracujących z marką nigdy nie mówię „mój” estGen, tylko „nasz”, bo razem tworzymy wyjątkową społeczność – dziś już prawie ośmiotysięczną. Każdy mały suk- ces specjalistów pracujących na naszych recepturach jest naszym wielkim wspólnym osiągnięciem. ZALECENIA ŚWIADOMEJ KOSMETOLOGII • kontrakt i zaangażowanie obu stron – kosmetologa i klienta • dieta niskowęglowodanowa (dobrej jakości białka i tłusz- cze oraz antyoksydanty) • suplementacja celowana (mikroodżywianie, oleje wyso- kiej jakości, kwasy omega) • redukcja stresu (obniżenie kortyzolu) • umiarkowana aktywność fizyczna • efektywny wypoczynek • praca z umysłem (akceptacja i zrozumienie) • radość i dystans do życia • zabiegi odbudowujące funkcje barierowe skóry • indywidualna pielęgnacja (antyoksydacja to podstawa!) • regulacja rytmu dobowego • równowaga metaboliczna i hormonalna • wypłaszczenie krzywej insulinowej • terapia nerwu błędnego (manualna lub laser niskoenergetyczny) • biorezonans (pasożyty, alergia) • współpraca z holistycznym lekarzem (dermatologiem) • praca z terapeutą trzewi • praca z wykorzystaniem światła i częstotliwości przy obniżaniu kortyzolu oraz regulowaniu homeostazy jelit6 / 2023 Kosmetologia Estetyczna 9 PREZENTACJA KOSMETOLOGIA ESTETYCZNA P Katarzyna Pytkowska dr n. med. inż. prof. WSIiZ, absol- wentka Wydziału Chemicznego Politechniki Warszawskiej, dok- tor nauk medycznych Wydziału Lekarskiego Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, peł- nomocnik rektora ds. kształce- nia i dydaktyki Wyższej Szkoły Inżynierii i Zdrowia w Warsza- wie, specjalistka z zakresu bio- logii skóry i receptury kosme- tyków, opiekun merytoryczny marki estGen Stosunkowo niedawno chemicy i specjaliści zajmujący się procesami fizjolo- gicznymi skóry, udowodnili, że pomiędzy warstwą rogową naskórka a skórą właściwą przebiega intensywna komunikacja biochemiczna. Wystarczy za- tem w umiejętny sposób i z wykorzystaniem inteligentnych substancji czyn- nych pobudzić receptory, które znajdują się zarówno na powierzchni błon komórkowych keratynocytów w naskórku, jak i np. na powierzchni jąder ko- mórkowych, a stymulacja dotrze także do głębszych warstw skóry. Preparaty estGen to potrafią! Innowacyjne składniki aktywne wykorzystywane przez markę daleko wyprzedzają dokonania polskiej kosmetologii. Unikatowa jest też koncepcja konstruowania procedur terapeutycznych estGen. Receptury preparatów są opracowywane w taki sposób, aby zachowywały maksymalną funkcjonalność podczas różnych szlaków zabiegowych oraz by poszczególne substancje czynne kompatybilnie ze sobą współpracowały i podbijały wza- jemnie swoją skuteczność. Co więcej, zachowują one stabilność i zdolność głębokiej penetracji zarówno przy samodzielnym użyciu, jak i wraz z procedu- rą mikroigłową czy podczas zabiegów fotodynamicznych z wykorzystaniem światła. I to jest już najwyższa jakość na polskim rynku kosmetologicznym. Maja Smółko jedyna w Polsce certyfikowana nutriterapeutka CERDEN®, psy- cholog, kosmetolog, założycielka gabinetu CURE Personalizacja to najzdrowszy trend w medycynie i kosmetologii, jaki obser- wuję na rynkach amerykańskim i europejskim. Świadomość tego, że każdy z nas jest inny, ma inne warunki zdrowotne i inne predyspozycje, pozwala wyjść z terapią kosmetologiczną (i nie tylko!) znacznie dalej. Skóra zawsze była barometrem stanu zdrowia całego organizmu, musieliśmy tylko doj- rzeć do tego, by to zrozumieć, i zacząć umiejętnie wykorzystywać w pracy gabinetowej. Ludzki organizm i jego fizjologia zasługują na to, by respektować zachodzące w nim procesy na każdym etapie i w każdym wieku, niezależnie od tego, czy chcemy poprawić wygląd czy wesprzeć w chorobie. Świadoma Kosmetologia estGen doskonale rozumie te zależności i umiejętnie wykorzy- stuje w terapii gabinetowej. Ta filozofia doskonale odzwierciedla także moje podejście, które staram się przekazać na szkoleniach i warsztatach w zakresie mikroodżywiania i nutriterapii. W mojej ocenie tylko całościowe spojrzenie na klienta pozwala osiągnąć bezpieczne, trwałe i naturalne efekty, które po- prawiają wygląd i spowolniają procesy starzenia, pozostając w zgodzie z natu- rą. Firma estGen jest doskonałym ambasadorem tego trendu w Polsce. W swojej lekarskiej praktyce łączę od lat najnowsze osiągnięcia medycyny akademickiej, nauk przyrodniczych, ayurwedy czy tradycyjnej medycy- ny chińskiej i jestem zwolennikiem teorii, że zdrowie rodzi się z harmonii, zdrowie skóry także. Idea Świadomej Kosmetologii wpisuje się zatem w moje podejście do terapii, dzięki którym możemy maksymalnie wykorzystywać potencjał funkcjonowania naszych organizmów i skutecznie stymulować procesy samouzdrawiania tkanek. Wysoko nasycone substancjami aktyw- nymi preparaty estGen to nieodzowny element przeprowadzanych przeze mnie zabiegów, umożliwiający moim pacjentom łagodne przejście przez stan zapalny i proces gojenia do stanu homeostazy. Interdyscyplinarne podejście do klienta w gabinecie kosmetycznym, propagowane przez estGen, w zdecy- dowanym stopniu podnosi jakość tej opieki. Że to słuszny kierunek rozwoju polskiej kosmetologii, potwierdzają spektakularne efekty terapeutyczne, któ- rymi marka może się poszczycić. Artur Markowskg lekarz-dermatolog, specjalista medycyny estetycznej, założyciel Pomorskiego Centrum Medycy- ny Estetycznej (PCME), jednego z pierwszych w Polsce centrów dermatologiczno-kosmetolo- gicznych, współtwórca Centrum Chorób Cywilizacyjnych HOLIS- -MED, opiekun medyczny marki estGenSTRESZCZENIE Nanotechnologia jest prężnie rozwijającą się dziedziną wie- dzy, która znajduje zastosowanie w wielu obszarach życia co- dziennego – od kosmetologii, medycyny, przez przemysł spo- żywczy, na ochronie środowiska kończąc. Celem pracy było przedstawienie nanocząstek nieorga- nicznych, jak również samej nanotechnologii z ogranicze- niem do jej zastosowań kosmetycznych i zwrócenie uwagi na aspekt bezpieczeństwa. Choć nanotechnologię cechuje ogromny potencjał i szerokie spektrum możliwości jej zastosowania, to nadal istnieje wiele aspektów jej wykorzystania, które budzą niepokój. Brak badań nad długofalowym wpływem nanocząstek na organizm czło- wieka jest jednym z nich. Mimo to, nanocząstki są powszech- nie obecne w środowisku i coraz częściej wykorzystywane. Słowa kluczowe: nanocząstki, nanozłoto, nanosrebro, formulacje kosmetyczne, kosmetyka, formy nano ABSTRACT Nanotechnology is a rapidly growing field of knowledge that finds application in many areas of everyday life - from cosmetology, medicine, the food industry, and environmental protection. This study aimed to present inorganic nanoparticles, as well as nanotechnology itself, with a limitation to its cosmetic applications and a focus on the safety aspect. Despite the vast potential and wide range of prospective uses, nanotechnology still raises numerous concerns regarding its application. One of the issues is the insufficient investigation of the enduring impacts of nanoparticles on the human body. However, nanoparticles are commonly found in the environment and their usage is expanding. Keywords: nanoparticles, nano gold, nano silver, cosmetic formulations, cosmetics, nano forms Julia Szer1 0009-0001-2068-8709 Radosław Balwierz2 0000-0002-6173-2702 Magdalena Rost-Roszkowska3 000-0001-7124-8423 1 Śląska Wyższa Szkoła Medyczna w Katowicach, ul. Mickiewicza 29, 40-085 Katowice 2 Katedra Farmacji i Chemii Ekologicznej, Wydział Chemii, Uniwersytet Opolski, ul. Oleska 48, 45-052 Opole +48 77 452 71 13 radoslaw.balwierz@uni.opole.pl 3 Instytut Biologii, Biotechnologii i Ochrony Środowiska, Uniwersytet Śląski, ul. Bankowa 9, 40-007 Katowice Sposób cytowania / Cite Szer J, Balwierz R, Rost-Roszkowska M. Inorganic nanoparticles and their applications in cosmetology. Aesth Cosmetol Med. 2023;12(6):229-235. https://doi.org/10.52336/acm.2023.026 Nanocząstki nieorganiczne i ich zastosowanie w kosmetologii Inorganic nanoparticles and their applications in cosmetology WPROWADZENIE Nanocząstki to fragmenty materii na stałe obecne w bios- ferze Ziemi, a ich naturalne powstawanie związane jest z ta- kimi procesami jak erozja czy utlenianie. Dodatkowo na- nocząstki mogą powstać pod wpływem działalności czło- wieka [1]. Aby zdefiniować pojęcie nanocząstek, kluczową kwestią jest ich wielkość. Przedrostek „nano” w tłumacze- niu z języka greckiego oznacza karła. Nanometr to z kolei jednostka długości odpowiadająca jednej miliardowej me- tra, 1 nanometr (nm) = 1×10-9 m. Wielkość ta definiuje poję- cie nanotechnologii, bowiem w klasycznym ujęciu będą to wszystkie metody i techniki tworzenia obiektów, w których co najmniej jeden z kontrolowanych wymiarów jest określony w skali nano, czyli mieszący się w zakresie 1-100 nm [2]. Inna z przyjętych definicji, zwraca uwagę, iż nanomateriał wystę- puje tylko wtedy, gdy produkt makro ulegnie modyfikacjom pozwalającym na skalowanie jego pierwotnego rozmiaru do rozmiarów nanometrycznych [2, 3]. Początki nanotechnologii i nanocząstek można datować na rok 1959, kiedy to Richard Feynman na zjeździe Amerykań- skiego Towarzystwa Fizyków sformułował pytanie: „Why can’t This is an article distributed under the terms of the Creative Commons Attribution 4.0 Unported (CC BY 4.0) https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/ Artykuł przeglądowy / Review article 6 / 2023 Kosmetologia Estetyczna 11 Artykuł ukazał się w „Aesthetic Cosmetology and Medicine” Nwe write the entire 24 volumes of the Encyclopedia Britannica on the head of a pin?”. W wolnym tłumaczeniu: „Czemuż to nie możemy zapisać całych 24 tomów Encyklopedii Britannica na główce od szpilki?” [1, 2]. Aktualnie wszelkie procesy chemiczne i technologiczne wy- korzystujące wysoką temperaturę są największymi emitera- mi nanocząstek [2]. Wytwarzanie nanostruktur przez czło- wieka odbywa się z wykorzystaniem dwóch głównych strate- gii: bottom-up lub top-down. Zakładają one albo powstawanie nowych struktur poprzez zmniejszanie materiału makrosko- powego do rozmiarów mniejszych cząstek o wymiarach od 1 do 100 nm (top-down) lub też nanocząstki można otrzymać z pojedynczych atomów, z zastosowaniem metod chemicz- nych (bottom-up) [2, 4, 5]. Wytwarzane nanocząstki ulegają tzw. efektowi kwantowemu, który determinuje zmianę ich właści- wości fizykochemicznych czy biologicznych, a także wpływa na ich reaktywność. Wytwarzane celowo przez człowieka nano- cząstki to m.in. fulereny, nanorurki węglowe, kropki kwanto- we, nanosfery, nanopręty i nanowłókna o szerokich zastoso- waniach, w tym w systemach kontrolowanego uwalniania sub- stancji czynnych m.in. stosowanych w dermatologii [6–9]. Nanomateriały można klasyfikować na różne sposoby. Jed- no z najbardziej klasycznych ujęć proponuje podział na na- nostruktury organiczne i nieorganiczne. Można również do- konać podziału w oparciu o sposób konstrukcji, tak więc wy- różnia się struktury typu core/shell (rdzeń/powłoka), czy yolk/ shell (płynny rdzeń/powłoka). Różnica między strukturami yolk/shell a core/shell związana jest z rodzajem inkorporowa- nej substancji. W strukturze core/shell substancja inkorporo- wana do rdzenia najczęściej występuje w formie stałej i oto- czona jest inną substancją stanowiącą otoczkę. Natomiast struktura yolk/shell, pozwala na zamykanie substancji w for- mie płynnej (yolk), która znajduje się wewnątrz otaczającej ją warstwy (shell). Obie struktury umożliwiają kontrolowane uwalnianie lub dostarczanie substancji czynnych [3]. Szerokie spektrum zastosowania nanocząstek wiąże się bezpośrednio z ich nanometrycznymi rozmiarami, bowiem wzrasta udział atomów powierzchniowych w stosunku do ob- jętości materiału, co pozwala na tworzenie nowych połączeń (poprzez oddziaływanie zarówno fizyczne, jak i chemiczne). Nanocząstki, w odniesieniu do materiału w skali makro, ce- chują odmienne właściwości optyczne, jak i fizykochemicz- ne. Są często pH wrażliwe oraz ulegają stosunkowo łatwo procesom redox [3]. Warto nadmienić, że w literaturze opi- sane są liczne sposoby syntezy nanocząstek organicznych, które pozwalają nie tylko na kontrolowanie rozmiaru nano- cząstek, ale również ich kształtu [10, 11]. Unikatowymi właści- wościami nanoobiektów są nie tylko ich wymiary, czy reak- tywność, ale również możliwość przenikania przez większość barier obecnych w organizmie człowieka i stosunkowo wyso- ka biozgodność, co prowadzi do licznych kontrowersji i dys- kusji wobec faktu ich coraz większej komercjalizacji, jak rów- nież zostawia przestrzeń do kontynuowania prac aplikacyj- nych i oceny bezpieczeństwa [10]. Nanotechnologia zapewnia nowe spojrzenie na wytwarzanie półproduktów charaktery- zujących się niskimi kosztami, oszczędnością energii, lepszą wydajnością i zmniejszoną szkodą dla środowiska [12]. War- to jednak zaznaczyć, że nanomateriał może kumulować się w komórkach organizmów i inicjować reakcje wolnorodniko- we, co może przyczyniać się do rozwoju procesu nowotwo- rzenia [13, 14]. Określenie źródeł i ścieżek dotarcia nanoma- teriałów do poszczególnych komórek jest niezbędne do zba- dania oceny ryzyka wpływu nanocząstek na środowisko [14]. Wobec powyższego, celem niniejszej pracy było przedstawie- nie możliwości zastosowania nanocząstek nieorganiczych ze szczególnym uwzględnieniem nanocząstek metali i obszaru kosmetologii. Analizę danych literaturowych oparto o prze- gląd polskojęzycznego czasopisma indeskowanego w Google Schoolar używając frazy kluczowej „nanoczastki w kosmeto- logii”, a następnie dla uzupełnienia danych dokonanono anli- zy piśmiennictwa indeksowanego w bazach danych PubMed, Medline i Scopus używając słów kluczowych takich jak: na- noparticles, nanogold, nanosilver, nanocopper, cosmetology, skin łącząc je spójnikiem logicznym and. NANOCZĄSTKI W KOSMETOLOGII Znanych i opisanych dotychczas zostało wiele składników za- wartych w produktach kosmetycznych poczynając od sub- stancji czynnych, przez składniki pomocniczne, na promo- torach sorpcji kończąc. Nanomateriały mogą być jedny- mi z nich, o ile zostaną odpowiednio oznaczone na etykiecie produktu kosmetycznego poprzez użycie przedrostka nano. Samo zastosowanie w produktach kosmetycznych jest sto- sunkowo dobrze opisane w literaturze naukowej. Dostrze- galne są również trendy świadczące o zainteresowaniu klien- tów nanomateriałami w produktach kosmetycznych. W 2019 roku wartość międzynarodowego rynku nanomateriałów oszacowano na 8,5 miliarda USD, a przewiduje się, że w latach 2020-2027 wzrośnie o około 13,1% [14]. W produktach kosme- tycznych najczęściej można wyróżnić nanocząstki metalicz- ne, ale także nanonośniki lipidowe i liposomy o odpowiedniej wielkości [15]. Rozmiar cząstek determinuje często właści- wości materiału, szczególnie w aspekcie potencjalnego za- stosowania jako promotora sorpcji, ale także gdy celem jest poprawa kinetyki uwalniania substancji czynnej, zwiększe- nie biodostępności, czy wpływ na estetykę, łatwość aplikacji oraz wygląd samego produktu. Można wyróżnić kilka rodza- jów nośników, które na dzień dzisiejszy są stosowane w ko- smetyce i lecznictwie: • nanonośniki typu matrycowego – substancja jest zawie- szona w materiale matrycowym, • nanonośniki typu depo – bazujące na systemie nanokapsuł z zawieszoną substancją czynną, • nośniki o strukturze dendromerycznej, których struktura przypomina drzewo i pozwala na uzyskanie zarówno prze- dłużonego, jak i ochronnego działania na substancję czynną, 6 / 2023 Kosmetologia Estetyczna 12 Artykuł ukazał się w „Aesthetic Cosmetology and Medicine” N• typu „warstwa przy warstwie” (LBL, layer by layer) gdzie po- włoka jest zbudowana z naprzemiennie ułożonych warstw o przeciwstawnych ładunkach, • stałe nanocząstki lipidowe (SLN, solid liquid nanoparticles), których rdzeń zbudowany jest z lipidów stałych, • nanonośniki lipidowe (NLC, nano lipid carriers) zawierające lipidy stałe i płynne, • nanotopy – pęcherzyki fosfolipidowe, jednowarstwowe po- siadające lipidowy rdzeń, • liposomy – małe, kuliste nośniki zbudowane z dwuwarstwy lipidowej [14, 15]. Pierwszymi komercyjnie zastosowanymi nanocząstkami były nanocząstki lipidowe (LNPs, liquid nanoparticles), które pojawiły się już w latach 80. XX wieku i określone zostały jako submikronowe transportery koloidalne, których wielkość oscyluje w przedziale 50-1000 nm [16]. Często są one wyko- rzystywane w dostarczaniu słabo rozpuszczalnych w wodzie substancji czynnych [8]. Najczęściej występującymi nośnikami w kosmetologii i medycynie są nanocząstki metaliczne, nanonośniki lipido- we i liposomy (jednak ich klasyfikacja do struktur nano może być problematyczna z racji wielkości cząstek). Wykorzystywa- ne w kosmetykach nanocząstki cechują odmienne właściwo- ści pozwalające m.in. na: działanie przeciwdrobnoustojowe (np. nanocząstki srebra), regeneracyjne (np. nanocząstki zło- ta) czy fotoprotekcyjne (np. nanocząstki ditlenku tytanu) [15]. Nanokosmetyki stosowane są zewnętrznie w produktach do pielęgnacji skóry, włosów, paznokci i warg. Ponadto pro- dukty posiadające w swoim składzie nanocząstki mogą ce- chować się mniejszą zawartością substancji konserwujących oraz mniejszą lepkością niż kosmetyki tradycyjne. Ważną ce- chą jest również stabilność termiczna, co sprawia, że produkt cechuje się wyższą trwałością nawet przy niekorzystnych wa- runkach np. przy ekspozycji na promieniowanie słoneczne [15]. Nanoemulsja jest rodzajem emulsji o równomiernym rozproszeniu cząstek w fazie dyspergującej, w której średni- ca fazy zdyspergowanej wynosi mniej niż 100 nm, co sprawia, że światło całkowicie przez nie przenika. Dzięki zastosowaniu w produkcie kosmetycznym nanoemulsji, zyskuje on korzyst- ny wygląd i przyjemną w aplikacji lekką formułę [17]. Nanocząstki posiadają dwie drogi wnikania do skóry – przez kanały pomiędzy korneocytami oraz przez mieszki włosowe. Jest to możliwe z uwagi na rozmiar samych struk- tur. Nanocząstki nie wymagają promotorów sorpcji ani mo- dyfikacji warstwy rogowej naskórka do zwiększenia wchła- niania w głąb skóry [18]. Nanocząstki mogą pełnić również funkcję rezerwuaru dla substancji aktywnej i pełnić funk- cję „zbiornika” substancji czynnej, która została nałożona na skórę [19]. Tworzą one mikrokanały umożliwiające przedo- stanie się w głąb skóry większych cząstek. Łatwość przenika- nia przez skórę jest determinowana nie tylko właściwościami substancji czynnej, ale również sposobem podania. W przy- padku stałych nanocząstek lipidowych i nanonośników lipi- dowych najważniejszą cechą jest wielkość, podczas gdy ich skład chemiczny i ładunek nie wpływają w istotny sposób na przenikalność [8, 15]. Nanocząstki lipidowe wykazują wpływ na stan fizjologiczny skóry, będąc jednocześnie preparatem nawilżającym i uelastyczniającym skórę. Testy in vivo po- twierdziły tę zależność dla kremu o 4% zawartości SLN (któ- ry wykazał poprawę nawilżenia skóry o 8% w odniesieniu do kremu bez dodatku SLN) [20]. Ponadto wykazano, że nano- cząstki lipidowe pełnią również funkcje promieniochronne [19, 20]. Nanocząstki nieorganiczne Nanocząstki nieorganiczne są również wykorzystywane do produkcji wyrobów kosmetycznych. Cechują się stablinością i zrównoważonym profilem bezpieczeńtwa (tj. opartym na analizach dostępnych raportów toksyczności, biodostępno- ści, ekspozycji, a także uwzględniającym wpływ na środowi- sko) w porównaniu do form makro. Wymaga to każdorazowej indywidualnej oceny zależnej od zastosowanego nanomate- riału i jest istotne dla ryzyka i podjęcia decyzji dotyczącej bez- piecznego stosowania nanomateriałów. Modelowa wielkość nanocząstki metalu waha się od 1,5 do 5,0 nm, przy stężeniu 10 ppm [20]. Wiele nieorganicznych nanocząsteczek znajdu- je się w produktach, które są komercyjnie dostępne na ryn- ku kosmetycznym, a są to: srebro (Ag), dwutlenek tytanu (IV) (TiO 2), tlenek cynku (ZnO), złoto (Au) i miedź (Cu) [2, 9]. • Od wielu lat nanocząsteczkowy dwutlenek tytanu (IV) (TiO 2) wykorzystywany jest do produkcji preparatów pro- mieniochronnych, z uwagi na jego właściwości absorbujące promieniowanie ultrafioletowe (UV, ultraviolet radiation). Dwutlenek tytanu (IV) (TiO 2) to biały, obojętny chemicz- nie i niezwykle trwały proszek. Dokładne cechy nanoczą- stek TiO 2 zależą od stopnia ich rozdrobnienia. Produkty za- wierające w składzie fizyczne filtry przeciwsłoneczne (SPF, sun protection factor) o wartości faktora 50, często wykazu- ją tendencję do bielenia skóry, co przekłada się również na wyższą podatność na ścieranie, a to zmniejsza właściwo- ści promieniochronne produktu. Nano dwutlenek tytanu, jest substancją transparentną. Modyfikacja ta pozwala na poprawę struktury produktu, w tym jego walorów użytko- wych bez wpływu na właściwości fotoprotekcyjne [11, 21]. Ponadto sugeruje się, że nano dwutlenek tytanu stosowany w balsamach i kremach promieniochronnych dodatkowo pełni funkcję neutralizatora wolnych rodników tlenowych [20]. Dwutlenek tytanu (IV) (TiO 2) często wykorzystywany jest jako pigment nie tylko kosmetyczny, ale i w produkcji farb i w przemyśle lakierniczym. Zastosowanie nanoczą- stek TiO 2 zapewnia materiałom większą ochronę np. przed niekorzystnym wpływem promieniowania ultrafioletowe- go. TiO 2 wykazuje zastosowanie nie tylko w przemyśle ko- smetycznym, ale także w medycynie, gdzie stosowany jest w preparatach do odkażana narzędzi chirurgicznych lub powierzchni, szczególnie tych przezroczystych, ze względu 6 / 2023 Kosmetologia Estetyczna 13 Artykuł ukazał się w „Aesthetic Cosmetology and Medicine” Nna posiadane właściwości antybakteryjne. Bakteriobójczy efekt wykazuje także jako składnik biokompozytów w inży- nierii tkankowej, gdzie wykazano jego stuprocentową sku- teczność w stosunku do bakterii Escherichia coli i grzybów Candida albicans. W stomatologii z kolei nanocząstki tlen- ku tytanu (IV) (TiO 2) wykorzystywane są jako dodatki do im- plantów i protez stomatologicznych. Zastosowanie nano- cząstek TiO 2 zwiększa biokompatybilność protezy, ale tak- że poprawia trwałość implantu, zapobiegając jednocześnie infekcjom, a co za tym idzie przyspiesza także gojenie się ran [11]. Zatem te właściwości mogą przełożyć się również na rozszerzenie zastosowania kosmetycznego TiO 2 w for- mie nanocząstek. • Nanocząstki srebra (AgNPs) mają właściwości dezynfekują- ce, bakteriobójcze i odkażające. Skuteczność srebra określa- na jest na poziomie 99,9% wobec bakterii i grzybów. Nano- cząstki srebra coraz częściej są wykorzystywane w produk- tach kosmetycznych takich jak antyperspiranty, kremy do pielęgnacji skóry twarzy oraz stóp, szampony do włosów, to- niki, czy chusteczki do demakijażu. Wielkość najczęściej syn- tetyzowanych AgNPs oscyluje w zakresie 1-100 nm. Podczas procesu syntezy, nanocząstki srebra mogą przyjmować róż- ne kształty, od kulistych po formę cienkich arkuszy, w zależ- ności od użytych parametrów syntezy. Koloidalna forma na- nosrebra polecana jest jako remedium na bóle mięśni i sta- wów, ale także jako środek bakteriobójczy w schorzeniach skórnych, w tym przy trudno gojących się ranach, skalecze- niach, łuszczycy, ospie wietrznej, czy trądziku pospolitym. • Miedź ma również bardzo silne właściwości bakterio- i grzybobójcze. Stosowana jest jako substancja redukują- ca nadmierną potliwość, a także wpływa na redukcję pro- cesów starzenia się organizmu przez niwelowanie wol- nych rodników tlenowych. Nanocząstki srebra oraz miedzi (AgNPs i CuNPs) wykorzystywane są jako środki konserwu- jące w kosmetykach z uwagi na właściwości przeciwdrob- noustrojowe [15, 16, 20-22]. Literatura wskazuje również na potencjał antyangiogenny AgNPs [23, 24]. • Złoto koloidalne – nanozłoto (AuNPs) może cechować zmienność form strukturalnych (nanosześciany, nano- gwiazdy, nanopręty i inne). Główną cechą nanozłota wy- korzystywaną w kosmetykach jest zdolność do regenera- cji skóry, szczególnie w przebiegu aktywnych stanów za- palnych, oparzeniach słonecznych, czy nadwrażliwościach na inne składniki aktywne. AuNPs najczęściej występuje w kosmetykach przeznaczonych do skóry dojrzałej (kremy, maski). Posiada właściwości regenerujące oraz stymulują- ce syntezę kolagenu. • Platyna z kolei może wpływać na redukcję przebawień skórnych takich jak plamy starcze oraz dodatkowo rozświe- tlać skórę [14, 16, 20]. W formie nano wykorzystywany jest również ruten i pallad, które jednak nie mają zastosowa- nia kosmetycznego, a stosowane są główne w terapii no- wotworów [25]. Warto nadmienić, że w lipcu 2017 r. Komisja Europejska opublikowała katalog wszystkich nanomateriałów wykorzy- stywanych w produktach kosmetycznych w UE. Baza ta jest ciągle aktualizowana, a część substancji tam obecnych jest zarejestrowana na mocy rozporządzenia w sprawie rejestra- cji, oceny, udzielania zezwoleń oraz stosowanych ograniczeń w zakresie chemikaliów (REACH, Registration, Evaluation, Authorisation and Restriction of Chemicals). Na liście znajdu- ją sie m.in.: barwniki, metale (złoto, platyna, miedź), filtry UV, fulereny, krzemionka, a także tlenek glinu [26]. Nanocząstki odgrywają istotną rolę w produkcji opakowań przeznaczonych do żywności czy kosmetyków, charakteryzu- jących się zwiększoną wytrzymałością mechaniczną, twar- dością oraz odpornością na zmiany temperatury. Bazują one na nanokompozytach polimerowych, które znalazły zasto- sowanie w produkcji folii, butelek, kontenerów, czy lamina- tów. Nanokompozyty określane są jako materiał dwufazowy, gdzie w polimerowej otoczce równomiernie rozmieszczo- ne są cząstki napełniacza, w których przynajmniej jeden wy- miar cząstek nie przekracza kilku nanometrów. Nanokompo- zyty dzieli się na trzy główne grupy: nanokompozyty, których jeden z wymiarów cząstek nie przekracza kilku nanome- trów (np. krzemiany warstwowe), nanokompozyty z cząstka- mi nanonapełniacza oraz nanokompozyty, w których wszyst- kie trzy wymiary osiągają kilka nanometrów (np. strącony di- tlenek krzemu lub tytanu). Substancje wykorzystywane do tworzenia nanokompozytów to: krzemiany warstwowe, na- nocząstki celulozy, nanorurki węglowe, nanocząstki krze- mionki, nanocząstki chityny i nanokryształy skrobi [22, 27]. Wykorzystanie nanokompozytów tworzy przestrzeń do two- rzenia nowych opakowań kosmetyków, które mogą zwiększać trwałość i będą pomocne w przedłużeniu trwałości produktu kosmetycznego. Nanocząstki stosowane w produktach kosmetycznych wybranych firm Wszechstronność nanomateriałów zachęca do wykorzysty- wania ich w wielu produktach kosmetycznych codziennego użytku takich jak pasty do zębów (nanohydroksyapatyt), kre- my promieniochronne (TiO 2-NPs, ZnO-NPs), tusze do rzęs (czerń węglowa), pomadki do ust (SiO 2) czy nawilżające kre- my do twarzy (AuNPs i AgNPs) [14, 16]. Nanocząstki obecne w produktach kosmetycznych od sa- mego początku były przedmiotem dość intensywnych badań i licznych patentów. Obecnie wielu liderów branży kosme- tycznej posiada patenty oparte na zastosowaniu nanoczą- stek w swoich produktach. L’Oreal, Procter & Gamble, Henkel, Unilever oraz Kao Corp, to 5 korporacji posiadających najwię- cej patentów nanotechnologicznych. Koncern L’Oreal jest li- derem wśród firm posiadających największą liczbę patentów nanotechnologicznych w produktach kosmetycznych [13]. Opracowane patenty dotyczą głownie dodatku nanobarwni- ków do takich produktów kosmetycznych jak: szminki do ust, 6 / 2023 Kosmetologia Estetyczna 14 Artykuł ukazał się w „Aesthetic Cosmetology and Medicine” Nfarby do włosów, cienie do powiek. Przykładem nowoczesne- go zastosowania nanotechnologii są lakiery do paznokci, któ- re są bezbarwne w opakowaniu i dopiero po naniesieniu na powierzchnię paznokcia prezentują właściwy kolor, który jest zależny od temperatury otoczenia. Szminki posiadające na- nocząstki krzemionki zapewniają jednorodne, gładkie roz- prowadzenie pigmentu oraz zwiększoną odporność na ście- ranie [8, 16, 20]. Z kolei stałe nanocząstki lipidowe (SNL, so- lid lipid nanoparticles) wykorzystywane w produkcji perfum znacząco poprawiając trwałość zapachu [16]. Jedne z pierwszych preparatów wykorzystujących nanono- śniki lipidowe pojawiły się na rynku w 2005 roku. Były to kre- my przeciwzmarszczkowe firmy Dr. Rimpler GmbH, z koen- zymem Q10 – Cutanova NanorRepair Q10 Cream (0,5% Q10) i Intensive NanoRepair Q10 Serum (0,1% Q10). Rok później firma Dr. Kurt Richter GmbH przedstawiła produkt zawie- rający koncentrat nanostrukturalnych nośników lipidowych (NLC, nanostructured lipid carriers) – NanoLipid Restore CLR. Kolejno na rynku pojawiały się coraz to nowe, a zarazem in- nowacyjne produkty zawierające nanonośniki jak np. Amore Pacific z NLC i olejem z czarnej porzeczki, czy Isabelle Lan- cray posiadająca w ofercie produkty z NLC i olejem kukui [20]. Według Bazy Danych Produktów Nanotechnologicznych (NPD, The Nanotechnology Products Database) w listopadzie 2023 r. na rynku znajdowało się 1011 kosmetycznych lub ko- smeceutycznych nanoproduktów. Aż 340 firm (z 33 krajów) wprowadziło do swojej oferty preparaty, które wykorzystują technologię nano – są to produkty do: pielęgnacji skóry, ma- kijażu, ochrony przed promieniowaniem UV oraz pielęgnacji włosów. Nanocząstki znajdują się w preparatach do makija- żu marek takich jak: L’Oreal, Clinique, Revlon, The Body Shop, Max Factor, Yves Saint Laurent i Clarins [28]. BEZPIECZEŃSTWO NANOTECHNOLOGII Wiele przesłanek i badań wskazuje na pozytywne aspekty wykorzystania nanotechnologii w różnych dziedzinach ży- cia. Ze względu na niewielkie rozmiary, nanocząstki stano- wią obecnie temat dyskusji naukowej głównie pod kątem ich niekorzystnego wpływu na organizm ludzki. Nanocząstki po- wstają nie tylko przy pomocy działania człowieka, ale również w wielu procesach występujących naturalnie w przyrodzie. Pytanie, które nadal pozostaje aktualne w aspekcie bezpie- czeństwa brzmi: Czy metoda otrzymywania i rozmiar nano- cząstek wpływa na ich końcowe właściwości? Wykazano, że metoda top-down może być potencjalnym zagrożeniem, za- równo dla organizmów, jak i środowiska w związku z zastoso- waniem rozpuszczalników, reduktorów, które mogą przedo- stać się do środowiska w sposób niezamierzony. Człowiek jest stale narażany na nanocząstki występujące w atmosferze. Wykazano, że stężenie nanocząstek w powietrzu na terenie o dużym natężeniu ruchu kołowego mieści się w przedziale od 5 000 do 3 000 000 cząstek na jeden centymetr sześcien- ny. Zatem wydaje się zasadne twierdzenie, iż człowiek w trak- cie jednej godziny wdycha z powietrzem około miliona nano- cząstek, gdzie co najmniej połowa z nich może trafić do płuc [22, 29]. Ponadto nanocząstki mogą penetrować do organi- zmu człowieka drogą pokarmową, pozajelitową, ale również i przez skórę. Biorąc pod uwagę inhalacyjną drogę podania, znacznie więcej cząstek dociera do oskrzeli i płuc, gdy oddy- chanie następuje przez usta, a nie przez nos [30]. Co istotne, kontrowersje wykazano dla kilku składników jak czerń węglo- wa, czy krzemionka w formie nano [31]. Do płuc przedosta- ją się głównie cząstki o wielkości od 10 do 50 nm, a taki roz- miar nanocząstek umożliwia dystrybucję wraz z krwią do nie- mal dowolnej komórki ciała. Badanie przeprowadzone przez Kwon i wsp. na myszach określiło, iż nanocząsteczki dostar- czane do organizmu mogą pokonywać barierę krew-mózg [30]. Na potrzeby badania wykorzystano nanocząstki o wiel- kości 50 nm. Myszy były narażane na nanocząstki 4,89 x 105 i 9,34 x 105 cząstek na centymetr sześcienny przez okres 4 ty- godni. Kontakt z nanocząstkami miał miejsce przez 4 godziny dziennie, przez 5 dni w tygodniu. Po tym okresie potwierdzo- no, iż badane nanocząstki znaleziono w wątrobie, śledzionie, płucach, jądrach i mózgu. Ponadto znaleziono ich mniejsze ilości również w sercu, nerkach i jajnikach [22, 30]. Opublikowany w 2007 roku raport Grupy Roboczej ds. Na- notechnologii (WPN, Working Party on Nanotechnology) wskazuje zalecenia działań, jakie można podjąć w związku z ochroną i promocją zdrowia publicznego. Obszerny opis za- gadnień związanych z produktami spożywczymi, lekami i ko- smetykami podkreśla konieczność poszerzania wiedzy na temat interakcji nanomateriałów ze środowiskiem oraz po- trzeby oceny bezpieczeństwa produktów zawierających na- nocząstki [28]. Odnosząc się do rozporządzenia 1223/2009 UE, producenci produktów kosmetycznych muszą poinfor- mować konsumenta o występujących w preparatach nano- materiałach, składnik ten powinien być wyraźnie wymie- niony i widoczne powinno być określenie „nano” na etykiecie produktu kosmetycznego [32]. Poziom toksyczności nanocząstek zależy w głównej mie- rze od ich składu chemicznego, jednak takie parametry jak: rozmiar, kształt, rozpuszczalność, czy ładunek powierzchnio- wy również mają wpływ na ich oddziaływanie na środowisko, jak i organizm człowieka [22]. Snopczyński i wsp. wskazują, iż pojawienie się nanocząstek w organizmie koreluje w sposób bezpośredni ze zwiększoną ilością reaktywnych form tlenu [22]. Sugeruje się, że wynika to z faktu, iż nanocząstki przyj- mują postać kropek kwantowych, które mogą przekazywać swoją energię optyczną na znajdujące się w pobliżu atomy tlenu, w wyniku czego mogą być generowane nadtlenki i wol- ne rodniki. Stała ekspozycja na działanie nanocząstek i cią- głe wywoływanie w organizmie stresu oksydacyjnego może wiązać się z odpowiedzią antyoksydacyjną i pojawieniem się stanu zapalnego oraz potencjalnym uszkodzeniem DNA, co może prowadzić do inicjacji procesów nowotworzenia [22]. Wszelkie struktury nano przedostające się do wnętrza orga- 6 / 2023 Kosmetologia Estetyczna 15 Artykuł ukazał się w „Aesthetic Cosmetology and Medicine” Nnizmu mogą generować stan zapalny. Skutki tych oddziały- wań mogą być widoczne w układzie oddechowym, fagocy- tarnym, nerwowym i sercowo-naczyniowym. W 2007 roku sformułowano tezę, iż nanocząstki są tak małe, że są w stanie przenikać do wnętrza komórek i jednocześnie wystarczająco duże, by zmienić funkcjonalność tych komórek [14]. Zasadne wydaje się również unikanie stosowania produktów zawiera- jących nanocząstki na uszkodzoną skórę [33]. Istnieją dane wskazujące, że mało prawdopodobne jest, aby nanocząstki o niskiej toksyczności i niskiej rozpuszczal- ności powodowały znaczne ryzyko rozwoju nowotworów, po- nieważ nie są one aktywne biologicznie. Z kolei nanocząst- ki o bardziej reaktywnej powierzchni mogą łatwiej generować stan zapalny, który może być wystarczająco intensywny, aby doprowadzić do wtórnej karcynogenezy poprzez utleniacze i mitogeny wytwarzane podczas procesu zapalnego. Niektó- re nanocząstki metali mogą generować wolne rodniki tleno- we, co potencjalnie zwiększa ryzyko nowotworzenia [34, 35]. Wiele badań prowadzonych było w związku z możliwo- ściami przenikania nanocząstek przez skórę, szczególnie w aspekcie ich zastosowania jako filtrów przeciwsłonecznych z TiO 2. Dane wykazały, że nanocząstki TiO 2 kumulują się tylko w warstwie rogowej naskórka. Gdy przeprowadzono badania na skórze uszkodzonej przez oparzenia słoneczne, zaobser- wowano niewielki wzrost stężenia nanocząstek w naskórku, natomiast nie nastąpiła penetracja do głębszych warstw skó- ry. Świdwińska-Grajewska i wsp. podają, że długotrwała eks- pozycja na nanocząstki dwutlenku tytanu może być związana ze zmniejszonym stężeniem kolagenu w skórze. Jest to zwią- zane z negatywnym wpływem stresu oksydacyjnego, który indukowany jest zbyt wysokim tężeniem nanocząstek. Na- leży jednak zauważyć, że zalety stosowania kremów z filtrem przeważają nad negatywnymi efektami związanymi ze stoso- waniem nanocząstek ditlenku tytanu [36]. Nanocząstki wydają się być codziennością każdego czło- wieka, bowiem występują w wielu produktach zarówno ko- smetycznych, jak i codziennego użytku takich jak np. opako- wania. Wprowadzenie nanomateriałów do tak wielu aspek- tów życia wiąże się z niepewnością dotycząca absorpcji, przenikania i kumulacji nanocząstek. Zatem konieczne są ba- dania w kierunku określenia toksyczności zarówno dla kon- sumentów, jak i osób pracujących przy produkcji takich wy- robów oraz wpływu nanoskładników na środowisko, aby za- pewnić bezpieczeństwo stosowania danych materiałów [14]. Jednocześnie skąpe dane w zakresie toksyczności nano- cząstek w kosmetykach uniemożliwiają szersze przedstawie- nie problemu, gdyż większość badań obecnych w literaturze oceniała głównie nanocząstki dwutlenku tytanu (TiO 2) i ich potencjalny wpływ na organizm człowieka. PODSUMOWANIE Choć pojęcie nanotechnologii i jej rozwój rozpoczął się do- piero pod koniec XX wieku, to same nanocząstki obecne są w środowisku od zarania dziejów, powstawały w naturalnych procesach takich jak spalanie, czy utlenianie. Nanotechnologia otwiera szereg możliwości i tworzy nowe perspektywy wykorzystania dobrze znanych substancji ak- tywnych lub pomocniczych. Zastosowanie nanotechnolo- gii pozwala na poprawę skuteczności antybiotyków, fotopro- tekcji, czy stworzenie opakowań na żywność poprawiających trwałość i gwarantujących właściwości przeciwdrobnoustro- jowe. Niewątpliwie nanocząstki stanowią przyszłość nie tylko medycyny, ale także kosmetologii. Ich obecność w produk- tach kosmetycznych stała się rzeczywistością. W zależności od zastosowanego materiału obserwujemy zupełnie nowe możliwości zarówno aplikacji, jak i zastosowań pielegnacyj- no-medycznych. Ze względu na możliwość kumulacji w organizmie i poten- cjalne działanie kancerogenne (dane w tym obszarze są ską- pe i niespójne, związane głównie z generowaniem wolnych rodników przez nanocząstki metali) stanowią przedmiot dys- kusji naukowej. Jednakże, aby ocenić, czy korzyści wynikające z ich stosowania przewyższą potencjalne zagrożenia, kluczo- we będą najbliższe lata badań. Z pewnością będzie można za- obserwować bardzo intensywny rozwój nanotechnologii, jak i nowe dane dotyczące ich potencjalnej toksyczności. Aktual- nie nie można jednoznacznie określić czy nanocząstki w ko- smetykach są pożądane, czy też nie. LITERATURA / REFERENCES 1 . Langauer-Lewowicka H, Pawlas K. Nanocząstki, nanotechnologia – po- tencjalne zagrożenia środowiskowe i zawodowe. Med Srod. 2014;17(2):7-14. 2 . Dębek P, Feliczak-Guzik A, Nowak I. Nanostructures: General informa- tion. The use of nanoobjects in medicine and cosmetology. Postepy Hig Med Dosw. 2017;71:1055-1062. https://doi.org/10.5604/01.3001.0010.7137 3 . Runowski M. Nanotechnologia – nanomateriały, nanocząstki i wielofunk- cyjne nanostruktury typu rdzeń/powłoka. Chemik. 2014;68(9):766-775. 4 . Radoń A, Włodarczyk A, Sieroń Ł, et al. Influence of the modifiers in polyol method on magnetically induced hyperthermia and biocom- patibility of ultrafine magnetite nanoparticles. Sci Rep. 2023;13(1):1-18. https://doi.org/10.1038/s41598-023-34738-z 5 . Bursy D, Stas M, Milinski M, et al. Nanogold as a component of active drugs and diagnostic agents. International Journal of Applied Pharma- ceutics. 2023;15(4):52-59. https://doi.org/10.22159/IJAP.2023V15I4.47401 6 . Balwierz R, Bursy D, Biernat P, et al. Nano‐Silica Carriers Coated by Chloramphenicol: Synthesis, Characterization, and Grinding Trial as a Way to Improve the Release Profile. Pharmaceuticals. 2022;15(6):703. https://doi.org/10.3390/PH15060703/S1 7 . Bursy D, Balwierz R, Groch P, et al. Nanoparticles coated by chloram- phenicol in hydrogels as a useful tool to increase the antibiotic rele- ase and antibacterial activity in dermal drug delivery. Pharmacol Rep. 2023;75(3):657-670. https://doi.org/10.1007/S43440-023-00482-4 8 . Arif T, Adil M. Nanotechnology – Dermatological Perspective. Int J Nano- med Nanosurg. 2016;2(2):1-4. https://doi.org/10.16966/2470-3206.112 9 . Jung A. Nanocząstki w zastosowaniach medycznych – kierunek przy- szłości? Pediatr Med Rodz. 2015;10(2):104-110. https://doi.org/10.15557/PIMR.2014.0015 6 / 2023 Kosmetologia Estetyczna 16 Artykuł ukazał się w „Aesthetic Cosmetology and Medicine” N10 . Cegłowski M, Schroeder G. Toksykologia nanomateriałów. In: Schroeder G, ed. Kosmetyki – Bioaktywne Składniki. 1st ed. Wydawnictwo Cursiva; 2012:7-24. 11 . Kosmala K, Szymańska R. Nanocząstki tlenku tytanu (IV). Otrzymywanie, właściwości i zastosowanie. Kosmos. 2016;65(2):235-245. https://kosmos. ptpk.org/index.php/Kosmos/article/view/1609. Accessed 13.11.2023. 12 . Saruchi, Kumar V, Kumar H, Bhatt D. Green and Sustainable Future with Consumer Nanoproducts. In: Handbook of Consumer Nanoproducts. Singapore: Springer; 2021:1-17. https://doi.org/10.1007/978-981-15-6453-6_84-1 13 . Raj S, Jose S, Sumod US, Sabitha M. Nanotechnology in cosmetics: Opportunities and challenges. J Pharm Bioallied Sci. 2012;4(3):186. https://doi.org/10.4103/0975-7406.99016 14 . Gupta V, Mohapatra S, Mishra H, et al. Nanotechnology in Cosme- tics and Cosmeceuticals – A Review of Latest Advancements. Gels. 2022;8(3):1-31. https://doi.org/10.3390/GELS8030173 15 . Szczepańska E. Nanotechnologia w kosmetyce. Chemia w Szkole. 2018;1:14-17. 16 . Manikanika, Kumar J, Jaswal S. Role of nanotechnology in the world of cosmetology: A review. Mater Today Proc. 2021;45:3302-3306. https://doi.org/10.1016/J.MATPR.2020.12.638 17 . Kozioł A. Przeciwstarzeniowe substancje czynne oraz metody aplikacji oparte na nanotechnologii. Kosmetologia Estetyczna. 2020;9(2):213-218. 18 . Schafer N, Balwierz R, Biernat P, et al. Natural Ingredients of Transder- mal Drug Delivery Systems as Permeation Enhancers of Active Sub- stances through the Stratum Corneum. Mol Pharm. 2023;20(7):3278- 3297. https://doi.org/10.1021/acs.molpharmaceut.3c00126 19 . Yukuyama MN, Ghisleni DDM, Pinto TJA, Bou-Chacra NA. Nanoemul- sion: process selection and application in cosmetics – a review. Int J Co- smet Sci. 2016;38(1):13-24. https://doi.org/10.1111/ICS.12260 20 . Szlecht A, Schroeder G. Zastosowanie nanotechnologii w kosmeto- logii. In: Schroeder G, ed. Nanotechnologia, Kosmetyki, Chemia Supra- molekularna. 1st ed. Kostrzyn: Cursiva; 2010:7-33. 21 . Rodewald D, Foltynowicz Z. Nanokosmetyki jako nowy trend w przemy- śle kosmetycznym. Świat Przemysłu Kosmetycznego. 2011;4:25-27. 22 . Snopczyński T, Góralczyk K, Czaja K, et al. Nanotechnology – possibi- lities and hazards. Rocz Panstw Zakl Hig. 2009;60(2):101-111. 23 . Dhanjal DS, Mehra P, Bhardwaj S, et al. Mycology-Nanotechnology In- terface: Applications in Medicine and Cosmetology. Int J Nanomedicine. 2022;17:2505-2533. https://doi.org/10.2147/IJN.S363282 24 . Sierko E, Wojtukiewicz M. Podstawy skojarzenia leczenia antyangiogen- nego z radioterapią. Onkologia w Praktyce Klinicznej. 2009;5(Supl. A):A- 62-A68. 25 . Cen J, Huang Y, Liu J, Liu Y. Thermo-responsive palladium–ruthenium nanozyme synergistic photodynamic therapy for metastatic breast can- cer management. J Mater Chem B. 2022;10(48):10027-10041. https://doi.org/10.1039/D2TB01481E 26 . Katalog składników kosmetycznych - European Observatory for Na- nomaterials. https://euon.echa.europa.eu/pl/catalogue-of-cosmetic-in- gredients. Accessed 01.12.2023. 27 . Łopacka J. Nanocząstki wykorzystywane w celu poprawy właściwości fi- zycznych kompozytów polimerowych stosowanych jako materiały opa- kowaniowe do żywności. Polimery. 2013;58(11-12):864-868. 28 . Włodarczyk R, Kwarciak-Kozłowska A. Nanoparticles from the Cosme- tics and Medical Industries in Legal and Environmental Aspects. Susta- inability. 2021;13(11):5805. https://doi.org/10.3390/SU13115805 29 . Dreszer D, Szewczyk G, Szubka M, et al. Uncovering nanotoxicity of a water-soluble and red-fluorescent [70] fullerene nanomaterial. Scien- ce of The Total Environment. 2023;879:163052. https://doi.org/10.1016/J.SCITOTENV.2023.163052 30 . Kwon JT, Hwang SK, Jin H, et al. Body distribution of inhaled fluorescent magnetic nanoparticles in the mice. J Occup Health. 2008;50(1):1-6. https://doi.org/10.1539/JOH.50.1 31 . Balwierz R, Biernat P, Jasińska-Balwierz A, et al. Potential Carcinogens in Makeup Cosmetics. Int J Environ Res Public Health. 2023;20(6):4780. https://doi.org/10.3390/IJERPH20064780 32 . Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1223/2009 z dnia 30 listopada 2009 r. dotyczące produktów kosmetycznych. https://eur-lex.europa.eu/eli/reg/2009/1223/oj. Accessed 01.12.2023. 33 . Balwierz R, Biernat P, Jasińska-Balwierz A, et al. Reply to Chaudhuri et al. Comment on “Balwierz et al. Potential Carcinogens in Makeup Cosme- tics. Int. J. Environ. Res. Public Health. 2023;20:4780.” Int J Environ Res. Pu- blic Health. 2023;20(19):6902. https://doi.org/10.3390/IJERPH20196902 34 . Donaldson K, Poland C. Inhaled nanoparticles and lung cancer - what we can learn from conventional particle toxicology. Swiss Med Wkly. Pu- blished online June 19, 2012. https://doi.org/10.4414/smw.2012.13547 35 . Pilch J. Nanocząstki w chemioterapii: charakterystyka, strategie projekto- wania, mechanizm wnikania oraz degradacja wewnątrzkomórkowa. Po- stepy Biochem. 2022;68(2):196-208. https://doi.org/10.18388/pb.2021_441 36 . Świdwińska-Gajewska AM, Czerczak S. Nanocząstki ditlenku tytanu – działanie biologiczne. Med Pr. 2015;65(5):651-663. https://doi.org/10.13075/MP.5893.00096 otrzymano / received: 05.12.2023 | poprawiono / corrected: 11.12.2023 | zaakceptowano / accepted: 19.12.2023 6 / 2023 Kosmetologia Estetyczna 17 Artykuł ukazał się w „Aesthetic Cosmetology and Medicine” NNext >