4 / 2019 / vol. 8
Kosmetologia Estetyczna
497
N
ARTYKUŁ NAUKOWY
KOSMETOLOGIA I MEDYCYNA ESTETYCZNA
Preparaty z toksyną botulinową A nie są takie same, ich dawki
są charakterystyczne dla każdego preparatu. Przykładowymi
preparatami dostępnymi na rynku europejskim i w Stanach
Zjednoczonych są: Dysport (
abobotulinumtoxinA
), Botox (
ona-
botulinumtoxinA
), Xeomin (
incobotulinumtoxinA
) i Neurobloc
/ Myobloc (
rimabotulinumtoxinB
) (tabela 1). Zastrzyki toksyny
botulinowej są również stosowane jako uzupełnienie innych
zabiegów kosmetologicznych [12].
Odkrycie toksyny oraz historia jaką musiała przejść zanim
uznano ją za lek jest bardzo interesująca. Substancja ta, nie tylko
zrewolucjonizowała medycynę i kosmetologię, ale potwierdziła
swoją wszechstronność jako skuteczny środek terapeutyczny
dla szerokiego zakresu zaburzeń, takich jak bóle głowy, stawów,
spastyczność szyi i kończyn oraz nietrzymanie moczu.
Historia toksyny botulinowej sięga XVIII wieku. W Indiach,
maharadżowie używali „trucizny” wywodzącej się z kiełbasy,
by zabijać wrogów. Pierwszy historyczny opis botulizmu po-
chodzi z 1735 r. W 1793 r. na terenie dzisiejszych Niemiec kil-
ka osób zmarło po zjedzeniu nieugotowanych kiełbas [12, 13].
Natychmiast zakazano spożywania „blunzen”, popularnego
lokalnego dania z żołądka wieprzowego wypełnionego krwią
i przyprawami, które było przyczyną zatruć pokarmowych.
W roku 1852 władze lokalne w południowo-zachodnich Niem-
czech wydały publiczne zawiadomienie o szkodliwym spoży-
waniu tych kiełbas. Pierwszym, który spróbował przeanali-
zować objawy przypadków zatruć pokarmowych był profesor
Autenrieth z Uniwersytetu w Tybindze. Niemiecki lekarz Justi-
nus Christian Kerner (1786-1862) jako pierwszy badał botulizm
i nazwał nową toksynę „kiełbasianą trucizną”, ale nie udało mu
się zdefiniować „trucizny biologicznej” [13]. W 1895 r. Emile Van
Ermengem (1851-1932), profesor bakteriologii na Uniwersytecie
w Gandawie, wyizolował bakterię
Clostridium botulinum
. Otrzy-
mał próbki z kawałka szynki, która była zakażona tą bakterią
[14, 15], następnie wyizolował tę bakterię z szynki i zwłok ofiar.
Henamed nazwał toksynę
Bacillus botulinus
, gdzie słowo
botulus
oznacza po łacinie kiełbasę. To przełomowe odkrycie przyniosło
również cenne informacje kliniczne na temat choroby wywo-
ływanej przez tę bakterię. Stwierdzono, że botulizm wytwarza
neurotoksyna w obecności soli, i że toksyna może być inakty-
wowana przez ciepło. Na początku XX wieku przemysł kon-
serwujący żywność przeżywał rozkwit, co zwiększyło ryzyko
zatrucia botuliną. Zaistniała wówczas potrzeba kontrolowania
nowej epidemii „zatrucia pokarmowego”. Szwajcarsko-amery-
kański naukowiec Karl Friedrich Meyer odkrył wtedy techniki
zapobiegające wzrostowi bakterii poprzez inaktywację toksyny
przez ciepło. Dopiero w 1944 roku biochemik Edward Schantz
(1908-2005) hodując
Clostridium botulinum
wyizolował toksynę,
ponadto odkryto różne jej serotypy.
Pięć lat później grupa Burgen odkryła, że toksyna botulinowa
blokuje transmisję neuromięśniową [15]. Ta neurotoksyna jest
tak trująca, że LD
50
przy podaniu domięśniowym lub dożyl-
nymwynosi zaledwie 1,3–2 ng/kg, a przy inhalacji 10–13 ng/kg.
Ten śmiertelny związek był uznawany za niebezpieczną sub-
stancję, której nie udało się wykorzystać w wojnie biologicznej
podczas II wojny światowej. Badania przeprowadzone przez
Carla Lamannę i Jamesa Duffa doprowadziły do odkrycia
technik krystalizacji toksyny [16] i po prawie czterech deka-
dach śmiertelna toksyna została użyta terapeutycznie jako lek.
W 1980 r. toksyna została po raz pierwszy wykorzystana przez
okulistę Alana B. Scotta w leczeniu zeza. Prawie 10 lat później,
w grudniu 1989 r., Amerykańska Agencja ds. Żywności i Leków
FDA (
Food and Drug Administration
) zatwierdziła onabotuli-
numtoxinA (Botox) do leczenia zeza, skurczu powiek i skurczu
naczyń krwionośnych u dzieci wwieku poniżej 12 lat. W2012 r.
przeprowadzono badania na grupie z udziałem 22 dzieci z po-
rażeniem splotu ramiennego, które nie posiadały spastyczności.
Iniekcja toksyny (Dysport) była wykonywana wmięśnie trójgło-
we, aby ułatwić zgięcie łokcia u dziecka. Rezultaty badań, po 12
miesiącach stosowania toksyny botulinowej, wykazały znacz-
nie zwiększony wynik testu łokcia oraz brak wpływu na skalę
Malleta. Brak równowagi mięśniowej jest ciągłym problemem
u dzieci z porażeniem splotu ramiennego [17]. W 2000 r. FDA
zatwierdziła jego zastosowanie w leczeniu dystonii szyjki maci-
cy. Amerykańska Agencja ds. Żywności i Leków dwa lata póź-
niej wydała pozwolenie na stosowanie toksyny jako leku w celu
poprawy odruchu gładziznowego. Dwanaście lat później, w lip-
cu 2004 r., zaakceptowano ją w leczeniu nadpotliwości pachwin.
W2010 r. została zatwierdzona do leczenia pacjentówz przewle-
kłą migreną, a następnie w 2011 r. zaczęto ją stosować w lecze-
niu nietrzymania moczu związanego z chorobami neurologicz-
nymi. W 2013 r. FDA zaakceptowała toksynę do niwelowania
kurzych łapek czyniąc ją jedynym zatwierdzonym przez FDA
lekiem na tę przypadłość. Botox jest również preparatem stoso-
wanym w depresji oraz w zaburzeniach związanych ze stawa-
mi skroniowo-żuchwowymi. Toksyna botulinowa B (MyoBloc)
została zatwierdzona do leczenia dystonii szyjki macicy
w 2000 r. Dysport i Xeomin zostały zatwierdzone w 2015 r. do
leczenia spastyczności kończyny górnej.
BOTULINA I ARGIRELINA
Jad kiełbasiany ma szerokie zastosowanie w kosmetologii i me-
dycynie estetycznej. Jego właściwości dezaktywujące kurczli-
wość mięśni wykorzystuje się w leczeniu wielu schorzeń oraz
w poprawie wyglądu. Pomimo szerokiego wachlarza pozy-
tywnych działań jest to jedna z najsilniejszych toksyn, która
wywołuje działania niepożądane. Objawy te występują miej-
scowo i nie opisano jeszcze przypadku wystąpienia negatyw-
nych skutków poza obszarem zabiegowym [4, 7].
W kosmetologii, zabiegi z użyciem toksyny botulinowej
najczęściej wykorzystuje się w celu korekcji zmarszczek mi-
micznych twarzy. Prawidłowo wykonany zabieg przynosi
efekt wygładzenia zmarszczek i złagodzenia rysów twarzy.
Jednym z najczęściej występujących powikłań po podaniu
preparatu w obszarze gładzizny czoła jest opadanie powiek
i brwi, asymetria brwi oraz zaburzone widzenie. Dochodzi
