Page 64 - KE 4.2012 - Całość na www

286

vol. 1 \ 4 \ 2012 \ Kosmetologia Estetyczna

jest jako środek konserwujący niektóre produkty lecznicze

od lat 30. XX wieku ze względu na swoje bakterio-, prąt-

ko- i grzybobójcze działanie [1,2]. Doskonale znane są tok-

syczne właściwości rtęci. Do organizmu ludzkiego może

dostać się ona drogą oddechową, pokarmową oraz przez

skórę, upośledzając procesy biosyntezy białka i uszkadza-

jąc przede wszystkim komórki układu nerwowego, serco-

wo-naczyniowego, nerek oraz wątroby. Szczególną uwagę

poświęca się organicznym związkom rtęci, takim jak np.

metylortęć (zawarta przede wszystkim w żywności, głów-

nie pochodzenia morskiego), ze względu na duży stopień

wchłaniania tych form z przewodu pokarmowego oraz

ich zdolność do biokumulacji i osiągania dużych stężeń

w tkankach organizmu, a przez to do wywoływania obja-

wów przewlekłego zatrucia tym metalem [3].

Na podstawie faktów dotyczących farmakokinetyki

i toksyczności metylortęci, doniesień o możliwym związ-

ku pomiędzy narażeniem w życiu płodowym na duże stę-

żenia tego związku a występowaniem zaburzeń neuro-

zwojowych w późniejszym okresie i wreszcie w związku

ze zbiegnięciem się w czasie zwiększonej wykrywalności

zaburzeń ze spektrum autyzmu i wprowadzenia nowych

szczepionek zawierających tiomersal podawanych dzie-

ciom do drugiego roku życia, wysunięto w latach 90. ubie-

głego wieku hipotezę o udziale zawartej w tiomersalu ety-

lortęci w patogenezie zaburzeń neurologicznych u dzieci [1].

Przez długi czas brak było jakichkolwiek danych na temat

właściwości farmakologicznych etylowanej rtęci, odnoszo-

no się do doniesień na temat lepiej poznanych właściwości

metylortęci, której nawet niewielkie stężenia mogą teo-

retycznie działać neurotoksycznie. Z tego względu w 1999

roku

Public Health Service

oraz Amerykańska Akademia

Pediatrii zaleciły ograniczenie, a docelowo wyelimino-

wanie tiomersalu ze szczepionek [1]. Późniejsze badania

przeprowadzone przez

European Agency for the Evaluation

of Medicinal Products

(EMEA) oraz

Food and Drug Admi-

nistration

(FDA) dostarczyły informacji o odmiennej od

metylortęci farmakokinetyce tiomersalu. Stwierdzono, że

jest on usuwany z organizmu przez przewód pokarmowy

w ciągu 4-9 dni i nie ulega kumulacji. Z działań niepożą-

danych zarejestrowano jedynie występowanie łagodnych

miejscowych skórnych odczynów poszczepiennych [4].

D

ziałania niepożądane

Skórne odczyny poszczepienne należą do najczęstszych

reakcji niepożądanych związanych ze stosowaniem szcze-

pionek. Są one reakcją na zawarte w preparatach drobno-

ustroje, ich fragmenty, a także na inne składniki prepa-

ratu (m.in. środki konserwujące) i wynikają z aktywności

układu immunologicznego lub reakcji nadwrażliwości na

substancje zawarte w preparacie. Najczęstszą postacią

skórnych reakcji poszczepiennych są zmiany w miejscu

wstrzyknięcia – ból, rumień, obrzęk. Rzadziej dochodzi

do nacieczenia, owrzodzenia lub zropienia tej okolicy.

W skrajnych przypadkach może dojść do powstania rop-

nia nad okolicznymi węzłami chłonnymi. Obserwuje się

również uogólnione reakcje skórne w postaci wysypek

(np. po szczepieniu przeciwko różyczce) [5].

M

ateriał bada

Liczba przeprowadzonych badań dotyczących farma-

kokinetyki tiomersalu jest niewielka i obejmuje jedynie

nieliczną grupę pacjentów, jednak wszystkie wykazują

podobne wyniki. Do jednych z najnowszych należą ba-

dania przeprowadzone na Uniwersytecie w Rochester

w 2008 roku, w których dokonano analizy próbek krwi,

kału oraz moczu, pobranych od 216 zdrowych noworod-

ków i niemowląt do 6 miesiąca życia przed szczepieniem

oraz od 12 godziny do 30 dnia po szczepieniu prepara-

tami zawierającymi tiomersal. W prezentowanych wy-

nikach potwierdzono dane o krótkim czasie półtrwania

etylortęci (poziom rtęci powracał do wyjściowego w 11

dniu po szczepieniu) oraz wskazano przewód pokarmowy

jako główną drogę jej eliminacji. Poziom rtęci w moczu

był nieoznaczalny, a badania funkcji nerek nie wykazały

nieprawidłowości, co jest ważną informacją, biorąc pod

uwagę nefrotoksyczność tego pierwiastka [6]. Niektórzy

autorzy publikacji na temat tiomersalu zauważają, że

w związku z brakiem danych o najniższym stężeniu rtę-

ci we krwi, przy którym dochodzi do neurotoksyczności,

trudna jest jednoznaczna interpretacja dostępnych ana-

liz na temat farmakokinetyki etylortęci [7].

O

bserwacje

i dyskusja

Głównych danych na temat bezpieczeństwa stosowania

szczepionek zawierających tiomersal dostarczają liczne

badania epidemiologiczne. Większość z nich przemawia

jednoznacznie za brakiem związku pomiędzy ich stoso-

waniem a występowaniem autyzmu i innych zaburzeń

neurologicznych.

The Centers for Disease Control and

Prevention

przeprowadziły w 2007 roku prospektywne

badanie kohortowe, w którym wzięło udział 1047 dzie-

ci od 7. do 10. roku życia, zaszczepionych we wczesnym

dzieciństwie szczepionkami zawierającymi tiomersal. Na

podstawie przeprowadzonych testów neuropsycholo-

gicznych nie stwierdzono związku pomiędzy wczesnym

narażeniem na tiomersal a zaburzeniami w funkcjono-

waniu układu nerwowego [8]. Podobne wyniki uzyskano

między innymi w kolejnym dużym prospektywnym ba-

daniu kohortowym obejmującym 14000 dzieci w Wielkiej

Brytanii oraz w badaniach przeprowadzonych w Danii,

obejmujących całą populację tego kraju [1].

Instytucje zdrowia publicznego oraz instytuty leków

monitorują na bieżąco najnowsze doniesienia na temat

ryzyka związanego z zastosowaniem w szczepionkach

tiomersalem.

The European Medicines Agency

systema-

tycznie aktualizuje rekomendacje dotyczące stosunku

ryzyka do korzyści stosowania produktów medycznych

zawierających tiomersal, opierając się na najnowszych

badaniach epidemiologicznych [9]. Podtrzymywane są

w nich informacje o braku związku pomiędzy tiomer-

salem a zaburzeniami ze spektrum autyzmu i innymi

schorzeniami neuropsychologicznymi. Te same wnio-

ski przedstawione są w raportach takich organizacji jak

FDA czy WHO (

World Health Organization

) [10]. W Polsce

oświadczenia o braku zagrożenia ze strony szczepionek

z zawartością tiomersalu jako środka konserwującego

wydały Państwowy Zakład Higieny i Państwowa Inspek-

cja Sanitarna. Są one przede wszystkim odpowiedzią na

artykuły i publikacje autorstwa zwolenników „ruchu an-

tyszczepionkowego” [4,11].

Niemniej jednak rozpoczęty pod koniec lat 90. proces

sukcesywnego wycofywania preparatów zawierających

tiomersal trwa. Jest to ważne ze względu na podtrzy-

manie zaufania społeczeństwa do szczepień ochronnych,

wyeliminowanie jakichkolwiek związanych z nimi wąt-