< Previous 2 / 2024 Kosmetologia Estetyczna 49 ARTYKUŁ KOSMETOLOGIA ESTETYCZNA E Magdalena Górska-Ponikowska prof. dr hab. n. med. i n. o zdr., kierownik Katedry i Zakładu Chemii Medycznej Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego, profesor wizytująca na Uniwersytecie w Stuttgarcie (Niemcy) oraz w Istituto Euro- Mediterraneo di Scienza e Tecnologia w Palermo (Włochy) TROCHĘ TEORII Wszystkie komórki, zarówno prokariotyczne, jak i eukariotyczne, uwalniają pęcherzyki zewną- trzkomórkowe w ramach swojej normalnej fizjo- logii i podczas stanów patologicznych. Pęcherzyki zewnątrzkomórkowe można po- dzielić na dwie kategorie: ektosomy i egzosomy. Egzosomy mają wielkość od 40 nm do 160 nm, średnią średnicę 100 nm i są pochodzenia endosomalnego. Warto zauważyć, że egzosomy są wytwarzane przez wszystkie typy komórek – fibroblasty, keratynocyty, komórki macierzy- ste. Są one powszechnie obecne we wszystkich płynach biologicznych, np. płynie owodniowym, krwi, mleku czy spermie. Egzosomy zawierają, a w zasadzie transportu- ją, DNA, RNA, w tym mikroRNA, białka i co waż- ne – są otoczone biologiczną błoną komórkową z różnymi kanałami i receptorami, pamiętamy tu o wspomnianym pochodzeniu endosomalnym. Nie wszystkie egzosomy mają ten sam skład. Niektóre mogą zawierać np. tylko mikroRNA, aby wywołać przeprogramowanie komórek do- celowych. Zatem heterogeniczność egzosomów zależy od rodzaju komórki, stanu genomowego komórki i oczywiście, jeśli mówimy o hodowli in vitro, od warunków hodowli. Są produkowane przez wszystkie komórki, co więcej, przez komórki normotypowe, ale też przez komórki senescencyjne zombie, czy też komórki nowotworowe. Także ich rola nie jest wyłącznie dobroczynna – jest w szczególności zależne od typu komórki, która dane egzosomy produkuje, i od cargo, czyli ładunku egozsomów. Wraz ze stopniowym zrozumieniem funkcji egzosomów, ich postrzeganie zmieniło się ze „śmieci w gwiazdę”. Kiedy 11 lat temu izolowa- liśmy egzosomy na Uniwersytecie w Palermo, próbowaliśmy zrozumieć, dlaczego komórki je wydzielają. Spekulowaliśmy wtedy, że egzoso- my są prawdopodobnie narzędziem do usuwa- nia nadmiaru niepotrzebnych składników z ko- mórek, aby utrzymać homeostazę komórkową. Obecnie egzosomy są rozpatrywane bardziej jako transportery kluczowych substancji czy też jako mediatory komunikacji międzykomórkowej. CECHY EGZOSOMÓW Wpływ egzosomów na komórki docelowe jest kon- trolowany przez różne mechanizmy wnikania lub interakcji, które obejmują m.in. endocytozę za po- średnictwem receptorów lub tratwy lipidowe. W świetle dotychczasowych informacji cechy egzosomów można sklasyfikować według ich funkcji, jak następuje: Egzosomy w literaturze zagranicznej oznaczone są jako exosomes bądź czę- ściej extracelullar vesicles. W ostatnim czasie obserwujemy ogromny wzrost zaintereso- wania egzosomami, niektórym wydaje się, że są nowością. Tak naprawdę, izolujemy je i badamy od kilkudziesięciu lat. Dziś wpisują się w obecne trendy dermatologii, medycyny estetycznej, kosmetologii i trychologii. Egzosomy – where have we been and where are we going czyli okiem medyka i praktyka „ Czytając większość publikacji popularnonaukowych oraz branżowych można odnieść wrażenie, że egzosomy są produkowane wyłącznie przez komórki macierzyste. Otóż nie. 2 / 2024 Kosmetologia Estetyczna 50 ARTYKUŁ KOSMETOLOGIA ESTETYCZNA E • regulacja ekspresji genów, • regulacja sygnalizacji wewnątrzkomórkowej i komuni- kacji między komórkami, • przeprogramowanie komórki docelowej, • przeżywalność i proliferacja, • różnicowanie komórkowe i nowotworzenie, • modulacja układu odpornościowego, • regulacja angiogenezy, • regulacja starzenia komórkowego. Zatem egzosomy mają wpływ na procesy fizjologiczne, w tym odpowiedź immunologiczną, naprawę tkanek, ale także na procesy patologiczne w chorobach sercowo-na- czyniowych, neurodegeneracji, nowotworzeniu czy też stanach zapalnych. Ich rola może być zarówno pozytywna, jak i negatywna. EGZOSOMY W MEDYCYNIE Po pierwsze, same egzosomy są aktywnie wykorzystywane jako substancje aktywne, stymulujące szlaki sygnalizacyj- ne wewnątrz- i międzykomórkowe. Ponadto trwają badania nad wykorzystaniem egzosomów jako biomarkerów dia- gnozowania i monitorowania stanu choroby czy odpowie- dzi terapeutycznej. Obiecujące jest również wykorzystanie egzosomów jako nośników leków w terapii celowanej. Potencjał terapeutyczny został zweryfikowany głównie na modelach komórkowych in vitro i zwierzęcych. Prze- prowadzone zostały także badania kliniczne. Jak wykaza- no, egzosomy, pochodzące zwłaszcza z mezenchymalnych komórek macierzystych tkanki tłuszczowej, jednojądrza- stych komórek krwi obwodowej, osocza bogatopłytkowego, krwi pępowinowej i szpiku kostnego, wykazują zdolność do stymulowania odnowy biologicznej i gojenie się ran, w tym cukrzycowych. Przy czym, najskuteczniejsze wydają się egzosomy z krwi pępowinowej i szpiku kostnego. EGZOSOMY W DERMATOLOGII, KOSMETOLOGII I TRYCHOLOGII Jak wykazano głównie na modelach zwierzęcych, terapia egzosomami prowadzi do stymulacji procesów napraw- czych komórek naskórka i skóry właściwej, a także przyspie- szenia gojenia się ran i przebudowy tkankowej. Molekularne mechanizmy działania biorące udział w tych procesach są skomplikowane i wciąż wymagają dalszych badań. Do dziś za główne mechanizmy uznano: • dostarczanie egzosomalnych mRNA/miRNA lub białek do docelowych komórek/tkanek, • aktywacja szlaków sygnalizacyjnych STAT3, PI3K/Akt, ERK1/2 i MAPK, • aktywacja Sirt1, zmniejszenie ekspresji TGF beta. Prowadzi to do: • indukcji proliferacji keratynocytów i fibroblastów, • stymulacji procesów angiogenezy. Chociaż badania kliniczne z wykorzystaniem egzosomów w dziedzinie dermatologii są ograniczone, najnowsze do- nosi o skuteczności i bezpieczeństwie terapii skojarzonej z egzosomami, pochodzącymi z ludzkich komórek macie- rzystych tkanki tłuszczowej i laserem frakcyjnym CO 2 w le- czeniu zanikowych blizn potrądzikowych. Egzosomy szeroko badane pod kątem potencjału prze- ciwstarzeniowego obejmują egzosomy, pochodzące z in- dukowanych pluripotencjalnych komórek macierzystych, komórek macierzystych tkanki tłuszczowej, krwi pępowi- nowej oraz szpiku kostnego. W szczególności wykazano wpływ egzosomów na dwa rodzaje starzenia się skóry – senescencji komórkowej i sta- rzenia związanego ze stresem oksydacyjnym poprzez dzia- łanie przeciwutleniające i senolityczne. Można wyróżnić różne mechanizmy działania, takie jak blokowanie wzrostu poziomu związanej ze starzeniem beta-galaktozydazy (SA- -beta-GAL), obniżanie wewnątrz- i zewnątrzkomórkowego poziomu stresu oksydacyjnego oraz dostarczanie płytkopo- chodnego czynnika wzrostu PDGF. Prowadzi to do odwróce- nia starzenia się fibroblastów i keratynocytów, pobudzenia ich proliferacji oraz zmniejszenia ekspresji metaloproteinaz. Przeprowadzono interesujące badanie dotyczące stoso- wania miejscowo egzosomów, pochodzących z mezenchy- malnych komórek macierzystych łożyska jako „primera” przed zastosowaniem biostymulatorów tkankowych, ta- kich jak hydroksyapatyt wapnia, osocze bogatopłytkowe, i fibryny bogatopłytkowej (PRFM). Zaobserwowano działa- nie synergistyczne w poprawie kolorytu, jakości i tekstury skóry, oraz redukcji zmaszczek, poprawie unaczynienia, redukcji tłustości i rozjaśnieniu skóry. Przy zastosowaniu „egzosomalnego primera” zaobserwowano lepsze i szybsze rezultaty poprawy stanu skóry. Ciekawe i niedocenione są egzosomy pochodzenia ke- ratynocytowego. Regulują one odpowiedź immunolo- giczną skóry oraz regulują pigmentację skóry. Wpływają na ekspresje genów i aktywność tyrozynazy, ale także na ekspresje genu czynnika transkrypcyjnego związanego z mikroftalmią (MITF) – mniej znany, ale główny regulator melanogenezy w melanocytach. Egzosomy wydają się wręcz idealnym narzędziem w nur- cie slow-aging, czyli opóźnienie starzenia się. Jednak, jak to zazwyczaj bywa, jest jeden haczyk. „ Jako największy narząd człowieka, skóra nieuchronnie boryka się z problemami związanymi ze starzeniem się. Opracowanie strategii opóźnienia lub nawet odwrócenia starzenia stało się gorącym punktem badań w dermatologii i kosmetologii.2 / 2024 Kosmetologia Estetyczna 51 ARTYKUŁ KOSMETOLOGIA ESTETYCZNA E Rynek kosmetyczny skupił się więc na roślinnych egzoso- mach – przedstawianych często jako przypominające eg- zosomy – exosome-like nanovesicles. Badania przedklinicz- ne wydają się potwierdzać potencjał przeciwstarzeniowy, jednak potrzebne są dalsze prace. Warto zwrócić uwagę, aby w INCI produktów kosmetycznych z egzosomami szu- kać extracellular vescicles lub exosomes – w takim przypad- ku mamy pewność, że opisywane pęcherzyki znajdują się w produkcie, gdyż został użyty surowiec standaryzowany na egzosomy. PODSUMOWANIE Ważne, aby pamiętać, że efekt działania egzosomów za- leżny jest nie tylko od pochodzenia samego egzosomu, ale także metody izolacji i ich dawki. Zastosowanie egzosomów może przynieść korzyści dermatologii i kosmetologii, m.in. poprzez ograniczenie odrzutu immunologicznego, przy zastosowaniu terapii komórkami macierzystymi. Jednak wciąż nieznane są długoterminowe skutki stosowania ku- racji egzosomalnych, związane m.in. ze stymulacją/hamo- waniem szlaków sygnałowych komórek nowotworowych w porównaniu z komórkami normotypowymi. Niewątpli- wie, egzosomy to przyszłość medycyny i kosmetologii. Te- mat jest fascynujący i zachęcam do śledzenia badań. BIBLIOGRAFIA 1. Krawczyk MA, Pospieszynska A, Styczewska M, et al. Extracellular Chaperones as Novel Biomarkers of Overall Cancer Progression and Efficacy of Anticancer Therapy. Appl. Sci. 2020;10:6009. 2. Wu JY, Wu SN, Zhang LP, et al. Stem Cell-Derived Exosomes: A New Method for Reversing Skin Aging. Tissue Eng Regen Med. 2022;19(5):961-968. 3. Oh M, Lee J, Kim YJ, et al. Exosomes Derived from Human Induced Pluripotent Stem Cells Ameliorate the Aging of Skin Fibroblasts. Int J Mol Sci. 2018;19(6):1715. 4. Park GH, Kwon HH, Seok J, et al. Efficacy of combined treatment with human adipose tissue stem cell-derived exosome-containing solution and microne- edling for facial skin aging: A 12-week prospective, randomized, split-face study. J Cosmet Dermatol. 5. Di Raimo R, Mizzoni D, Spada M, et al. Oral Treatment with Plant-Derived Exoso- mes Restores Redox Balance in H 2O2-Treated Mice. Antioxidants (Basel). 2023 May 6. Han J, Wu T, Jin J, et al. Exosome-like nanovesicles derived from Phellinus lin- teus inhibit Mical2 expression through cross-kingdom regulation and inhibit ultraviolet-induced skin aging. J Nanobiotechnology. 2022;20(1):455. „ W Unii Europejskiej i Wielkiej Brytanii zabronione jest używanie tkanek, komórek czy ekstraktów pochodzenia ludzkiego. Magdalena Górska-Ponikowska prof. dr hab. n. med., kierownik Katedry i Zakładu Chemii Medycznej Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego, profesor wizytująca na Uniwersytecie w Stuttgarcie (Niemcy) oraz w Istituto Euro-Mediterraneo di Scienza e Tecnologia w Palermo (Włochy), kierownik i pomysłodawczyni utworzenia na GUMed pierwszych w Polsce studiów podyplomowych Trychologia kliniczna, kierownik studiów podyplomowych GUMed Kosmetologia z elementami trychologii. Naukowo już 11 lat temu izolowała egzosomy z hodowli komórek nowotworowych, obecnie zajmuje się badaniem, etiopatogenezy oraz patomechanizmów związanych z rozwojem i progresją chorób nowotworowych, neurologicznych, dermatologicznych i kardiologicznych, opracowuje oraz wdraża nowe leki o działaniu przeciwnowotworowym oraz antyneurodegeneracyjnym. Autorka patentów z zakresu medycyny i kosmetologii. Współwłaścicielka firmy kosmetycznej i autorka innowacyjnych dermokosmetyków SkinScience®, odznaczona brązowym Krzyżem Zasługi, stypendystka MNiSW dla wybitnych młodych naukowców, laureatka Sopockiej Muzy w dziedzinie nauki, Człowiek Roku Art of BEAUTY Prestige Awards 2022. Prywatnie żona i spełniona mama, kocha podróżowanie i poznawanie nowych kultur. 2 / 2024 Kosmetologia Estetyczna 52 PREZENTACJA KOSMETOLOGIA ESTETYCZNA P BIOMICRONEEDLING NOWA ERA W KOSMETOLOGII Biomicroneedling to przełom w kosmetologii, łączący naukę z naturą, by na nowo definiować piękno i zdrowie skóry, ta rewolucyjna metoda wyróżnia się jako innowacyjna, bezinwazyjna technika, przynosząca znaczące korzyści w zakresie poprawy kondycji skóry. Opierając się na najnowszych badaniach i technologiach, przełamuje tradycyjne bariery w pielęgnacji skóry, oferując skuteczne rozwiązania dla osób poszukujących alternatywy dla inwazyjnych zabiegów. PODSTAWY BIOMICRONEEDLINGU Biomicroneedling wykorzystuje unikatową właściwość biomikroigieł, pozyskiwanych z na- turalnych źródeł, jak gąbka słodkowodna Spon- gilla Spicules. Te mikroskopijne igiełki wpro- wadzane do skóry tworzą mikrokanaliki, przez które składniki aktywne mogą wnikać głęboko w skórę, docierając do jej najgłębszych warstw. Ta metoda otwiera nowe możliwości w pielęgna- cji skóry, przekraczając granice tradycyjnych terapii. Proces ten nie tylko stymuluje naturalne procesy regeneracyjne skóry, ale także maksy- malizuje absorpcję i skuteczność aplikowanych produktów. Jednym z kluczowych atutów tej me- tody jest fakt, że podczas zabiegu nie dochodzi do krwawienia. Dzięki mikroigłom o długości 200- 300 mikronów tworzone kanały są na tyle małe, że skóra nie krwawi, a przez to nie ma potrzeby stosowania znieczulenia. Tworzy się około 3 mln tych „suchych kanałów”, co pozwala na efektyw- ne dostarczenie składników aktywnych bezpo- średnio do głębszych warstw skóry – tam gdzie mogą działać cuda. Biomicronakłuwanie to zna- komita technologia, jest mechanizmem, w któ- rym mówimy zarówno o biorewitalizacji, jak i o stymulacji fibroblastów, czyli uzyskania pro- liferacji. To także działanie szeroko anti-aging w wielu aspektach rozwiniętego procesu sta- rzenia, jak obniżenie angiogenezy czy hiperpig- mentacji. SQT Biomicroneedling to zabiegi, któ- re swoim działaniem i kombinacją składników mają nieoceniony wpływ na tkanki. SKUTECZNOŚĆ POTWIERDZONA NAUKOWO W badaniu trwającym pięć tygodni, przepro- wadzonym pod nadzorem dr Izabeli Załęskiej, zbadano wpływ SQT Biomicroneedling na pa- rametry skóry kobiet z widocznymi oznakami starzenia. Próbę stanowiło 10 kobiet w wieku 35-60 lat, mieszkanek dużego miasta. Badanie to uwypukliło potencjał biomikroigieł z gatunku Spongilla Spicules w kontekście odnowy skórnej. Wyniki te pokazały, po serii czterech zabiegów, istotne obniżenie echogeniczności skóry wła- ściwej średnio o 33,39%, co świadczy o wzroście jej nawodnienia i ukrwienia oraz o obniżeniu się stanu zapalnego. Ponadto, zaobserwowano istot- ne pogrubienie skóry właściwej o średnio 8,1%, sugerujące rozpoczęcie procesu neokolagenezy, kluczowego dla odmłodzenia skóry. Multispektralna analiza skóry potwierdziła redukcję linii marionetki, bruzd nosowo-war- gowych, zmarszczek wokół oczu, zasinień pod Biomicroneedling Polska wyłączny dystrybutor marki SQT w Polsce +48 512 349 224 Barbara Lutnik specjalistka medycyny estetycznej i kosmetologii2 / 2024 Kosmetologia Estetyczna 53 PREZENTACJA KOSMETOLOGIA ESTETYCZNA P oczami, przebarwień i rumienia, co razem z wyregulowa- niem działania gruczołów łojowych oraz oczyszczeniem ujść gruczołów łojowych, dowodzi skuteczności metody w odnawianiu skóry. Zmniejszenie pH o 0,53 sprzyjało se- boregulacji i działaniu antybakteryjnemu, co miało pozy- tywny wpływ na redukcję trądziku, a obniżenie TEWL o 6% oraz wzrost nawilżenia naskórka o 1,9% po czterech zabie- gach dowodzi poprawy funkcji barierowych skóry. Skalarna ocena efektów wykazała poprawę o jeden sto- pień w skali Glogau, co wskazuje na odmłodzenie skóry o około 10 lat. Skala WSRS pokazała znaczną poprawę głę- bokości zmarszczek, z minimalną ich widocznością. Pię- ciostopniowa skala zadowolenia pacjentów zarejestrowała bardzo wysoką satysfakcję uczestników, co wskazuje na efektywność i akceptację metody SQT Biomicroneedling w praktyce kosmetycznej. Takie rezultaty dowodzą, że SQT Biomicroneedling nie tylko stanowi innowację, ale również efektywne i bez- pieczne rozwiązanie w obszarze regeneracji skóry, odpo- wiadając na potrzeby nawet najbardziej wymagających klientów, poszukujących alternatyw dla inwazyjnych me- tod odmładzania. ZESTAWY ZABIEGOWE INDYWIDUALNE ROZWIĄZANIA DLA RÓŻNYCH POTRZEB SKÓRY W odpowiedzi na zróżnicowane potrzeby skóry, opracowano zestawy zabiegowe SQT Biomicroneedling, które kierowane są do specyficznych problemów skóry: od zestawu napraw- czego, przez rewitalizujący, aż po odmładzający i odżywczy. Każdy z nich zawiera starannie dobrane składniki aktywne, takie jak kwas hialuronowy, peptydy czy kolagen, wspierają- ce procesy regeneracyjne i odmładzające skórę. • Zestaw Odmładzający wzbogacony jest o Matrixyl 3000 i karnozynę, które docierając do głębszych warstw skóry, inicjują procesy naprawcze, zwiększając produkcję kola- genu i elastyny. Tym samym, metodą biomicroneedlingu można skutecznie odpowiedzieć na potrzeby skóry wy- magającej intensywnej regeneracji i odmłodzenia. • Zestaw Naprawczy jest idealny dla skóry z problemami trą- dzikowymi, rozszerzonymi porami, bliznami, rozstępami czy śladami po trądziku. W jego skład wchodzą fibronek- tyna, kolagen, beta-glukan, hialuronian sodu, poliglutami- nian sodu, krzemiany wapnia i sodu oraz biomikroigły, któ- re wspólnie działają antybakteryjnie, regulują produkcję sebum i wspomagają szybką regenerację skóry. • Zestaw Rewitalizujący niezawodny do skóry z przebar- wieniami, matowej, z oznakami zmęczenia czy utraty jasności. Bogaty w takie składniki, jak hydrolizowany proszek z gąbki, fibronektyna, kolagen, beta-glukan, hia- luronian sodu i arginina. Zestaw ten intensywnie nawil- ża, rozświetla skórę i wyrównuje jej koloryt, jednocześnie zmniejszając widoczność przebarwień. • Zestaw Odżywczy Nawilżający nowość przeznaczona dla skóry suchej, odwodnionej i pozbawionej blasku. Zawiera takie unikalne składniki, jak Myrothamnus Flabellifolia, glukozyd gliceryny, Leontopodium Alpinum, kolagen roz- puszczalny i poczwórny kwas hialuronowy, które wspól- nie działają na dogłębne nawilżenie, regenerację oraz od- żywienie skóry. Ten zestaw przywraca skórze naturalne nawilżenie, redukuje drobne linie i przywraca jej jędrność. PODSUMOWANIE Biomicroneedling stanowi przełom w kosmetologii, oferu- jąc bezpieczną, skuteczną i naturalną metodę odmładza- nia i regeneracji skóry. Dzięki badaniom potwierdzającym jego efektywność i rozwijającym się zestawom zabiegowym, biomicroneedling zyskuje uznanie zarówno wśród specja- listów, jak i klientów gabinetów kosmetycznych. Jest to me- toda, która nie tylko przynosi natychmiastowe efekty w po- staci poprawy wyglądu skóry, ale także długotrwałe korzyści zdrowotne, stając się nowym standardem w bezinwazyjnej kosmetologii. Zachęcamy wszystkich zainteresowanych, aby zapoznali się z pełną ofertą naszych produktów i me- tod, odwiedzając naszą stronę internetową oraz kontaktu- jąc się z nami bezpośrednio. Biomicroneedling to nie tylko przyszłość kosmetologii, ale rozwiązanie dostępne już teraz, umożliwiające każdemu cieszenie się zdrową, odmłodzoną skórą, bez konieczności poddawania się inwazyjnym proce- durom. To zaproszenie do odkrycia nowego wymiaru pielę- gnacji, który łączy naturę z nauką, oferując bezprecedenso- we rezultaty i satysfakcję z pięknej, promiennej skóry. STRESZCZENIE Bielactwo to choroba skóry objawiająca się utratą pigmenta- cji skóry, widoczną w formie jasnych, białych plam rozmiesz- czonych na powierzchni ciała. Może mieć charakter wrodzo- ny (dziedziczny) lub nabyty. Celem pracy była ocena poczucia własnej wartości osób z bielactwem nabytym. W przeprowadzonych badaniach wyko- rzystano anonimową ankietę, w której udział wzięło 195 osób. Większość ankietowanych twierdzi, że lokalizacja zmian sta- nowi dla nich problem natury estetycznej oraz że bielactwo utrudnia im samoakceptację i jest powodem obniżonego na- stroju. Ich zdaniem, stres związany z codziennym życiem może mieć wpływ na pojawianie się nowych zmian bielaczych lub zwiększanie się już istniejących odbarwień skórnych. Mimo trudności, które dla większości badanych niesie ze sobą bie- lactwo, uważają, że nie wpływa ono istotnie na ich jakość życia. Słowa kluczowe: skóra, bielactwo nabyte, poczucie własnej wartości, stres, jakość życia, kwestionariusz DLQI ABSTRACT Vitiligo is a skin disease characterized by loss of skin pigmen- tation, visible in the form of bright white patches distributed on the surface of the body. It can be congenital (hereditary) or acquired. The aim of this study was to assess the self-esteem of people with acquired vitiligo. The study was based on an anonymous questionnaire completed by 195 participants. The majority of the respondents indicated that the placement of the skin abnormalities was a cosmetic concern, and that vitiligo affected their self-acceptance and contributed to their diminished emotional state. In their opinion, stress of daily life can influence the appearance of new vitiligo lesions or increase of already existing skin discoloration. Although vitiligo brings many challenges for the majority of respondents, they maintain that it has a minimal impact on their overall quality of life. Keywords: skin, acquired vitiligo, self-esteem, stress, quality of life, DLQI questionnaire Weronika Olenicz Magdalena Niewęgłowska 0000-0001-7650-2216 Zakład Dermatologii Doświadczalnej i Kosmetologii, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum, ul. Medyczna 9, 30-688 Kraków +48 12 620 58 30 magdalena.nieweglowska-wilk@uj.edu.pl Sposób cytowania / Cite Olenicz W, Niewęgłowska M. Self-esteem in people with acquired vitiligo. A survey-based study. Aesth Cosmetol Med. 2024;13(2):43-48. https://doi.org/10.52336/acm.2024.006 Poczucie własnej wartości u osób z bielactwem nabytym. Badanie ankietowe Self-esteem in people with acquired vitiligo. A survey-based study WSTĘP Bielactwo to choroba skóry (dermatoza), dotykająca około 0,5-2% populacji, niezależnie od płci, czy grupy etnicznej i opiera się na zjawisku destrukcji melanocytów [1]. Najczęściej wyróżnia się bielactwo nabyte i wrodzone. • Bielactwo wrodzone jest spowodowane czynnikami gene- tycznymi i dotyczy całkowitego braku melaniny w skórze, jej przydatkach i wszystkich komórkach ciała. Inaczej nazy- wane jest albinizmem. • Bielactwo nabyte objawia się powstawaniem niejednolite- go zabarwienia skóry, w tym pojawienia się plam hipopig- mentacyjnych. Wśród 50% osób chorych na bielactwo nabyte, zmiany na skórze pojawiają się między dziesiątym a trzydziestym ro- kiem życia, czyli średnio w wieku 20 lat [1]. Statystyki pokazu- ją, że bielactwo pojawiające się już w wieku dziecięcym, czyli This is an article distributed under the terms of the Creative Commons Attribution 4.0 Unported (CC BY 4.0) https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/ Artykuł oryginalny / Original article 2 / 2024 Kosmetologia Estetyczna 55 Artykuł ukazał się w „Aesthetic Cosmetology and Medicine” Nponiżej 10 r.ż., stanowi aż 25% wszystkich przypadków i ujaw- nia się między 4. a 8. rokiem życia [2]. Bielactwo nabyte, pomimo, że nie jest chorobą zagrażają- cą życiu, może przysparzać wielu problemów związanych ze strefą psychospołeczną jednostki. Osoby dotknięte bielac- twem często postrzegają istniejące zmiany jako swoisty de- fekt czy skazę na skórze. Dodatkowo częstość występowania zmian na odsłoniętych partiach ciała sprawia, że trudniej im zaakceptować tę przypadłość. U 55% chorych na bielactwo nabyte odnotowano przypad- ki depresji, a sami chorzy zauważają u siebie zaniżoną sa- moocenę, zwiększone poczucie stresu oraz dyskryminacji w swoim otoczeniu [3]. W mediach coraz częściej pojawiają się zagadnienia doty- czące dyskryminacji osób z bielactwem. Kampanie społeczne uświadamiają, że inność nie musi być odbierana w sposób ne- gatywny. Mimo to, poczucie odrzucenia i zaniżenia własnej war- tości wśród osób dotkniętych bielactwem jest realnym proble- mem, z którego społeczeństwo powinno zdawać sobie sprawę. W pracy skupiono się na ocenie poczucia własnej wartości osób chorych na bielactwo. Składa się na nie wiele różnych czynników ściśle związanych z sytuacją społeczną jednostki, takich jak: samoakceptacja, samoocena, szacunek wobec sie- bie oraz godność, a także odczucia związane z wzajemnie od- działywującym społeczeństwem. MATERIAŁY I METODY W badaniach wykorzystano anonimową ankietę. Została ona przekazana respondentom przy użyciu Formularza Google. Informacje o możliwości udzielenia odpowiedzi na pytania zawarte w ankiecie zamieszczono na Facebooku w zamknię- tej grupie „Bielactwo – porady i wsparcie” poświęconej oso- bom chorującym na bielactwo. Badanie główne zostało poprzedzone wykonaniem badania pilotażowego w dniach 26-28.04.2023 r., w grupie 10 osób. Na podstawie otrzymanych wyników zdecydowano o niekorygo- waniu kwestionariusza. Po przeprowadzeniu ankiety głównej w dniach 03-20.05.2023 r., otrzymano 195 odpowiedzi. Kwestionariusz ankiety składał się z 35 pytań i został po- dzielony na trzy części: informacyjną, badawczą i metrycz- kową, z czego 9 pytań było krótką ankietą dotyczącą jako- ści życia, pochodzącą z kwestionariusza oceniającego wpływ dolegliwości skórnych na jakość życia chorego (DLQI, Derma- tology Life Quality Index). Kwestionariusz DLQI został opracowany przez prof. An- drew Y Finlaya i dr Gul Karim Khan w 1994 roku, jako jedno z pierwszych narzędzi do pomiaru jakości życia w dziedzinie dermatologii. DLQI pozwala określić wpływ schorzenia der- matologicznego na jakość życia u osoby badanej odnosząc się do jej odczuć, objawów oraz wpływu na życie codzienne, oso- biste oraz zawodowe, w okresie ostatniego tygodnia. Większość pytań składających się na kwestionariusz an- kiety stanowiły pytania zamknięte, co oznaczało, że osoba badana wybierała z ograniczonego zestawu możliwych od- powiedzi tylko jedną, która jej zdaniem najlepiej odpowiada prawdzie. Cztery pytania otwarte dawały dodatkową możli- wość udzielenia własnej odpowiedzi. WYNIKI BADAŃ W celu zdefiniowania badanej grupy osób, w kwestionariuszu zawarte zostały pytania dotyczące ich wieku, płci, z którą się identyfikują, wykształcenia, stanu cywilnego oraz miejsca za- mieszkania. Z informacji zebranych na podstawie udzielonych odpo- wiedzi wynika, że respondenci to w większości kobiety (81%) w przedziale wiekowym 30-39 lat (33%) oraz 20-29 lat (32%) i 40-49 lat (22%), posiadające wykształcenie wyższe (57,6%), średnie (33%) i podyplomowe (6,3%) (rys. 1). Najmniejszą róż- nicę punktów procentowych, odnotowano przy analizie od- powiedzi dotyczących stanu cywilnego. 30% ankietowanych wskazało, że są singlami, a 26% jest w związku niesformali- zowanym, większość (43,5%) odpowiedziała, że są w sforma- lizowanym związku. Równocześnie, jedynie 31,3% ankietowa- nych uznało, że ich życiowi partnerzy wspierają ich w pogo- dzeniu się z bielactwem i codziennym życiu z nim. Grupa badanych osób była zróżnicowana ze względu na miejsce zamieszkania: 34,7% pochodziło z miast powyżej 150 tys. mieszkańców, 17,6% z miast 50-150 tys. mieszkańców, 21,8% z miast do 50 tys. mieszkańców, a 25,9% ze wsi. 0% 10% 20% 30% 40% 50% powyżej 10 lat około 5 latod 5 do 10 lat od 2 latod roku 47% 21% 15% 12% 5% PROCENT RESPONDENTÓW Pr ocen t res po nden tó w 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 30-39 lat 20-29 lat 40-49 lat 50+ lat 11-19 lat 33% 32% 20% 11% 4% UDZ IA Ł PROCENTOWY GRUPY WIEKOWE Grupy wiekowe U dzi ał p ro cen to w y Rys.1 Procentowy udział grup wiekowych respondentów Źródło:Opracowanie własne Rys.2 Długość trwania bielactwa wśród respondentów Źródło:Opracowanie własne 2 / 2024 Kosmetologia Estetyczna 56 Artykuł ukazał się w „Aesthetic Cosmetology and Medicine” N0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% transpiderm. leki im m un os ur pr es or ow e fototerapia i na świe tlanie zmniejszenie c zyników str eso genn ych w cod zien nym życiu zmiana pod ej ścia po ch odn e wit D i GKS fa rm ak ote rap ia ter ap ia p syc ho lo gic zna i zaa kce ptowanie siebi e innowa cyjne me tody lecz enia bielact w a 59,1% 48,9% 48,1% 41,2% 33,0% 27,3% 9,2%9,3% 16,8% 24,4% 48,1% 41,2% 16,8%16,8% 9,2% 5,3% Procent respondentów liczba osób która podjęła się terapii zadowolenie (wyrażone w liczbie ocen) transepidermalne leki immunosupresorowe Pochodne wit. D i glikokortykosteroidy 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% transpiderm. leki im m un os ur pr es or ow e fototerapia i na świe tlanie zmniejszenie c zyników str eso genn ych w cod zien nym życiu zmiana pod ej ścia po ch odn e wit D i GKS fa rm ak ote rap ia ter ap ia p syc ho lo gic zna i zaa kce ptowanie siebi e innowa cyjne me tody lecz enia bielact w a 59,1% 48,9% 48,1% 41,2% 33,0% 27,3% 9,2%9,3% 16,8% 24,4% 48,1% 41,2% 16,8%16,8% 9,2% 5,3% Procent respondentów liczba osób która podjęła się terapii zadowolenie (wyrażone w liczbie ocen) Pozostałe pytania dotyczyły samego bielactwa i tego, jak osoby posiadające tę dysfunkcję skó- ry radzą sobie z trudnościami dnia codziennego. Ze 195 osób badanych, 38,7% choruje na cho- roby współtowarzyszące, jak np. Hashimoto, a aż 26,3% nie robiło w tym kierunku badań i nie wie czy może zaliczyć się do tej grupy. Zdecydowana większość badanych (83,5%) określiła czas wykrytego u nich bielactwa na dłuższy niż 5 lat, z czego 47,3% z nich stwierdziło, że zmaga się z nim dłużej niż 10 lat (rys. 2). Z grupy 195 osób badanych jedynie 9,4% stwierdziło, że nie występują u nich aktywne zmiany bielacze. Ci respondenci, którzy posia- dają zmiany bielacze odpowiedzieli, że zlokalizo- wane są one najczęściej na dłoniach, w okolicach intymnych i twarzy (rys. 3). Często są to miej- sca bardzo widoczne, a zatem ich odmienność od społecznie przyjętej normy może wiązać się ze stygmą lub odrzuceniem oraz być powodem kompleksów. Aż 77,1% badanych odczuwa, że lo- kalizacja zmian stanowi dla nich problem natu- ry estetycznej. Dla podobnej liczby respondentów jest to pro- blem natury psychicznej i plamy bielacze są źró- dłem ich kompleksów, ponieważ 53,4% uważa, że bielactwo utrudnia im samoakceptację i jest po- wodem obniżonego nastroju (25,4% odpowiedzia- ło zdecydowanie tak, a 28% raczej tak) (rys. 4). Równocześnie, mniej niż połowa badanych (44,1% łącznie, z czego 16,6% odpowiedziało zde- cydowanie tak, 27,5% raczej tak) stwierdziła, że posiadanie plam sprawia im trudności w kontak- tach z nowo poznanymi ludźmi. Zdecydowana większość próbowała leczyć wy- stępujące u nich bielactwo (85%), ale zaniechała kuracji i nie jest w trakcie leczenia (78,1%). 77,7% respondentów stwierdza, że leczenie nie było skuteczne i nie odczuli poprawy jakości życia. W ramach badania sprawdzono także, jakie me- tody terapii były stosowane przez uczestników oraz które z tych metod przyniosły im największe zadowolenie z osiągniętych rezultatów. W py- taniu dotyczącym poprawy stanu skóry, doda- no również opcje uwzględniające pracę własną badanych, tzn. terapię psychologiczną, zmniej- szenie czynników stresogennych, jak i zmianę podejścia do choroby. Najwięcej respondentów (48,1%) stwierdziło, że pomogło im zmniejsze- nie czynników stresogennych w życiu codzien- nym, a kolejną najpopularniejszą odpowiedzią (41,2%) była pozytywna zmiana podejścia do cho- roby (rys. 5). 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% dł on ie ok olice in ty m ne twa rz ko ńczyny do lne ko ńczyny gór ne ca łe cia ło deko lt tu łów sz yj a 53,1% 51,0% 48,5% 39,7% 37,6% 29,9% 21,6% 20,6% 17,5% Procen t od po w ied zi re sponde ntów Lokalizacja zmian Pr ocen t o dp ow ie dzi res po nden tó w Lokalizacja zmian 0,0% 5,0% 10,0% 15,0% 20,0% 25,0% 30,0% 35,0% 40,0% 45,0% 50,0% problem natury estetycznej powód kompleksówbariera przy poznawaniu nowych ludzi problem natury psychicznej 46,9% 34,0% 16,6% 25,4% 30,2% 30,4% 27,5% 28,0% 10,4% 21,6% 32,1% 30,6% 7,8% 11,3% 20,7% 13,5% 4,7% 2,6% 3,1% 2,6% Procent respondentów zdecydowanie takraczej takraczej niezdecydowanie nietrudno powiedzieć Rys.3 Lokalizacja zmian bielaczych na ciele w ocenie badanych Źródło:Opracowanie własne Rys.4 Postrzeganie plam bielaczych przez respondentów Źródło:Opracowanie własne Odpowiedzi te są powiązane z wynikami uzyskanymi z kolejnego pyta- nia zawartego w badaniu. Respondenci zostali poproszeni o ocenę, czy ich zdaniem stres związany z życiem codziennym ma wpływ na pojawianie się nowych lub zwiększanie istniejących zmian bielaczych. Wyniki wska- zały, że aż 69,6% uczestników odpowiedziało twierdząco, podczas gdy tyl- ko 10% zaprzeczyło. Rys. 5 Metody terapii wykorzystywane przez respondentów oraz zadowolenie po zastosowanych działaniach Źródło:Opracowanie własne 2 / 2024 Kosmetologia Estetyczna 57 Artykuł ukazał się w „Aesthetic Cosmetology and Medicine” NNext >