< PreviousOmnia to nowoczesne urządzenie wyposażone technologię podawania substancji aktywnych – wykorzystującą mikroprocesor z wieloma igłami (0,1mm), delikatnie wprowadzając do skóry substancje aktywne. Dzięki zastosowaniu fali radiowej oraz elektrostymulacji zabieg jjest jeszcze skuteczniejszy. MEZOTERAPIA NANO IGŁOWA + RF + EMS OMNIA Więcej na: www.venus-beauty.pl tel. +48 697 201 835 Urządzenie znacząco wykraczające poza panujące na rynku standardy w zakresie bezoperacyjnego liftingu z wykorzystaniem technologii wykorzystującej ultradźwięki. HIFU 3D Jeden z najbardziej zaawansowanych i innowacyjnych urządzeń do karboksyterapii – jednej z najskuteczniejszych i najbardziej bezpiecznych metod wykorzystywanych w medycynie estetycznej i kosmetologii. Karboksyterapia NOWOŚCI 2020 1 / 2020 / vol. 9 Kosmetologia Estetyczna 69 PREZENTACJA KOSMETOLOGIA ESTETYCZNA P PROFESJONALNA DIAGNOSTYKA W TWOIM GABINECIE Prowadząc g abinet kosmetyczny, chcemy wyróżniać się na rynku, tak by klienci wybierali nasze usługi. Droga do sukcesu to nie tylko oferta profesjonalnych zabiegów luksusowych marek czy z wykorzystaniem najnowocześniejszych urządzeń. Dziś klienci oczekują przede wszystkim profesjonalnego doradztwa w zakresie prawidłowej pielęgnacji skóry w zaciszu domowym, jak i doborze właściwej serii zabiegów, oferowanej w gabinecie. To jest powód, dla którego coraz więcej gabinetów proponuje w swoich usługach konsultacje kosmetologiczne i diagnostykę skóry. Oprócz wiedzy, szczegółowego wywiadu z klientem idealnym, dopełnieniem jest posiadanie w swojej ofercie sprzętu, umożliwiającego profesjonalną diagnostykę skóry, jakim jest Analizer Nati V3. To kompleksowe urządzenie do komputerowej diagnostyki skóry, które zostało opracowane przez polską firmę Beauty of Science przy współpracy z dermatologami, inżynierami i kosmetologami. Jest to niewielkie urządzenie, za pomo- cą którego można dokonać auto- matycznego pomiaru poszczegól- nych parametrów. Mimo swojego niewielkiego rozmiaru jest bardzo dokładny i rzetelny. Ma wbudo- waną kamerę z 40-krotnym po- większeniem, czujnik fizyczny, umożliwiający pomiar nawilżenia, wyposażony jest w źródło światła UV. Jego rozmiar pozwala na wy- konanie badania na fotelu kosme- tycznym, komfortowo dla klienta. BADANIE Jest krótkie i zajmuje tylko kilka minut. Polega na wykonaniu zdjęć i pomiarów, za pomocą których oceniany jest stan skóry klienta aż na 8 poziomach: struktury skóry – za pomocą której określony jest biologiczny wiek skóry, poziomu jej natłuszczenia – ilość sebum oraz złuszczenia naskórka, war- tości nawilżenia z podziałem na strefę T i U, wielkości porów oraz głębokości zmarszczek, zmian naczyniowych, a także głębokość przebarwień. ANALIZA Po wykonaniu badania skóry pro- gram automatycznie dokonuje analizy wykonanych pomiarów, dając wynik i określając, czy dany parametr ma odpowiednią wartość w odniesieniu do wieku i płci klien- ta. Analiza jest przedstawiona wraz ze zdjęciami i wykresami, co łatwo obrazuje problem. Przy każdym po- miarze istnieje możliwość dodania komentarza widocznego tylko dla kosmetologa lub również dla klienta. DOBÓR PIELĘGNACJI Oprogramowanie samodzielnie sugeruje produkty oraz zabiegi na podstawie trzech głównych problemów skóry, które wyniknęły z analizy. Ostateczna decyzja o wy- borze zostaje po stronie kosmetolo- ga, który może zaznaczyć dowolną ilość produktów i zabiegów. Ponad- to samodzielnie można uzupełnić produkty dostępne w gabinecie oraz zabiegi, które zostaną dobrane zgodnie z wynikiem analizy. RAPORT Najważniejszy jednak jest fakt, że w tak prosty i intuicyjny sposób można dostarczyć swoim klientom profesjonalny raport o stanie ich skóry. Raport może zostać zapisany w formacie PDF, wysłany e-mailem lub wydrukowany. Dzięki temu klient po zakończonej analizie ma dostęp do wykonanych badań, ich opisu, jak również proponowanej pielęgnacji, może się z nimi zapoznać na spokojnie, w zaciszu domowym. HISTORIA KLIENTA Na koniec warto wiedzieć, że analizer ma bazę klientów, dzięki czemu istnieje możliwość przepro- wadzenia kontroli i sprawdzenia osiągniętych efektów pielęgnacyj- nych. W bazie klienta przechowy- wane są również dane, zawierają- ce datę ostatniego oraz kolejnego badania, numer telefonu, data uro- dzenia, ankieta dotycząca aktual- nego stanu zdrowia i pielęgnacji. Wyłączny dystrybutor: Venus Beauty ul. Legionów 52 62-800 Kalisz W: mgr inż. Paulina Spaleniak właścicielka Gabinetu Kosmetologii Skin Expert w Wieluniu, specjalista ds. badań i rozwoju Beauty of Science1 / 2020 / vol. 9 Kosmetologia Estetyczna 70 PIGMENTY TRENDY COLORS Trendy Colors to holenderski producent bezpiecznych pig- mentów do makijażu perma- nentnego z technologią no- voxx®, działający w branży od 25 lat. Pigmenty są wytwarzane z zachowaniem najwyższej staranności w la- boratorium w Niemczech, z surowców najlepszej jakości. Wszystkie kom- ponenty są wcześniej dokładnie testowane, dlatego zawierają wyłącznie czyste składniki. Każdy pigment jest sprawdzany (testowany laboratoryj- nie) zgodnie z europejskimi wytycznymi, dotyczącymi makijażu perma- nentnego, są one opracowane w CoE ResAP (2008) 1. Opatentowana technologia novoxx® dała takie połączenie składników, dzięki którym pigment lepiej osadza się w skórze, reakcje alergiczne prak- tycznie nie występują, działanie przeciwzapalne i antyoksydacyjne wspo- maga proces gojenia się po pigmentacji oraz przedłuża trwałość pigmentu w skórze, dzięki czemu zmniejsza się ilość potrzebnych korekt, w celu osią- gnięcia pożądanego efektu. Pigmenty nie zawierają w swoim składzie tlenków żelaza. NOWA GENERACJA PIGMENTÓW PMU Bezpieczny i najbardziej stabilny pigment – tak można opisać wegańskie pigmenty marki Biotic Phocea. Są jedynymi tuszami w EU, produkowa- nymi wg norm medycznych CE IIB, co gwaran- tuje niespotykane dotychczas bezpieczeństwo. Nie zawierają latexu, PPD, nitroamin ani tlenku kadmu. Nasycenie koloru sięga 85%, co jest naj- lepszym wynikiem na rynku. Dzięki opakowa- niu airleSS pozostaje sterylny przez 5 lat, gwa- rantuje 100% zużycia pigmentu, a dodatkowo 13 ml opakowanie jest w cenie 10 ml. Dzięki zastosowaniu unikalnych dyspergatorów makijaż jest mocno nasycony, cząsteczki tuszu nie agregują się, umożliwiając stabilną, trwałą i precyzyjną pigmentację. W: MIKROPIGMENTACJA MEDYCZNA, REKONSTRUKCYJNA – SZKOLENIA Centrum Mikropigmentacji Agnieszki Zapa- ły zaprasza na specjalistyczne szkolenia: • Skin Needling – niezwykle skuteczne zabiegi na twarz i ciało. Spektakularne efek- ty w niwelowaniu i rozluźnianiu blizn, usuwaniu rozstępów, zmarsz- czek mimicznych. • Mikropigmentacja brodawki piersiowej – odtwarzanie brodawek u ko- biet po rekonstrukcji piersi, pigmentacja brodawek przy bielactwie, przy- ciemnianie naturalnych brodawek piersiowych. • Mikropigmentacja skóry głowy – rozwiązanie problemu łysienia u męż- czyzn i kobiet. Unikatowa technika MikroHair, pozwalająca na uzyska- nie niezwykle naturalnych efektów. Wiedza, pasja, doświadczenie. Warto uczyć się od najlepszych! 1 / 2020 / vol. 9 Kosmetologia Estetyczna 71 N ARTYKUŁ NAUKOWY ZDROWIE otrzymano / received 21.12.2019 poprawiono / corrected 15.01.2020 zaakceptowano / accepted 01.02.2020 ABSTRACT Rheumatoid arthritis is an autoimmune disease of un- known etiology. It mainly affects the joints of the hands and feet. It is a recurrent disease that is not curable. The aim of the study was to present the differences between a healthy and unhealthy foot and the progres- sive degradation of joints as a result of a progressing disease. Progressive RA leads to many joint changes. Hal- luxes, hammer-toes and longitudinal and transverse flat feet are the most common. Very often there are dislocations within the phalanges and metatarsal joints which may result in problems with the rolling of the foot, which may lead to disability as a consequence. Keywords: Rheumatoid arthritis, foot, hallux, treatment STRESZCZENIE Reumatoidalne zapalenie stawów jest chorobą au- toimmunologiczną o nieznanej etiologii. Dotyka głównie stawów dłoni oraz stóp. Jest to choroba nawracająca, która nie jest wyleczalna. Celem pracy było przedstawienie różnic pomiędzy zdrową, a chorą stopą oraz postępującej degradacji stawów w wyniku pogłębiającego się schorzenia. Postępujące RZS prowadzi do wielu zmian w ob- rębie stawów, najczęściej występującymi są: halluxy, palce młotkowate oraz płaskostopie podłużne i po- przeczne. Bardzo często dochodzi do zwichnięć w ob- rębie stawów paliczkowo-śródstopnych. Wszystko to składa się na problemy z przetaczaniem stopy, co może doprowadzać w konsekwencji do inwalidztwa. Słowa kluczowe: reumatoidalne zapalenie stawów, stopa, hallux, leczenie » 72 Joanna Trojanowska Izabela Rodak Wyższa Szkoła Nauk o Zdrowiu w Bydgoszczy ul. Jagiellońska 4 85-067 Bydgoszcz M: +48 723 254 603 E: WSTĘP W dzisiejszych czasach problem chorób reuma- tycznych dotyka bardzo dużej liczby osób na świecie. Są to zespoły różnych schorzeń, jednak jednym z najczęściej występujących jest reumato- idalne zapalenie stawów. Bardzo często zdarza się, że ludzie u których występują pierwsze symptomy reumatoidalnego zapalenia stawów RZS bagatelizują ten problem przyczyniając się do jego ekspresji, co prowadzi do rozwoju choroby, a mianowicie wielu zmian w obrębie stawów i narządów wewnętrznych. Ob- jawia się to dyskomfortem nie tylko wynikającym z współistniejących zespołów bólowych, ale także podstawowych problemów życia codziennego, ta- kich jak poruszanie się. Problem ten zdecydowanie częściej dotyka kobiet, które są narażone na występowanie choroby ze względów genetycznych. Reumatoidalne zapalenie stawów, zwłaszcza postępujące, zaczyna degrado- wać stawy przez co są one zniekształcone. Prowa- dzi to do skrępowania i ukrywania swojej choroby. Celem pracy jest przedstawienie różnic wyni- kających z zaawansowanej choroby reumatycznej oraz zmian jakie nastąpiły w obrębie stawów stopy. Dzięki uprzejmości badanej, przedstawiono sze- reg zdjęć oraz badania ukazujące degradację i wy- niszczenie stawów. ZMIANY ZWYRODNIENIOWE MOGĄCE WYSTĘPOWAĆ W RZS Płaskostopie poprzeczne (pes transverso – planus) jest to deformacja obejmująca przednią część stopy. Polega na obniżeniu naturalnego łuku w obrębie II, III i IV kości śródstopia. Następstwem tego jest po- szerzenie przodostopia [1]. Bardzo często towarzyszą mu deformacje innych części stopy. W płaskostopiu poprzecznym dochodzi do koślawienia się tyłostopia oraz supinacji przodostopia, co w następstwie powo- duje ucisk stawów sąsiadujących – głównie skokowo- -piętowego. Zmiany biomechaniki stopy oraz chodu mogą mieć wpływ nie tylko na ból w obrębie stopy, ale również na późniejsze problemy ze stawami ko- lanowymi czy biodrowymi [2]. Reumatoidalne zapalenie stawów w obrębie kończyny dolnej – opis przypadku Rheumatoid arthritis in the lower limb – case report1 / 2020 / vol. 9 Kosmetologia Estetyczna 72 N ARTYKUŁ NAUKOWY ZDROWIE Paluch koślawy (hallux valgus) jest to deformacja obejmująca staw śródstopno-paliczkowy palca I stopy. Polega na odchyle- niu przyśrodkowym osi I kości śródstopia, a w konsekwencji wytworzeniu się wyniosłości przyśrodkowej. W początkowej fazie deformacja ta jest niebolesna, jednak z biegiem czasu może dawać bardzo duże odczucia bólowe, ponieważ prze- suwająca się głowa I kości śródstopia umiejscawia się bezpo- średnio pod skórą. Dodatkowo w trakcie powstawania zmian w obrębie stawu dochodzi do metatarsalgii, ponieważ zmienia się punkt podporu stopy i ciężar spoczywa na głowach kości śródstopia [2]. Palce młotkowate (digiti mallei) bardzo często są następstwem występowania płaskostopia poprzecznego oraz palucha ko- ślawego. Najczęściej dotyczy II palca, jednak w zaawansowa- nych przypadkach obejmuje także III i IV. Deformacja polega na przykurczu ścięgna zginacza palca, co w konsekwencji do- prowadza do częściowego zginania bliższego stawu między- paliczkowego w stronę podeszwową i przeprostem w stawie śródstopno-paliczkowym. Deformacja ta prowadzi do powsta- wania zrogowaceń na częściach grzbietowych palców lub na ich opuszkach [2]. Palec nakładający się (jak sama nazwa wskazuje) polega na nakładaniu się sąsiadujących palców. Nieprawidłowość ta po- woduje powstawanie odcisków pomiędzy nimi, na opuszkach oraz stawach międzypaliczkowych [2]. HIPERKERATOZY W RZS W przypadku zmian zwyrodnieniowych przy reumatoidal- nym zapaleniu stawów nadmierne rogowacenie tworzy się w newralgicznych miejscach. Najczęściej obejmuje przednią część stopy, co wiąże się z płaskostopiem poprzecznym. Mo- dzele są dobrze odgraniczone od zdrowej skóry. Są efektem przeciążeń spowodowanych zmianą motoryki chodu oraz zmianami w konstrukcji stopy. Mają one kolisty lub owalny kształt oraz żółtawe zabarwienie. Nie posiadają rdzenia, są powierzchowne i bardziej płaskie. Ucisk na głowy kości śród- stopia powodują piekący ból. Modzele należy opracowywać skalpelem i zastosować odpowiednie odciążenie. Poprzez brak oczyszczania i odciążania pod główkami kości śródstopia mogą również powstawać odciski [1]. Odciski występują najczęściej w okolicy stawów śródstopno- paliczkowych, na opuszkach i grzbietach palców oraz pomię- dzy nimi. Są one bardzo bolesne, ponieważ posiadają twardy rdzeń, który wnika w głąb naskórka aż do skóry właściwej. Po- wstają na skutek drażnienia i ucisku jednego miejsca. Rdzeń powstaje przez uszkadzanie komórek naskórka, które są wci- skane w głąb tkanek, nie mogąc migrować na powierzchnię [2]. PRZYCZYNY REUMATOIDALNEGO ZAPALENIA STAWÓW Etiopatogeneza reumatoidalnego zapalenia stawów od lat stano- wi źródło badań. Dawniej podejrzewano, że za zmiany zwyrod- nieniowe odpowiadają wirusy lub bakterie. Dokładne przyczy- ny chorób reumatycznych nie są dokładnie wyjaśnione do dziś. Najbardziej prawdopodobną przyczyną są czynniki genetyczne, które w połączeniu z zakażeniem wirusowym lub bakteryjnym ujawniają chorobę. Największą rolę w powstawaniu reumato- idalnego zapalenia stawów stanowi układ immunologiczny. Ko- mórki odpornościowe nie odróżniają komórek obcych, przez co dochodzi do atakowania własnej tkanki. Schorzenia tego typu nazywają się chorobami autoimmunologicznymi [3, 4]. W reumatoidalnym zapaleniu stawów największą rolę odgry- wają cytokiny – czynnik nekrozy nowotworu (TNF)-alfa i in- terleukina IL-1 odpowiedzialne za degradacje chrząstek kości. W stanach zaawansowanych choroby dochodzi do uszkodze- nia chrząstki stawowej i kości sąsiadujących. W trakcie trwa- nia procesu zapalnego, cytokiny skupiają się w stawach, ich rolą jest przyciąganie komórek obronnych i zapalnych, wzrost i pobudzanie ich oraz zmuszanie do reakcji metabolicznych, do- wodzą także rozkładem tkanki łącznej i jej powstawaniem [3]. W pierwszych stadiach choroby stan zapalny obejmuje naj- pierw błonę maziową, która zwiększa swoje ukrwienie, co doprowadza do jej pogrubienia i nadprodukcji mazi stawo- wej. Niekontrolowany wysięk doprowadza do rozciągania się torebki stawowej i więzadeł. Konsekwencją jest pogorszo- na ruchomość stawu i jego szybsze zużywanie. W dalszym kroku przerośnięta błona maziowa zwaną łuszczką wrasta w chrząstkę. Jeśli nie zostanie wprowadzone leczenie, w kon- sekwencji może uszkodzić ona także sąsiadujące ze stawem kości, tworząc jamy i dziury [3, 5]. DIAGNOZOWANIE W przypadku podejrzenia reumatoidalnego zapalenia stawów należy wykonać morfologię krwi, badanie moczu oraz ozna- czyć odczyn OB. W okresie zaostrzenia choroby odczyn ten jest wysoki, występuje także niedokrwistość z powodu zbyt niskiej ilości żelaza we krwi. Bardzo często występuje tak zwa- ny czynnik reumatoidalny, który wykrywany jest w teście Waalera i Rosego. Istotne w procesie diagnozy są badania rentgenowskie. Można w nich stwierdzić obecność nadżerek, które są konsekwen- cją rozpadu chrząstki i uszkodzeniem kości tworzących staw. Staw, w którym występuje nadżerka uznaje się za zniszczony. Obecnie do wczesnej diagnostyki stosuje się ultrasonogra- fię oraz rezonans magnetyczny. Oba badania pozwalają na stwierdzenie zapalenia błony maziowej, a także znalezienia już niewielkich zmian chorobowych [3, 6].1 / 2020 / vol. 9 Kosmetologia Estetyczna 73 N ARTYKUŁ NAUKOWY ZDROWIE PRZEBIEG CHOROBY Reumatoidalne zapalenie stawów zaczyna się bardzo często od bólu w jednym lub kilku stawach. Miejsca te są nadwrażliwe, zwłaszcza przy poruszaniu. Dotyczy to głównie stawów dłoni i stóp. Chorzy odczuwają sztywność w stawach bezpośrednio po przebudzeniu. Niekiedy już na początku można zaobserwo- wać opuchnięcie i zgrubienie stawów. W tej fazie występuje też zmęczenie, niewysoka gorączka, czy nocne poty, a także spadek masy ciała i złe samopoczucie. Jak każda choroba, RZS ma różny przebieg, u niektórych chorych jest łagodny, przez co ciężko ją zdiagnozować, bardzo często ma charakter ostry, który należy leczyć silnymi lekami [3, 4, 6]. Najczęściej dotyka stawów dłoni i stóp, jednak należy pamię- tać, że RZS może zaatakować każdy staw w organizmie. Do- legliwości oraz obrzęk stawów mogą utrzymywać się kilka miesięcy, ulegając nasileniu, jeśli nie są leczone odpowiednimi preparatami. Zdarza się, że mogą ustąpić samoistnie na pe- wien czas lub rzadko na zawsze. Oprócz typowych zmian stawowych, w RZS występuje ogól- ne pogorszenie stanu zdrowia pacjenta. Można to zauważyć zwłaszcza w morfologii. Poza stawami proces zapalny dotyka także pochewki ścięgien i kaletki maziowe. Są one dobrze widoczne na dłoniach i sto- pach wzdłuż ścięgien, gdzie dochodzi do powstawania opu- chlizn. Często w wyniku wysięku śródstawnego jama stawo- wa rozszerza się w jednym kierunku. Występuje to zwłaszcza w obrębie kolana, co nazywamy torbielą Bakera. Jest ona wy- czuwalna w dole podkolanowym i utrudnia zginanie stawu. Niekiedy jej uwypuklenie w okolicy łydki może doprowadzić do ucisku żył, a w konsekwencji do obrzęku goleni. Torbiel Ba- kera diagnozujemy badaniem ultrasonograficznym [3, 4]. W RZS zmiany można zauważyć nie tylko w obrębie stawów, ale także w narządach wewnętrznych. Skóra staje się ścień- czała i blada z powodu zmian w naczyniach krwionośnych, co doprowadza do zasinienia palców dłoni i stóp. RZS atakuje także narząd wzroku. Zmiany zapalne rozwijają się w nadtwardówce, co finalnie może doprowadzić do upośle- dzenia widzenia lub całkowitego jego utraty. Zmiany zapalne w sercu dotyczą najczęściej osierdzia i mogą mieć charakter przewlekły lub ostry. We wszystkich war- stwach serca mogą tworzyć się guzki reumatoidalne. U około 20% chorych można zaobserwować wysiękowe zapa- lenie opłucnej. W miąższu płuc tworzą się guzki reumatoidal- ne, które mogą ulec martwicy tworząc jamy. W układzie nerwowym dochodzi do nacisku ziarniny reuma- toidalnej na nerwy obwodowe. W konsekwencji powstają neu- ropatie oraz zapalenia nerwów obwodowych. Zmiany w nerkach występują rzadko i są spowodowane obcią- żającym leczeniem. W reumatoidalnym zapaleniu stawów występuję tak zwany zespół Felty’ego. Jest to powiększenie węzłów chłonnych i śle- dziony wraz z obniżeniem ilości białych krwinek [3]. Reumatoidalne zapalenie stawów jest chorobą długoletnią. Może ona spontanicznie wpaść w stan remisji. Największą poprawę zauważamy w czasie ciąży. Prawdopodobnie jest to związane z działaniem hormonów. Niestety leczenie hormo- nalne nie daje zadowalających efektów, co łatwo można za- uważyć po ciąży, gdy dochodzi do nasilenia się choroby, a tak- że jej gwałtownego pogorszenia. Jeśli choroba przez dłuższy czas miała charakter bardzo ak- tywny może się zdarzyć, że w późniejszym stadium zaczyna wykazywać mniejszą aktywność. Nazywamy to „wypalo- nym RZS”. Głównym tego objawem jest upośledzenie wskutek uszkodzenia i zniekształcenie stawów oraz ograniczenie ru- chomości. W tym przypadku jedynie leki przeciwbólowe oraz wstawienie sztucznego stawu są najlepszym sposobem na po- prawienie komfortu życia pacjenta. Remisja zachodzi gdy występuje: • zmniejszona poranna sztywność stawów do kilku minut, • brak zmęczenia, • brak bóli stawowych w stanie spoczynku, • brak bóli stawowych w ruchu, • brak opuchlizny w pochewkach stawowych i na ścięgnach, • OB nieodbiegające od normy [7]. Tabela 1 Działania niepożądane NLPZ Działania niepożądane NLPZ Układ pokarmowy Wymioty, biegunka, wrzody żołądka, krwawienia z przewodu pokarmowego SkóraWysypka, alergia Układ moczowyZaburzenia funkcjonowania nerek, magazynowanie wody, nadciśnienie WątrobaPodwyższone parametry wątrobowe, zaburzenia odtruwania Ośrodkowy układ nerwowyBóle głowy, zawroty Szpik kostnyNiedobór płytek krwi lub białych krwinek Układ oddechowyAstma Źródło: Opracowanie własne1 / 2020 / vol. 9 Kosmetologia Estetyczna 74 N ARTYKUŁ NAUKOWY ZDROWIE WYBRANE POWIKŁANIA I SCHORZENIA WTÓRNE W trakcie trwania choroby dochodzi do zmniejszenia za- wartości składników mineralnych w kościach. W lżejszych przypadkach jest to osteopenia, natomiast cięższe noszą na- zwę osteoporozy. Obniżenie gęstości kości jest spowodowane pobudzaniem osteoklastów, czyli komórek kościogubnych za pomocą substancji przekaźnikowych odpowiedzialnych za wytworzenie się procesów zapalnych. Także leczenie gliko- kortykosteroidami wpływa na wypłukiwanie wapnia z kości. Początkowo osteoporoza rozwija się w ukryciu tworząc mikro- złamania, które są widoczne w obrazie RTG [8]. Guzki reumatoidalne tworzą się po stronie prostowników sta- wów. Występują przede wszystkim ponad ścięgnem Achillesa, na stawach palców rąk i nadgarstkach. Mają one wielkość zia- renka soczewicy lub orzecha laskowego. Są niebolesne, jednak umiejscowione na pięcie lub łokciu mogą utrudniać funkcjono- wanie, wtedy należy je usunąć. Zespół kanału nadgarstka pojawia się wskutek obrzęku, któ- ry tworzy się w wyniku ucisku na nerwy położone między kośćmi nadgarstka. Skutkuje to nocnymi bólami, zaburzeniem czucia palców oraz utraty sił w kciuku. Dolegliwości te moż- na usunąć za pomocą zabiegu chirurgicznego polegającego na rozszczepieniu więzadła obrączkowatego na przedniej stronie nadgarstka [3]. LECZENIE W reumatoidalnym zapaleniu stawów należy pamiętać, że le- czenie obejmuje nie tylko farmakoterapię, ale także leczenie operacyjne, fizykoterapię, kinezyterapię oraz leczenie uzdro- wiskowe. Choroba ta przebiega długofalowo z okresami za- ostrzeń i remisji, mając jednak charakter postępowy. Tylko sy- nergistyczne działanie wszystkich metod pozwala pacjentowi na zachowanie wydolności czynnościowej [9, 10]. Lekami hamującymi stan zapalny i zmniejszającymi ból są niesteroidowe leki przeciwzapalne. Jest to duża grupa leków, gdzie najbardziej znanym składnikiem jest kwas acetylosali- cylowy, czyli znana Aspiryna. Minusem długotrwałego stoso- wania NLZP jest szereg działań niepożądanych działających na cały organizm [3, 11, 12]. Glikokortykosteroidy to grupa leków, której nazwa pochodzi od hormonu nadnerczy – kortyzolu. Zostały one pierwszy raz syntetycznie wyprodukowane w 1938 r. Stosowane przy chorobie reumatycznej powodują stopniowe hamowanie pro- dukcji kortyzonu w organizmie. Wynika to z dostarczania hormonu z zewnątrz. Jeśli terapia kortyzonem zostaje ogra- niczona, organizm dostaje meldunek o wznowieniu produkcji kortyzonu. Istotnym jest, aby leczenie przerywać w sposób powolny, aby nadnercza mogły podjąć pracę i produkcję tego hormonu. Szczególną metodą terapii są zastrzyki dostawowe. Dają one natychmiastowy efekt przeciwbólowy poprawiając funkcjonalność stawu. Niestety są to zabiegi mające krótki okres działania, ponieważ po kilku tygodniach stan bólowy powraca. Ostrzykiwanie stawów można wykonywać maksy- malnie 4 razy w roku [3, 10, 12]. CEL BADANIA Celem badania było przedstawienie różnić pomiędzy stopa- mi o prawidłowej budowie, a zmianami wynikającymi z po- stępującego reumatoidalnego zapalenia stawów. Problem ten jest indywidualny i zależy od stopnia zaawansowania cho- roby. W artykule wykorzystano zdjęcia z badania podosko- powego, plantokonturograficznego oraz zdjęcia RTG, które użyczyła badana. Badana to kobieta, lat 58. Czynna zawodowo pracująca jako kucharka. Niepaląca oraz niepijąca. Szczupłej budowy ciała. Rozpoznanie choroby nastąpiło w 2002 roku. Początek cho- roby badana uznawała za przeciążenia wynikające z pracy. Uskarżała się na poranną sztywność stawów trwającą od 1 do 2 godzin, a także bóle w obrębie stawów stóp. Obecnie badanej towarzyszą chroniczne bóle stawów dłoni i stóp. Po wykonaniu podstawowego badania krwi stwierdzono pod- wyższone OB oraz CRP. Zalecono wykonanie badania na obec- ność czynnika reumatoidalnego, co dało wynik dodatni. Osta- teczne chorobę zdiagnozowano w trakcie wizyty w szpitalu. Pacjentka przyjmuje leki: • Metypred 4 mg (od 15 lat) • Metex 50 mg, 1 raz w tygodniu w formie iniekcji – jako następstwo leku o nazwie Trexan 10 mg • Kwas foliowy Dodatkowo raz w roku korzysta z leczenia rehabilitacyjnego w szpitalu, gdzie stosuje jonoforezę z naproxenem, krioterapię oraz magnetronic na kręgosłup. METODY I MATERIAŁY Opis przypadku oparto głównie korzystając z archiwum wła- snego – zdjęć cyfrowych oraz zdjęć RTG z archiwum pacjentki. Dodatkowo zostało wykonane badanie plantokonturograficz- ne oraz na podoskopie. Miało to na celu pokazanie szybkiego postępowania choroby oraz jej ekspresje. Badanie podoskopowe polega na komputerowej ocenie stabil- ności statycznej oraz dynamicznej stóp. Dzięki zastosowaniu przeźroczystej, podświetlonej płyty można uzyskać obraz odbicia lustrzanego stóp. Umożliwia to określenie styku stopy z podłożem oraz określenie nacisku. W trakcie badania wi- doczne są wysklepienia oraz wypukłości. 1 / 2020 / vol. 9 Kosmetologia Estetyczna 75 N ARTYKUŁ NAUKOWY ZDROWIE W badaniu statycznym bazuje się na odbiciu podeszwowej części stopy na płycie. Można wtedy za pomocą przelicznika procentowego skalkulować rozłożenie ciężaru ciała na po- szczególnych jej partiach. Pozwala to określić rodzaj stopy – płaskiej, normalnej lub wydrążonej. Badanie plantokonturograficzne – jest to najłatwiejsza forma wykonania badania statycznego i dynamicznego stóp. Polega na pokryciu specjalnej membrany tuszem lub farbą, następnie nałożenie jej nad papier. Pacjent stawia stopę na niepomalowa- ną część membrany. W opisywanym przypadku badanie zo- stało wykonane w sposób dynamiczny, poprzez przetoczenie stopy przez membranę. WYNIKI BADANIA Fot. 1 Badanie podoskopowe Źródło: Archiwum własne Fot. 2 Badanie podoskopowe Źródło: Archiwum własne Na zdjęciu podoskopowym (fot. 1 i 2) doskonale zaznacza się obniżenie łuków stóp. Występuje tu całkowity brak sklepie- nia poprzecznego w obu stopach. W stopie lewej łuk podłużny jest lepiej zachowany niż w stopie prawej, która jest całkowicie stopą płaską. W obu występuje hallux, co świadczy o trwa- łych zmianach w stawach śródstopno-paliczkowych, a także odchylenie palców II-V. Poprzez takie ustawienie występują podwichnięcia w stawach paliczkowych, co w konsekwencji prowadzi do powstawania palców młoteczkowatych. W wyni- ku degradacji tkanek i obniżenia łuku poprzecznego, pacjent- ka zmaga się z nawracającymi modzelami w przedniej części stopy. Na zdjęciu podoskopowym widać, jak pacjentka opiera ciężar ciała na pięcie. Prawdopodobnie jest to efekt trwałego bólu w części przodostopia. Fot. 3 Badanie RTG – strona przednia Źródło: Archiwum własne Fot. 4 Badanie RTG – strona boczna Źródło: Archiwum własne Na zdjęciu rentgenowskim (fot. 3 i 4) widać obustronne pła- skostopie poprzeczne i podłużne. Występują liczne zlewające się torbiele na głowach kości śródstopia obu stóp oraz poje- dyncze nadżerki kostne na ich powierzchniach. Zmalała gę- stość kości w obrębie stawów oraz nastąpiło zwężenie szpar stawowych. Dodatkowo jak na badaniu podoskopowym, wyraźnie zaznaczone jest całkowite zwichnięcie stawów śródstopno-paliczkowych palucha oraz stawów śródstopno- paliczkowych 2, 3 i 4 stopy lewej oraz 2 i 3 stopy prawej. Ob- raz RTG ukazuje widoczny proces reumatoidalny. Kości stępu bez zmian w swojej strukturze. 1 / 2020 / vol. 9 Kosmetologia Estetyczna 76 N ARTYKUŁ NAUKOWY ZDROWIE Fot. 5 Odbicie na plantokonturografie stopy lewej i prawej Źródło: Archiwum własne Na fotografii 5 widać całkowite spłaszczenie łuków podłuż- nych i poprzecznych stóp. W następstwie doszło do przemiesz- czenia się punktów podporu stopy. Znajdują się one obecnie na kości piętowej, głowie I kości śródstopia oraz w wyniku spłasz- czenia łuku poprzecznego na głowach II, III, IV i V kości śród- stopia. Widocznie odgranicza się paluch, który sukcesywnie w wyniku zwichnięcia stawu przemieszczał się i znajduje się obecnie pod II i III palcem. Stopa jest całkowicie zniekształco- na. W trakcie wykonywania badania dynamicznego pacjentka w efekcie choroby nie potrafiła prawidłowo wykonać przeta- czania stopy, co świadczy o zaawansowaniu schorzenia. Fot. 6 Zdjęcie cyfrowe stopy lewej Źródło: Archiwum własne Fot. 7 Zdjęcie cyfrowe stopy prawej Źródło: Archiwum własne Fotografie 6 i 7 przedstawiają części grzbietowe stóp. Widocz- ne zwichnięcia stawów głównie śródstopno-paliczkowych. Konsekwencją jest powstanie halluxa oraz palców młotkowa- tych. Na stawach międzypaliczkowych tworzą się modzele. Badana skarży się na bóle w części przedniej stopy, co może świadczyć o metatarsalgii reumatycznej. Od strony podeszwo- wej tworzą się nieznaczne modzele, które powstały w wyniku płaskostopia poprzecznego. Badanej towarzyszy ciągły obrzęk, zwłaszcza w obrębie stawu skokowego. Fot. 8 Stopa reumatoidalna widok na ścięgno Achillesa Źródło: Archiwum własne Na fotografii 8 widoczna jest duża opuchlizna stawu skokowe- go dolnego i górnego. Staw skokowy dolny odpowiedzialny jest za odwracanie i nawracanie stopy, natomiast staw skokowy górny za zginanie stopy. Zapalenie kaletek maziowych obej- muje ścięgno Achillesa przez co jest ono niewidoczne. Wystę- puje tu koślawe ustawienie stępu co doprowadziło do powsta- nia stopy koślawo-szpotawej. Następstwem tego są problemy z chodzeniem, na które skarży się badana – chód jest utrud- niony, spowolniony. 1 / 2020 / vol. 9 Kosmetologia Estetyczna 77 N ARTYKUŁ NAUKOWY ZDROWIE Fot. 9 Stopa reumatoidalna widok na kostkę boczną – stopa prawa Źródło: Archiwum własne Na fotografiach 9 i 10 widać całkowity zanik kostki w stawie skokowym. Wynika to z zapalenia kaletek maziowych i ścię- gien. Na V palcu tworzą się modzele od strony zewnętrz- nej, natomiast na II, III, IV i V modzele tworzą się od strony grzbietowej. Z tej perspektywy doskonale widać płaskostopie podłużne. Utrwalone zwyrodnienia powodują problem z usta- wieniem pięty oraz utrudnione jest chodzenie. W części przed- niej obu stóp występują zwichnięcia stawów, głównie obejmu- jące paluchy. W stopie lewej całkowite zwichnięcie występuje, także w stawie śródstopno-paliczkowym palca II. Podwinięcie się palców pod kolejne powoduje dyskomfort i utrudnione chodzenie, ponieważ ciężar nie rozkłada się równo na trzech punktach podporu. W efekcie obie stopy stały się szerokie, co znacznie utrudnia dobór odpowiedniego obuwia. Fot. 10 Stopa reumatoidalna widok na kostkę – stopa lewa Źródło: Archiwum własne PODSUMOWANIE Reumatoidalne zapalenie stawów jest chorobą, która w du- żym procencie dotyka głównie kobiety pomiędzy 40 a 60 ro- kiem życia. Etologii schorzenia należy doszukiwać się wśród czynników immunologicznych oraz genetycznych. Są to główne przyczyny choroby, jednak patogeneza choroby nie jest do końca zbadana. W większości RZS dotyka stawów dłoni oraz stóp. Może pro- wadzić do inwalidztwa przez swój nieuchronny rozwój. Za po- garszanie się stanu zdrowia chorego odpowiadają często także choroby współistniejące, które pojawiają się w trakcie trwania terapii. Należy pamiętać, że leczenie jest długotrwałe i w przy- padku remisji, zaprzestanie leczenia farmakologicznego nie daje pewności, że choroba nie przejdzie w ostrą fazę. W obrębie kończyny dolnej deformacje wynikające z postę- pującego RZS mogą prowadzić do problemów z biomechaniką stopy, co w dalszej perspektywie doprowadza do problemów z chodzeniem. Bardzo ważnym jest, aby pacjent oprócz le- czenia farmakologicznego oraz sanatoryjnego pamiętał także o zaopatrzeniu ortopedycznym, które zwłaszcza na początku choroby może zahamować powstawanie deformacji. LITERATURA 1. Ziaja D, Sznapka M, Koczy B. Vademecum Podologii. VIA Medica, Gdańsk 2015: 13. 2. Klamczyńska M, Kopaczewska E, Skocka-Pietruszewska A. Atlas podologiczny patologie skóry i paznokci. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2018: 174. 3. Bruckle W. Reumatoidalne zapalenie stawów. Rozpoznanie, przebieg, leczenie. Ofi- cyna Wydawnicza INTERSPAR, Urania Verlag 2000: 104. 4. Zimmermann – Górska I., Choroby reumatyczne. Podręcznik dla studentów, Wy- dawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1989, 64 – 67 5. Wróbel A, Nawalana A, Staszkiewicz M, Majda A. Ból a funkcjonowanie chorych z reumatoidalnym zapaleniem stawów. Pielęgniarstwo Polskie 2017, vol. 2(64): 254-259. 6. Majewski G, Marcoł-Majewska A, Kotyla P. Badanie obrazowe we wczesnym reu- matoidalnym zapaleniu stawów. Forum Reumatologiczne 2018, vol. 4(1): 45-51. 7. Tłustochowicz M. Choroby reumatyczne. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warsza- wa 2005: 37-40. 8. Sztuce S. Stopa reumatoidalna – propozycja fizjoterapii, fizjoterapia & rehabilitacja, luty 2016, vol. 2(69): 32-39 9. Sadowska-Wróblewska M. Przewlekłe choroby reumatyczne. Wydawnictwo Le- karskie PZWL, Warszawa 1988: 74. 10. Jura-Półtorak A, Olczyk K. Diagnostyka i ocena aktywności reumatoidalnego zapa- lenia stawów. Journal of Laboratory Diagnostics 2011, vol. 47(4): 431-438. 11. Głuszko P, Filipowicz-Sosnowska A, Tłustochowicz W. Reumatoidalne zapalenie stawów, Reumatologia 2012, vol. 50(2): 83-90. 12. Kwiatkowska B, Raciborski F. Wczesna diagnostyka chorób reumatycznych, ocena obecnej sytuacji i rekomendacje zmian. Instytut Reumatologii w Warszawie, 2014, 51-66.Next >