5 / 2017 / vol. 6
Kosmetologia Estetyczna
468
N
artykuł naukowy
dermatologia
|
|
DIETA
W literaturze światowej i polskiej opinie na temat efektywności
diety eliminacyjnej, jako jednej z kilkumetod leczenia atopowego
zapalenia skóry, są zróżnicowane. Rekomendacje diety pochodzą
najczęściej z pediatrycznych ośrodków alergologicznych, a bar-
dziej sceptyczni wydają się być lekarze hospitalizujący dorosłych
pacjentów. Złotym standardem w diagnostyce nadwrażliwości
pokarmowej jest doustna prowokacja metodą podwójnie ślepej
próby kontrolowanej placebo DBPCFC (
Double-Blind, Placebo-
-ControlledOral Food Challenge
). Potwierdzony metodą prowokacji
doustnej udział patogenetyczny jednego lub kilku pokarmów de-
cyduje o zastosowaniuw leczeniu AZS diety eliminacyjnej. Próba
polega na losowym podawaniu pokarmu podejrzewanego o wy-
woływanie objawów chorobowych oraz tak samo wyglądającego
i smakującego placebo. Równie ważne w ustaleniu uczulającego
pokarmu mogą okazać się płatkowe i punktowe testy skórne
i oznaczenie alergenowo-swoistych przeciwciał klasy IgE. Czas
eliminacji pokarmów jest indywidualny i zróżnicowany, ponie-
waż zależy on głównie od ciężkości postaci klinicznej AZS, okre-
ślanej przede wszystkim w skali SCORAD (
Scoring Atopic Der-
matitis
). Jeżeli objawy nadwrażliwości ograniczają się do jednego
narządu, próbę wtórnego wprowadzenia do diety uczulającego
pokarmu wykonuje się po minimum 9-12 miesiącach stosowania
diety eliminacyjnej, natomiast gdy mamy do czynienia z mani-
festacją wielonarządową połączoną z obciążeniami rodzinnymi
chorobami alergicznymi to czas stosowania diety eliminacyjnej
musi być o wiele dłuższy [7]. Istotą leczenia dietetycznego w ato-
powym zapaleniu skóry jest wyciszenie reakcji alergiczno-im-
munologicznej w obrębie przewodu pokarmowego dzięki stabi-
lizacji mastocytów śluzówkowych oraz zahamowanie produkcji
cytokin prozapalnych przez równowagę Th1/Th2. Tylko stwier-
dzenie wyraźnej poprawy klinicznej potwierdza celowość stoso-
wania diety eliminacyjnej, która jest długotrwała i niewątpliwie
uciążliwa dla całej rodziny. Zastosowane leczenie dietetyczne nie
zawsze prowadzi do całkowitego ustąpienia objawów, lecz daje
wyraźne złagodzenie kliniczne. Uzyskanie widocznych i oczeki-
wanych efektów determinują co najmniej trzy czynniki:
•
wiek zachorowania,
•
podłoże atopowe choroby,
•
współistniejące z atopowym zapaleniem skóry inne objawy
narządowe alergii.
Jeżeli w wieku niemowlęcym pojawią się pierwsze objawy AZS
dotyczące wyłącznie skóry, a dziecko pochodzi z rodziny nie-
obciążonej atopią, to zastosowanie samej diety eliminacyjnej
może przynieść ogromną poprawę [8]. Badania Myłek potwier-
dzają, że wśród 126 dzieci z AZS najlepsze efekty diety elimina-
cyjnej w postaci ustępowania zmian skórnych zaobserwowano
u dzieci do 12. miesiąca życia, uzyskując w badanej grupie 100%
poprawę. Wraz z wiekiem chorych pacjentów odsetek dzieci,
u których można było zauważyć całkowitą poprawę, malał
i wynosił od 97,6% (1-3 r.ż.) do 38,5% (15-18 r.ż.) [9].
Analiza przeprowadzona przez Rzepecką świadczy o popra-
wie u 15% badanych, leczonych wyłącznie dietą eliminacyjną,
złagodzeniu objawów skórnych u 12,9%, a w połączeniu z lekami
antyhistaminowymi u 55,7% [10]. Badania Sampsona wykazały
konieczność eliminacji jednego pokarmu u 29% chorych z AZS,
dwóch pokarmów u 23% chorych, trzech pokarmów u 13%, nato-
miast pięciu lub więcej pokarmów u 7% badanych osób. Zaledwie
20% ankietowanych nie wymagało leczenia dietą eliminacyjną [11].
Dieta eliminacyjna musi być dobrana indywidualnie, w zależności
od ilości pokarmów, jakie powodują niepożądane objawy. Można
wyróżnić kilka rodzajów diet stosowanychw alergii pokarmowej:
|
|
Dieta wykluczająca
Dietę z wykluczeniem jednego lub kilku pokarmów wywołu-
jących objawy kliniczne znajduje zastosowanie w przypadku
ostrych reakcji, gdy potwierdzi się obecność specyficznego IgE
lub też kiedy zidentyfikowano jeden lub kilka pokarmów o du-
żym prawdopodobieństwie wywołania objawów klinicznych [8].
|
|
Dieta oligoantygenowa
Dieta oligoantygenowa (o zmniejszonej antygenowości) znajdu-
je swoje zastosowanie, gdy objawy chorobowe uwidaczniają się
po wielu różnych pokarmach. Dozwolone jest spożycie wyłącz-
nie „bezpiecznych pokarmów”, które uczulają niezwykle rzad-
ko, np. jagnięcina, brokuły, szparagi, kukurydza, ryż, sałata, go-
towane jabłko, ziemniaki, sól, oliwa z oliwek, cukier, ocet winny.
Skład diety oligoantygenowej jest poprawnie zbilansowany, nie
tracąc przy tymwłaściwości smakowych. Często jednak należy
ją indywidualnie modyfikować w zależności od swoich prefe-
rencji. Kiedy szkodliwy pokarm nie zostanie całkowicie wyeli-
minowany z diety, może dawać wyniki fałszywie ujemne [12].
|
|
Dieta elementarna
Opiera się o wolne aminokwasy. Ma zastosowanie, gdy nie na-
stępuje poprawa kliniczna po wcześniejszych mniej restrykcyj-
nych eliminacjach, np. gdy zaistnieje polialergia pokarmowa [13].
Przed włączeniem wybranej diety eliminacyjnej należy prze-
prowadzić z rodzicami oraz, o ile wiek dziecka na to pozwala,
również z nim samym rozmowę o konieczności i sensie stosowa-
nia diety oraz o nieuniknionych konsekwencjach wynikających
z niestosowania się do zaleceń dietetycznych [14]. Dieta elimina-
cyjna ma wpływ na poprawę czynności absorpcyjno-trawiennej,
odtworzenie tolerancji na pierwotnie szkodliwy pokarm w miarę
upływu czasu rekonwalescencji i rozwoju dziecka, prowadząc do
jego zdrowienia, czyli „wyrastania z alergii pokarmowej” [7]. Zale-
cenia dietetyczne w uczuleniu pokarmowym odnoszą się najczę-
ściej do chorych niemowląt, dzieci i młodzieży, a więc do grupy
osób, która rośnie i rozwija się. W związku z tym wyłączony z ja-
dłospisu uczulający pokarm należy zastąpić innym, który będzie
tożsamy pod względem jakościowym i ilościowym w składniki
odżywcze, aby nie narazić dziecka na niedobory zarówno białka,
jak i energii. Ważnym aspektem jest konieczność podaży zastęp-
czego białka zwierzęcego lub roślinnego w miejsce białka, które
