173
Kosmetologia Estetyczna / 3 / 2012 / vol. 1
że zwiększenie poziomu antyoksydantów w diecie lub
w wyniku dodatkowej suplementacji zmniejsza utlenia-
nie i powinno mieć pozytywny wpływ na leczenie prze-
wlekłych chorób oczu [1].
Jedną z chorób spowodowanych akumulacją wolnych
rodników jest zaćma. Proces utraty systemów obrony an-
tyoksydacyjnej może wywoływać zmiany w białkach so-
czewki oka (inaktywację enzymu, denaturację, agregację
białek i ostatecznie rozpad błony komórkowej), co powo-
duje rozproszenie światła i klinicznie manifestuje się wła-
śnie jako zaćma [21]. Jednakże badania AREDS (
Age-Related
Eye Disease Study
)
wskazały na brak korzystnego wpływu
przyjmowania preparatu zawierającego witaminę E i C,
β
-
karoten i cynk na zapobieganie i rozwój katarakty [1].
Suplementy diety zalecane w profilaktyce zwyrodnie-
nia plamki związanego z wiekiem AMD (Age-related Ma-
cular Degeneration) zawierają niekiedy w swoim składzie
witaminę A lub
β
-
karoten. Jednak stosowanie obu tych
składników w profilaktyce AMD niesie ze sobą wiele kon-
trowersji i zastrzeżeń [1]. Pierwsze badania na ludziach
udowadniające, że spożywanie co najmniej raz dziennie
pokarmów o dużej zawartości
β
-
karotenu chroni przed
rozwojem zwyrodnienia plamki żółtej oka opublikowano
w 1988 roku [1]. W badaniu AREDS u osób z zaawansowa-
nym AMD przyjmowanie wysokich dawek kombinacji an-
tyoksydantów (w tym beta-karotenu oraz witaminy C i E
oraz cynku) obniżyło ryzyko utraty wzroku o około 25%.
Co ciekawe, w przypadku osób, które albo nie miały AMD
albo miały AMD w początkowym stadium, suplementacja
nie dostarczała mierzonych korzyści [1].
Jednakże
β
-
karoten nie jest składnikiem barwnika
plamki ocznej, a dodatkowo nadmiar witaminy A sprzy-
ja tworzeniu i odkładaniu w lipofuscynie ocznej jej tok-
sycznego dimeru – bis-retinoidu (A2E), dlatego korzystne
działanie preparatu w badaniu AREDS mogły powodować
inne składniki odżywcze niż
β
-
karoten [23]. Tę hipotezę
potwierdzają najnowsze badania, które wskazują, że za
działanie ochronne odpowiedniej diety może odpowia-
dać luteina i zeaksantyna, które występują w tych samych
owocach i warzywach co
β
-
karoten [24].
Okazało się również, że spożycie szpinaku i brokułów
(
zawierających dużo luteiny oraz zeaksantyny) zamiast
marchwi (
β
-
karoten) obniża ryzyko rozwoju zaćmy [21].
P
odsumowanie
Chociaż od odkrycia
β
-
karotenu minęło ponad 100 lat,
nie udało się jednoznacznie określić, dlaczego dieta bo-
gata w warzywa i owoce, zawierająca karotenoidy, w tym
β
-
karoten, zmniejsza ryzyko chorób.
β
-
karoten dodawa-
ny jest powszechnie do wielu produktów spożywczych.
Ponadto w ostatnich latach znacznie wzrosła ilość sto-
sowanych suplementów diety, w skład których wchodzi
β
-
karoten. Szacuje się, że 37 % suplementów witamin
i składników mineralnych zawiera
β
-
karoten, a na ryn-
ku pojawiają się wciąż nowe produkty [7]. Jednocześnie
badania ATBC, CARET i SUVIMAX poddają w wątpli-
wość celowość przyjmowania znacznej ilości sztucznego
β
-
karotenu poza dietą. Można spodziewać się, że w naj-
bliższej przyszłości będzie to miało istotny wpływ na roz-
wój przemysłu spożywczego, kosmetycznego, farmaceu-
tycznego, a także rynku suplementów diety.
L
iteratura
1.
N. I. Krinsky, E. J. Johnson:
Carotenoid actions and their relation to he-
alth and disease
,
Molecular Aspects of Medicine 26, 2005, 459–516.
2.
J.A. Evans, E.J. Johnson:
The role of phytonutrients in skin health
,
Nutrients 2, 2010, 903-928
3.
W. Mączka, K. Wińska:
β
-
Karoten – Przyjaciel czy wróg? Część I,
Postępy
Kosmetologii, 4(2), 2011, 259-265.
4.
B.DiasRibeiro,D.WeingartBarreto,M.A.ZarurCoelho:
TechnologicalAspects
of
β
-
carotene production
,
Food and Bioprocess Technology, 4, 2011, 693–701.
5.
Ch. Bayerl,
Beta-carotene in dermatology: does it help?
,
Acta Dermato-
ven APA 17(4), 2008, 160-166.
6.
N. Druesne-Pecollo, P. Latino-Martel, T. Norat, E. Barrandon, S. Ber-
trais, P. Galan, S. Hercberg:
Beta-carotene supplementation and cancer
risk: a systematic review and metaanalysis of randomized controlled
trials
,
International Journal of Cancer 127, 2010, 172–184
7.
P. Astorg:
Ford carotenoids and cancer prevention: an overview of current
research
,
Trends in Food Science and Technology, 8, 1997, 406-413.
8.
R.J. Peto, J.D. Buckley, M.B. Sporn,
Can dietary
β
-
carotene materially
reduce human cancer rates?
,
Nature, 290, 1981, 201-208.
9.
H. Fritz, D. Kennedy, D. Fergusson, R. Fernandes, S. Doucette, K. Cooley,
A. Seely, S. Sagar, R.Wong, D. Seely: Vitamin
A and retinoid derivatives
for lung cancer: a systematic review and meta analysis
,
PLoS 6(6), e21107.
10.
N.vanZandwijk:
Chemopreventionof lungcancer
,
LungCancer,34,2001,91-94.
11.
M. B. Davis, C. S. Duvernoy:
How to stay heart healthy in 2011: conside-
rations for the primary prevention of cardiovascular disease in women
,
Women’s Health, 7(4), 2011, 433-451.
12.
W.-P. Koh, J.-M. Yuan, R. Wang, Y.-P. Lee, B.-L. Lee, M.C. Yu, C.-N. Ong:
Plasma
carotenoids and risk of acute myocardial infarction in the Singapore Chinese He-
althStudy
,
Nutrition,Metabolism&CardiovascularDiseases,21,2011,685-690.
13.
M.C.C.deOliveiraOtto,A.Alonso,D.-H.Lee,G.L.Delclos,N.S.Jenny,R.Jiang,
J. A. Lima, E. Symanski, D. R. Jacobs Jr, J. A. Nettleton:
Dietary Micronutrient
intakes are associated with markers of inflammation but not with markers of
subclinical atherosclerosis
,
Journal of Nutrition, 141, 2011, 1508–1515.
14.
L. Badimon, G. Vilahur, T. Padro:
Nutraceuticals and atherosclerosis:
human trias
,
Cardiovascular Therapeutics, 28, 2010, 202–215.
15.
C. Lidebjer, P. Leanderson, J. Ernerudh, L. Jonasson:
Low plasma levels
of oxygenated carotenoids in patients with coronary artery disease
,
Nu-
trition, Metabolism & Cardiovascular Diseases, 17, 2007, 448-456.
16.
L. Jonasson, A. Wikby, A. G. Olsson:
Low serum
β
-
carotene reflects
immune activation in patients with coronary artery disease
,
Nutrition,
Metabolism & Cardiovascular Diseases, 13, 2003, 120-125.
17.
M.M. Heinen, M.C. Hughes, T.I. Ibiebele, G.C. Marks, A.C. Green van der
Pols:
Intake of antioxidants nutrients and th erisk of skin cancer
,
Euro-
pean Journal of Cancer, 43, 2007, 2707-2716.
18.
S Hercberg, K Ezzedine, C Guinot:
Antioxidant supplementation incre-
ases the risk of skin cancers in women but not in men
,
Journal of Nutri-
tion, 137(9), 2007, 2098-2105.
19.
M.M. Asgard, S. S. Maruti, L. H. Kushi, E. White:
Antioxidant supple-
mentation and risk of incident melanomas results of a large prospective
cohort study
,
Archives of Dermatology, 145, 2009, 879-882.
20.
M. Rutkowski, T. Matuszewski, J. Kędziora, M. Paradowski, K. Kłos,
A. Zakrzewski:
Witaminy E, A i C jako antyoksydanty
,
Polski Merkuriusz
Lekarski, 29, 2010, 377-381.
21.
E.R. Nosel:
Applied nutrition for ocular conditions
,
Journal of Behavioral
Optometry, 18, 2007, 115-120.
22.
J.M. Seddon:
Multivitamin-multimineral supplements and eye disease:
age-related macular degeneration and cataract
,
The American Journal
of Clinical Nutrition, 85, 2007, 304-307.
23.
A. Wiktorowska-Owczarek, J. Z. Nowak,
Patogeneza i profilaktyka AMD:
rola stresu oksydacyjnego i antyoksydantów
,
Postępy Higieny i Medycyny
Doświadczalnej, 64, 2010, 333-343.
24.
W. B. Szostak, D. Szostak-Węgierek,
Żywienie w profilaktyce zwyrodnie-
nia plamki żółtej
,
Przegląd Lekarski, 65, 2008, 308-311.
